مشق عشق پرستاری در سایه انس با قرآن

پنجم جمادی‌الاول مقارن با ولادت حضرت زینب(س) سال‌هاست که به نام روز پرستار نام‌گذاری شده است. در فرهنگ اسلامی این بانوی عظیم‌الشأن را اسوه صبر و مقاومت می‌دانند و این وجه‌تسمیه به راستی برازنده سپیدپوشان کادر درمان است که با فداکاری به امور بیماران رسیدگی می‌کنند. ایکنای استان مرکزی، به مناسبت پاسداشت مقام پرستار با علی جدیدی، دکترای پرستاری و عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت‌و‌گویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:

ایکنا ـ‌ خودتان را معرفی بفرمایید؟

علی جدیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه پرستاری علوم پزشکی اراک هستم. 12 سال قبل فعالیت خود را در بیمارستان و کلینیک‌های درمان آغاز کرده و امروز در حوزه آموزش و پژوهش در این عرصه فعالم.

ایکنا - پرستار نمونه و تراز قرآنی دارای چه ویژگی‌هایی است و به نظر شما چند درصد از جامعه پرستاری از این ویژگی‌ها برخوردارند؟

برای تعریف پرستار باید در مرحله نخست تعریفی از انسان داشته باشیم و بدانیم انسان در هستی دارای چه ویژگی‌هایی است. اگر بخواهیم نگاه ماتریالیستی که نگاه حداقلی است و انسان را فقط یک جسم با اعضای مشخص شده می‌داند تعریف کنیم، پرستار نیز فردی است که آلام جسمی بیماران را درمان می‌کند، اما نگاه فراتر از این مهم نگاه عمیق و مبتنی بر آموزه‌های دینی است؛ چراکه دین، انسان را دارای ابعاد مختلف حداقل دارای دو ساحت جسم و روح می‌داند و بعد روحی، بعد اصلی انسان محسوب می‌شود. پرستار تراز قرآنی نیز فردی است که به تمام ابعاد وجودی انسان اعم از روح، روان و جسم توجه کند.

در کتب و منابع غربی شاید به این ابعاد بدین شکل توجه نشده باشد و همین مضامین الهی وجه تمایز پرستارهای ما با پرستاران غربی را معین می‌کند. شاید پرستاران غربی ندانند بیماران دارای چه نیازهای روحی هستند و تأمین چه نیازهایی آنان را به آرامش روحی و روانی می‌رساند. در همین راستا عرصه‌ای به نام مراقبت معنوی تعریف شده است. البته غربی‌ها نیز مراقبت معنوی را طبق تعاریف خود با نگاه سکولار  و عاری از دین عملیاتی می‌کنند که در همین حد نیز ارزشمندست. اینکه متخصصان عرصه سلامت به این نتیجه رسیدند که انسان علاوه بر نیازهای جسمی نیازهای دیگری هم دارد که با مراقبت‌های جسمی تأمین نمی‌شود شایسته است، اما تعریف ما طبق آموزه‌های دینی دارای ترازی فراتر از این است؛ زیرا فرد مراقب باید در گام اول خود دارای درجاتی از سلامت معنوی باشد تا بتواند از سایرین مراقبت کند. کسی می‌تواند سلامت معنوی داشته باشند که از حضرات معصومین(ع) و قرآن توسل و تمسک بگیرد. پرستار در تراز قرآنی است که بیمار را به عنوان انسان کامل و جامع نگاه کرده و به تمام نیازهای او توجه دارد.

ایکنا ـ چرا رشته پرستاری را انتخاب کردید؟

قبل از ورود به این رشته با توجه به روحیه حساسی که داشتم حتی تحمل دیدن یک قطره خون را نداشتم. واقعیت این است که در ابتدای امر با این رشته آشنا نبوده و شناخت کافی نداشتم و با علاقه هم این رشته را انتخاب نکردم. خیلی از پرستاران با ورود به این رشته تازه متوجه بعد وسیع فعالیتی و مختصات این رشته می‌شوند. مراقبت از بیماران و حال خوب آنان و اطرافیان باعث حال خوب خود ما نیز می‌شود. تأثیر و برکات کار پرستاری مشوقی برای ادامه مسیرست. انسان وقتی با علاقه بر بالین بیمار حاضر شده و از او مراقبت می‌کند حس و لذتی خوشایند وجودش را فرا می‌گیرد. گاه نمی‌توان دردی از وجود بیمار کاست، اما می‌توان با هم هم‌دردی کرد و همراه شد. این هم‌دردی لذتی به انسان می‌دهد که با هیچ لذت دیگری قابل قیاس نباشد و این شیرینی، شیرینی است که افراد باید خود تجربه کنند.

ایکنا ـ اگر پرستار نمی‌شدید چه کار دیگری را انتخاب می‌کردید؟

از سنین نوجوانی علاقه بسیار به مطالعه کتب دینی، قرآنی و مذهبی داشتم و امروز این شناخت در حد وسیع‌تری است. با تتوجه به این علاقه شاید در همان سن نوجوانی و جوانی به حوزه علمیه می‌رفتم و تحصیلات خود را در کسوت روحانیت ادامه می‌دادم، اما روحانی که با پرستاری و مراقبت در ارتباط باشد و بتواند دردی از دل مردم برطرف کرده حرف آنان را بشنود. امروز در بیمارستان‌ها روحانی بالینی وجود دارند که مراقبت‌های مذهبی و مشاوره دینی می‌دهند. اگر روحانی هم می‌شدم تمایل داشتم در حوزه مراقبت از مردم وارد عمل شوم.

ایکنا - شما تدریس هم می‌کنید، با توجه اشرافی که به تفسیر قرآن دارید در کنار دروس تخصصی دانشجویان را به رعایت چه نکاتی توصیه می‌کنید؟

تدریس ما در دو حوزه نظری و عملی تعریف می‌شود و در این کلاس‌ها دانشجویان را به مراقبت درست از بیماران توصیه می‌کنم. همواره به آنان تذکر می‌دهم انسان‌ها حتی در حالت بیهوشی، معلولیت و حتی با وجود ایست قلبی جسم نیستند و شایسته است شما در کمال احترام با آنان رفتار کنید. از دانشجو می‌خواهم خود را به جای بیمار و بستگان او قرار دهد و جمله مولاعلی(ع) که فرمودند: «هرآنچه برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم مپسند» را سرلوحه کارها قرار دهند.

رعایت اخلاق قرآنی و دینی از دیگر توصیه‌های بنده به دانشجویان است. اخلاق، بال پروازست و باعث می‌شود قدرت درک بسیاری از امور را داشته باشیم. یک متخصص سرآمد هم باشد بدون اخلاق نمی‌تواند پیشرفتی داشته باشد. با آموزش تخصصی به‌تنهایی نمی‌توان مراتب عالیه انسانی را طی کرد. رفتار پرستار در مراقبت از بیمار، برخورد با همراهان بیمار و همکاران باید اخلاق محور و اخلاق‌مدارانه باشد. پرستار نمونه فقط در کار متخصص و خبره نیست، بلکه کسی است که در کنار تخصص از اخلاق حسنه نیز برخوردارست و جنبه‌های مختلف اخلاق پزشکی، پرستاری را رعایت می‌کند.

ایکنا ـ چرا از بین رشته‌های قرآنی تفسیر را انتخاب کرده و بفرمایید فعالیت در این رشته قرآنی باعث شده شما وجه تمایزهایی با سایر پرستارها داشته باشید.

بنده در رشته‌های تفسیر قرآن و احکام فعالیت داشته و به هر دو رشته علاقه بسیار دارم. پرستاری در حیطه آموزش تئوری و بالینی تعریف و یکی از مشاغل سخت به شمارآمده و به صبر و ظرفیت بسیار نیاز دارد. انسان در ارتباط با خداوند متعال، اهل‌بیت و قرآن می‌تواند صبوری کرده و ظرفیت خود را در مواجهه با سختی‌ها افزایش دهد. انسان در سایه ارتباط با مفاهیم الهی است که می‌تواند با بیمار رفتار و اخلاقی مبتنی بر انسانیت داشته باشد و مشقت‌ها را تحمل کند.

بخش‌های مراقبتی ما با مسائل شرعی آمیخته هستند به طور مثال بیماری که دست و پایش در آتل یا گچ است چگونه باید وضو گرفته و نماز را اقامه کند. بیماران با طهارت و نجاست، احکام عمومی و پزشکی آشنا نیستند. اگر فردی احکام نداند نمی‌تواند مراقبت‌های معنوی را به درستی انجام داده و ممکن است مشاوره نادرست ارائه دهد. به طور مثال در احکام فقهی انسان در هیچ شرایطی اجازه ترک نماز را ندارد و اگر فردی ندانسته به بیمار القا کند که می‌تواند قضای نمازش را بخواند مشاوره اشتباه به او داده است. انجام ندادن واجبات باعث مشکلات روحی و روانی خواهد شد.

ایکنا ـ جایگاه پرستاری در جامعه چگونه است؟

پرستاران، قشری زحمت‌کش هستند که خدمات مفیدی برای جامعه در گروه بهداشتی، مراقبتی و درمانی انجام می‌دهند. این افراد با توجه به گستردگی خدمات در حوزه بهداشتی و مراقبتی علاوه بر فعالیت در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها در مدارس و درمانگاه‌ها نیز حضور دارند، اما درک درستی از این حرفه در جامعه وجود نداشته و جایگاه و منزلتی که باید باشد در جامعه محقق نشده است. تحقیقاتی در این راستا انجام شده که مؤید همین مطلب است و باید با استفاده از ابزار رسانه‌ای و ... جایگاه این قشر از جامعه را معرفی کرد. فعالیت کار پرستاری بسیار وسیع است، اما در اغلب فیلم‌ها فقط به تعویض پانسمان و ... محدود شده است. اگر جایگاه این افراد به درستی تبیین شود قطعاً مطالبات از این حرفه منطقی‌تر صورت گیرد و گرایش جوانان نخبه به این رشته بیشتر شود.

ایکنا ـ شیرین‌ترین و تلخ‌ترین خاطره‌ای که دارید را برای مخاطبان بیان کنید.

تلخ‌ترین خاطرات ما به دوران کرونا و از دست دادن هم‌شهری‌ها و هم‌وطنانمان بازمی‌گردد. با وجود اینکه کادر درمان پیشقراول فعالیت در درمان بیماران بودند و از هیچ تلاشی با وجود خستگی کوتاهی نمی‌کردند، اما شاهد از دست دادن مردم بودیم که موج غم‌باری را ایجاد می‌کرد.

دانشجوی پرستاری بودم که روزی بر بالین فردی با پای شکسته رفتم. با معاینه و لمس پای او متوجه شدم که دمای پای او پایین است. بلافاصله مراتب را به استاد اطلاع دادم که پزشک بر بالین او حاضر شد. سریعاً او را به اتاق عمل برده و گچ پای او را بازکردند. پای بیمار نبض نداشت و اطلاع‌رسانی به‌موقع بنده از قطع عضو بیمار جلوگیری کرد.

ایکنا ـ انتظار شما از مردم و مسئولان چیست؟جامعه پرستاری با چه مشکلاتی درگیر هستند؟

این قشر با وجود داشتن شیفت‌های کاری زحمات بسیار می‌کشند و این امر ممکن است سلامتی آنان را نیز با مخاطره مواجه کند. لازم است مطالبات این افراد معقولانه‌تر و منطقی‌تر از سوی مسئولان دنبال شود تا انگیزه کاری آنان نیز ارتقا پیدا کند. پیگیری مطالبات به افزایش سطح کیفی زندگی آنان بسیار کمک می‌کند. از سوی دیگر مردم وقتی با این افراد مواجه می‌شوند تصور نکنند کاری برای انجام دادن ندارند و همواره در حال نوشتن هستند. با توجه به کمبود نیروی انسانی و تعدد شرح وظایفی که در بالین دارند مجبورند بخش بسیاری از وقت خود را صرف گزارش‌نویسی از شرح حال بیمار کنند؛ از این رو شایسته است مطالبات مردم از فعالان این حرفه منطقی‌تر باشد.

ایکنا - کلام آخر

این روز را به تمام همکاران خودم در حیطه بالین، آموزش و پژوهش تیریک می‌گویم. علت نامگذاری میلاد حضرت زینب(س) به نام روز پرستار به دلیل نزدیکی این حرفه با شخصیت ایشان است. اینطور نباشد که ما فقط این روز را به نام روز پرستار بشناسیم و شخصیت آن حضرت که کانون اصلی است را فراموش کنیم. حضرت زینب اسوه صبر و تقوا بود و زیبابین، خوش‌فکر بود و در اوج سختی‌ها خود را نباخت و ولایت‌پذیر بود. بر ما واجب است که زیبایی‌های رفتاری را تدمل کرده و در رفتار خود به کار گیریم تا هر روز بیش از گذشته به منش رفتاری نزدیک شویم و خود را طوری رشد دهیم که پیرو واقعی ایشان باشیم.