واکاوی یک غفلت ادامه‌دار؛ الگوسازی از حضرت زهرا(س) نداشته‌ایم
اساتید حوزه و دانشگاه در چهارمحال و بختیاری با تأکید بر اینکه حضرت زهرا(س) به عنوان الگوی والای انسانی در تمامی ساحت‌ها از جمله حجاب و عفاف مورد توجه هستند، برخی راهکارهای عملی و کاربردی برای سوق دادن بانوان و آحاد جامعه به سمت الگوگیری از حضرت را مرور کردند.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، در خصوص نیاز انسان به اسوه و الگو از نگاه روانشناختی و اجتماعی مباحث علمی جدی وجود دارد و امروز انسان‌ها برای یافتن مسیر و رهایی از سردرگمی، تشنه داشتن الگوهای عملی در زندگی خود هستند.
حضرت زهرا(س) به عنوان الگوی والای انسانی در تمامی ساحت‌ها از جمله حجاب و عفاف مورد توجه هستند اما پرسش اینجاست که این الگو چرا تا کنون آن‌گونه که باید به دختران ما معرفی نشده حال آنکه بسیاری از الگوها و شخصیت‌های غربی در اذهان و قلوب نسل جدید با قدرت جولان می دهند. همچنین این پرسش مطرح می‌شود که راهکارهای عملی و کاربردی برای سوق دادن بانوان و احاد جامعه به سمت الگوگیری از حضرت چیست؟ به بهانه سالروز شهادت حضرت زهرا(س)، بزرگ بانوی عرصه حجاب و عفاف، نشست ایکنا با حضور اساتید حوزه و دانشگاه در چهارمحال و بختیاری برگزار شد که تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان با تسلیت شهادت بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا(س) و با اشاره به فرازهایی از کتاب «نامه‌های بلوغ» از مرحوم صفائی حائری خطاب به دخترش، اظهار کرد: این استاد در جایی نوشته است که «حجاب یعنی همین دقت در برخورد که آلوده نشوی و آلوده نسازی، که اسیر نشوی و اسیر نکنی. حجاب فقط این نیست که زن خود را بپوشاند که زن و مرد هر دو باید در این دنیایی که راه است و میدان حرکت است و کلاس و کوره است، سنگ راه نباشند و دیگران را در خود اسیر نسازند و چشم‌ها و دل‌ها را نگه دارند و در دنیا نمانند». پیداست که مقوله حجاب و عفاف صرفاً زنانه نیست بلکه مردان نیز در این حوزه وظایفی بر عهده دارند.
مرور برخی فضائل حضرت زهرا(س)
وی با ذکر اینکه حضرت زهرا(س) در حدیث کساء به‌صورت برخط و زنده هر آنچه گذشته را همزمان نقل می‌کنند و حتی هبوط جبرئیل را می‌بینند، ادامه داد: در فضیلت این بانوی بزرگوار همین بس که خداوند ایشان را در این حدیث شریف محور قرار می‌دهد و دیگر شخصیت‌ها یعنی پیامبر(ص)، حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در نسبت با فاطمه(س) نامشان آورده می‌شود یعنی اگر ایشان نبود، رسالت و امامت و ولایت نیز معنا پیدا نمی‌کرد.
حجت‌پناه بیان کرد: فضیلت دیگر حضرت زهرا(س) نائل شدن ایشان به درجه رفیع شهادت است همچنان که پیامبر(ص) در خصوص اهمیت این مقام می‌فرمایند: «فَوْقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ بَرٌّ حَتَّى يُقْتَلَ اَلرَّجُلُ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِي سَبِيلِ اَللَّهِ فَلَيْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ» یعنی بالاى نيكى هر نيكوكارى نيكى است تا آنكه انسان در راه خدا كشته شود و چون در راه خدا كشته شد ديگر بالاى آن نيكى و عملى، بهتر نيست.
این حافظ کل قرآن کریم گمنام بودن مزار مطهر حضرت زهرا(س) را یکی دیگر از فضیلت‌های این بانو عنوان کرد و توضیح داد: شهید گمنام پیشرفته‌ترین نوع شهید است و این را از چند جهت می‌توان تبیین کرد، شهید گمنام شهیدی است که تمامی اسامی مقدس و تمامی صفات خوب را می‌توان به او نسبت داد؛ حضرت زهرا(س) نیز به پیشرفته‌ترین نوع شهادت نائل شدند زیرا مزارشان گمنام اما به پهنای کل آسمان‌ها و زمین و کل قلوب عاشقان است و قلب مؤمنان جایگاه خداوند است، بنابراین حرم حضرت زهرا(س) بی‌نهایت و به وسعت خدا است.
گمنامی؛ پیشرفته‌ترین نوع شهادت
حجت‌پناه با طرح این موضوع که روش و مدل جلوه‌گری بانوان باید توسط خودشان طراحی شود، توضیح داد: دختران دوست دارند دیده شوند و باید به آنان بیاموزیم که با چه روش‌هایی این امر میسر است. انسان‌ها وقتی خودشان مستقیم دیده می‌شوند شاید ناخوشایند باشد بلکه باید آثار کارشان دیده شود، درست مانند کارگردان که معمولاً در فیلم بازی نمی‌کند اما اثرش در لحظه لحظه فیلم دیده می‌شود یا شبیه قندی که وقتی در چای حل می‌شود، اثر و شیرینی خود را به چای می‌دهد.
این مدرس حوزه و دانشگاه در استان تصریح کرد: دختران زودتر از پسران به بلوغ می‌رسند زیرا زودتر می‌فهمند که لازم نیست خودشان مستقیم دیده شوند بلکه آثارشان باید دیده شود و لذا بانوان شبیه‌ترین مخلوقات به خداوند هستند زیرا از اثر آنان پی به مؤثر می‌بریم و مدل جلوه‌گری انسان‌های مؤمن به‌ویژه بانوان باید این‌گونه باشد.
حجت‌پناه با بیان اینکه شهید گمنام بارزترین مصداق این جلوه‌گری و تأثیرگذاری در شعاع گسترده است، تصریح کرد: این شهیدان والامقام اگر گمنام نبودند، در بهترین حالت جمعیتی به اندازه دو سه جلسه از برنامه‌هایی که برای این شهیدان گمنام در این روزها شاهد هستیم در مجالسشان حضور می‌یافتند اما گمنام بودن شهیدان باعث شد این پیکرهای مطهر در جای‌جای استان حضور یابند و سیل عظیم جمعیت از آنان استقبال کنند و این موج در استان با حضور شهدای گمنام ایجاد شود.
دبیر کانون‌های خدمت رضوی در استان با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد این تعریف از بانوان و اثرگذاری وسیع آنان هنوز به بلوغ نرسیده است، گفت: پیداست که هنوز تعریف درست و جامعی از این جلوه‌گری ارائه نداده‌ایم؛ انسان وقتی نتواند درون خود را خوب جلوه دهد، ناچار است آلوده شود و آلوده کند یعنی گرفتار شود و دیگران را نیز گیر بیندازد. همه ما گرفتار عدم بلوغی هستیم که شهید سلیمانی نیز به آن اشاره کرده است.
رفتارسازی از سیره حضرت زهرا(س)
حجت‌پناه ادامه داد: گفتمان‌ها در مورد حجاب و عفاف ناظر به سیره حضرت زهرا(س) باید به سمت رفتارسازی سوق یابد و مخاطب جوان و نوجوان یک بسته آماده و قابل استفاده به دستش برسد که بتواند به همه ابهامات و سوالات پاسخ دهد همچنان که در جبهه مخالف، شیاطین و طواغیت این بسته جامع و کامل را تهیه کرده و در اختیار نسل جوان ما قرار داده‌اند و تمام آپشن‌ها را برای آنان ترسیم کرده و تمام پرسش‌ها را پاسخ داده‌اند.
مدیر ستاد کانون‌های مساجد استان با اشاره به اینکه نه تنها برخی دختران بلکه برخی پسران ما نیز دچار سردرگمی شده و دیده شدن را فقط به ساحت جسمی تقلیل داده‌اند، بیان کرد: حوزه حجاب و عفاف ناظر به همه انسان‌هاست و نباید محدود به زنان باشد، جا دارد که در این حوزه همه ما به الگوهای دینی تأسی داشته باشیم.
فاطمه(س)؛ الگوی تمام بشریت
فاطمه امیدی، معاون پژوهشی مدیریت حوزه علمیه خواهران چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه پرداختن به حضرت فاطمه زهرا(س) به‌عنوان یک الگو و نماد دینی نباید محدود به این ایام باشد بلکه در طول سال مورد توجه قرار گیرد، اظهار کرد: به نظر می‌رسد ایشان به عنوان یک الگو نه فقط برای دختران و زنان بلکه برای مردان نیز باید مورد توجه قرار گیرند همچنان که خداوند متعال در قرآن کریم الگوهایی همچون حضرت ابراهیم یا پیامبر خاتم(ص) را معرفی می‌فرماید و در سوره مبارکه تحریم نیز آسیه و حضرت مریم را الگوهایی نه فقط برای زنان بلکه برای همه می‌داند.
وی با ذکر اینکه امام زمان(عج) از مادر بزرگوارشان حضرت زهرا(س) به عنوان الگو و اسوه نیکو برای خودشان یاد می‌کنند، ادامه داد: پیداست که این بانوی والامقام الگوی تمام بشریت اعم از زن و مرد است و پرداختن به این سرمشق متعالی دختران و پسران باید در تمامی ایام سال مورد دقت قرار گیرد.
امیدی بیان کرد: حضرت زهرا(س) نه فقط در مقوله حجاب و عفاف بلکه تمام ساحت‌های شخصیت ارزشمندشان به عنوان یک الگو هستند و در این امر، نوجوانان و جوانان نسبت به سایر رده‌های سنی در اولویت قرار دارند زیرا این رده سنی بسیار حساس بوده و تأثیرپذیری بسیار بیشتری دارد. افراد در نوجوانی و جوانی عموماً به دنبال الگوها هستند تا سرمشق قرار دهند و از آنان همواره یاد بگیرند و هویت‌یابی کنند.
این مدرس حوزه و دانشگاه در چهارمحال و بختیاری پرداختن به ارزش‌ها و باورهای حضرت زهرا(س) در فرایند الگوسازی از ایشان برای نسل نوجوان و جوان را مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: باید پایه‌های اعتقادی این بانوی بزرگوار تبیین شود تا نمود این اعتقادات در ساحت عملی که از جمله در موضوع عفاف و حجاب بروز و ظهور می‌یابد، مورد توجه و دقت قرار گیرد. جا دارد که تبیین و روشنگری شخصیت جامع حضرت زهرا(س) علاوه بر حوزه حجاب و عفاف در دیگر ساحت‌ها نیز به دقت صورت گیرد تا نتیجه لازم را شاهد باشیم.
ضرورت شکل‌گیری و تقویت ریشه‌های اعتقادی
امیدی ادامه داد: بستر اگر به گونه‌ای فراهم باشد که ریشه‌های اعتقادی در نوجوان و جوان شکل بگیرد و قوی شود، آنان بهتر به الگوگیری از
بزرگان دینی رغبت نشان می‌دهند و لذا در وهله نخست باید بتوان زمینه پذیرش را در آنها ایجاد کرد؛ پرسش اینجاست که نوجوان و جوان ما تحت چه فرایندی تصاویر فلان خواننده یا بازیگر بیگانه غربی یا شرقی را در اتاق خود نصب می‌کند یا در تلفن همراه خود داشته و همواره به او تأسی دارد و سرمشق می‌گیرد؟
وی با بیان اینکه این دست نوجوانان و جوانان ما به علت عدم شناخت کافی نتوانسته‌اند با الگوهای خوب از جمله حضرت زهرا(س) ارتباط بگیرند، افزود: آنان قائلند که این بانوی بزرگوار در قرن‌ها قبل می‌زیسته‌اند و لذا نمی‌توانند الگوی خوبی برای زندگی امروز باشند. نسل جدید عموماً به دنبال شادی و نشاط و تفریح است و اگر احساس کند این نشاط مورد جستجو را نمی‌تواند در الگوهایی نظیر حضرت زهرا(س) پیدا کند، طبعاً روی بر می‌گرداند. همچنین اگر حجاب را مانعی برای شادی و نشاط و آرامش خود ببیند، از آن روی بر خواهد گرداند.
امیدی ادامه داد: گاه رفتار اشتباه برخی مذهبی‌ها نیز باعث شده تا نسل نوجوان و جوان تصور کند که دین و الگوهای دینی ما محدود به سخت‌گیری‌ها در حوزه حجاب و عفاف و آخرت و ... است که انسان را از رسیدن به لذایذ دنیوی باز می‌دارد یعنی ابعاد زیبای دین و شخصیت‌های دینی به خوبی تبیین نشده است.
این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با ابراز تأسف از اینکه الگوهای دینی به‌ویژه حضرت زهرا(س) برای آحاد جامعه و به‌طور اخص نوجوانان و جوانان ناشناخته باقی مانده‌اند، گفت: این در حالیست که الگوهای غربی به راحتی در دسترس قرار داشته و در فضای مجازی و رسانه‌ها سهل‌الوصول هستند، زیبایی‌ها و جذابیت‌های آنها مدام تکرار می‌شود و با چند کلیک ساده دنبال کردن آنها امکان‌پذیر است.
امیدی بیان کرد: پرسش اینجاست که برای ارائه الگویی همچون حضرت زهرا(س) کدام ساحت‌های شخصیت ایشان با کدام قالب‌ها و در کدام فضا و رسانه باید به ظهور و بروز برسد و عرضه شود؟ آیا برای نوجوانی که بخش مهمی از تفریحات و سرگرمی خود را با فضای مجازی می‌گذراند، تولید محتوای فاخر و تأثیرگذار ناظر به شخصیت حضرت زهرا(س) انجام شده و به راحتی در دسترس قرار دارد؟ متأسفانه محتوای ارزشمند فاخر اگر هم داشته باشیم اندک بوده و پاسخگوی نیاز نیست و برای معرفی چهره حضرت به چند برنامه در قالب‌ها و فضاهای تکراری بسنده می‌شود که غالباً تأثیرگذار نیست.
ضعف در تولید محتوا از الگوهای دینی
این بانوی فعال فرهنگی با تأکید بر اینکه برای عرضه الگوی جامع حضرت زهرا(س) به جای پرداختن به ظواهر باید به معنای زندگی و شخصیت ایشان توجه داده شود، توضیح داد: برخی مفاهیم و ارزش‌ها مثلاً راستگویی چون امری فطری هستند با گذشت زمان دچار تغییر و خلل نمی‌شوند لذا باید تأکید بر خوبی ارزش‌های انسانی باشد و این ابعاد از زندگی حضرت برای مخاطبان ارائه گردد.
امیدی افزود: طبیعی است که برخی ابعاد زندگی حضرت زهرا(س) ناظر بر شیوه و سبک زندگی ظاهری آن عهد و ساده‌زیستی مردمان را نمی‌توان امروزه پیاده ساخت اما شاخص‌های معنوی و معنا و حقیقت زندگی و صفات و ارزش‌های والای انسانی که در زندگی حضرت جاری و ساری بوده است امروز نیز موضوعیت دارد و می‌تواند سرلوحه کار و زندگی ما باشد. خودشناسی و عزت نفس و ... از جمله این صفات کلیدی هستند که علم روانشناسی نیز تأکیدات فراوان نسبت به آنها دارد و نوجوان و جوان نیز در پی همین مفاهیم هستند.
معاون پژوهشی حوزه علمیه خواهران چهارمحال و بختیاری با تأکید بر اینکه در مسئله حجاب و عفاف مقوله خودشناسی برخاسته از باورهای توحیدی اهمیت دارد، گفت: یک بانو با رعایت حجاب هم کرامت نفس خود را حفظ می‌کند و هم به دنبال جلب رضایت خداوند است. نوجوان ما باید بداند که پوشش مانع فعالیت‌های اجتماعی بانوان نیست همچنان که حضرت زهرا(س) این‌گونه بودند و فعالیت‌های خود در عرصه اجتماع را مبتنی بر مدل زیست عفیفانه پیش می‌بردند.
غفلت در الگوسازی از حضرت زهرا(س)
امیدی با طرح این پرسش که چرا با وجود چنین الگوی ناب در عرصه حجاب و عفاف امروز در این مسئله دچار مشکل هستیم، تصریح کرد: برای الگوهایی که امروزه مورد توجه قشر جوان است، تصویرسازی و الگوسازی و تولید محتوای قوی صورت گرفته است اما این کار قوی در خصوص الگوهای دینی انجام نشده است و لذا ناشناخته هستند؛ باید دید امروزه چند جمله زیبا و کاربردی در خصوص زندگی حضرت زهرا(س) را نوجوانان و جوانان ما بلدند و مورد دقت و توجه قرار می‌دهند.
وی افزود: در ایام فاطمیه(س)، پرچم‌ها و بیرق‌های عزا و پوسترها و بنرهای اطلاع‌رسانی از محافل سوگواری فاطمی در جای‌جای شهر به چشم می‌خورد اما آیا جای جملات و گزاره‌های زیبا و کاربردی از سبک زندگی این بانوی بزرگوار در این فضاسازی‌ها خالی نیست؟ همچنین پرسش اینجاست نوجوانان و جوانانی که در محافل پرشمار و متنوع فاطمی شرکت می‌کنند، تا چه میزان موفق می‌شوند محتوای کاربردی و تأثیرگذار ناظر بر سیره نظری و عملی آن حضرت را یاد بگیرند؟
امیدی با تأکید بر اینکه معمولاً یک سری گزاره‌های تکراری و خالی از اثرگذاری لازم در مورد زندگی حضرت زهرا(س) از سوی مبلغان و خطیبان مطرح می‌شود، گفت: اینکه مدام این گزاره‌ها را تکرار کنیم خدمتی در راستای شناساندن الگوی فاطمی نکرده‌ایم بلکه باید به ابعاد درونی و معنای زندگی ایشان بپردازیم و در قالبی جذاب و گیرا به مخاطب ارائه بدهیم، حتی این را هم باید بگوییم که ایشان از زیبایی ظاهری برخوردار بودند و در روایات از ایشان با عنوان «انسیه حورا» یاد می‌شود.
پرهیز از تکرار تعابیر کلیشه‌ای از سیره حضرت زهرا(س)
این مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مخاطبان باید بدانند که این بانوی بزرگوار الگوی مهربانی و عطوفت هستند و قائلند که «الجار ثم الدار»؛ امروز وقتی یک گرفتاری یا بحران غیرمترقبه در جایی پیش می‌آید و سیل کمک‌های آدم‌های معروف و سلبریتی‌ها به سمت مردم آسیب‌دیده جاری می‌شود، همه مردم این اقدام خیرخواهانه و انسان‌دوستانه را تحسین می‌کنند، خوب است این روحیه خیرخواهی و دستگیری از نیازمندان که سیره حضرت زهرا(س) بوده است نیز به خوبی تبیین و تشریح شود.
امیدی با تأکید بر اینکه مددکاری حضرت زهرا(س) به خوبی روشنگری نشده است، گفت: خدمات انسان‌دوستانه و کمک به ضعیفان باید تشریح شود و ما از این بُعد زندگی ایشان به همین بسنده نکنیم که حضرت در شب عروسی، لباس عروسی خود را بخشیدند که اتفاقاً این عمل ممکن است برای بسیاری از دختران نوجوان و جوان قابل هضم و خوشایند نباشد، بلکه امری دور از ذهن جلوه کند.
وی بیان کرد: یک تصویر رایج که در سخنرانی‌ها و کارشناسی‌های عمومی و غالب از حضرت زهرا(س) ارائه می‌شود این است که وقتی مرد نابینا به نزد ایشان می‌رود، حضرت حجاب می‌کنند و یا در جمله‌ای در مورد ایشان گفته شده که ایشان قائلند بهترین فضیلت زن این است که هیچ نامحرمی را نبیند و هیچ نامحرمی نیز او را نبیند. این گزاره‌ها و سوءبرداشت‌ها طبیعی است که موضع سخت نوجوانان و جوانان را در پی داشته باشد و بنده شاهد موضع‌گیری دانشجویان در قبال اینها هستم.
امیدی افزود: بنده در پاسخ به این جوانان روایت مربوط به سلمان فارسی را نقل می‌کنم که در منزل حضرت زهرا(س) رفت و آمد داشت و گاه حتی از حالات چهره حضرت گزارش می‌کرد، پیداست که ارتباط بسیار نزدیک بوده است. یا موارد دیگر نیز در این زمینه قابل طرح است از جمله اینکه این بانوی بزرگوار برای مردان و زنان سخنرانی داشتند، در میدان جنگ به همراه سایر زنان به مددکاری می‌پرداختند و در فعالیت‌های اجتماعی حضور مؤثر داشتند لذا نباید از ایشان تصویر بانویی را بسازیم که خانه‌نشین بودند و هیچ مراوده‌ای با مردان نداشتند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه نوجوان ما باید درک کند که حضرت زهرا(س) یک الگوی به‌روز آسمانی هستند، توضیح داد: باید این باور ایجاد شود که حضرت یک الگوی آسمانی هستند که هیچ‌گاه اشتباه نمی‌کند و اتفاقاً ما در مقوله الگو دنبال کسی هستیم که دچار اشتباه نشود و همواره در مسیر صحیح حرکت کند و کمترین ضریب خطا را در رفتار و گفتار خود داشته باشد.
امیدی با تأکید بر اینکه در عین حال ارائه یک چهره قدیس و دست نیافتنی از الگوی فاطمی خطا است، توضیح داد: در خوشبینانه‌ترین حالت، نوجوان و جوان ما فقط می‌تواند در ایام فاطمیه یک توسل به این بانوی بزرگوار داشته باشد یا حاجتی از ایشان بگیرد اما نمی‌تواند به عنوان الگو به حضرت تأسی کند؛ باید بدانیم که ایشان یک معلم و مفسر قرآن بودند، دانشمندی بودند که در منزلشان به روی همه از زن و مرد باز بود و از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین سوالات علمی یا مطالبات مردمی را پاسخ می‌دادند.
حضرت زهرا(س)؛ کنش‌گر فرهنگی و فعال اجتماعی
وی افزود: حضرت اگر در دنیای امروز زیست می‌کردند قطعاً از فضای مجازی در راستای فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خود برای خدمت به زیباترین دین به بهترین شکل بهره می‌بردند در حالی که ما کاستی‌های زیادی در این مقوله داریم.
امیدی با تأکید بر اینکه جا دارد جملات زیبا و فکر شده از حیث روانشناختی و زیباشناختی ناظر به حضرت زهرا(س) تهیه و در قالب‌های جذاب در فضای شهرها و معابر تعبیه شود، گفت: این می‌تواند یک راهکار برای اشاعه سبک زندگی فاطمی در جامعه باشد یعنی پیام را منتقل کند و افکار و ذهن‌ها را به تفکر وادارد. جا دارد یک متولی این مهم را بر عهده بگیرد که دلسوزانه، مسئولانه و دغدغه‌مندانه فارغ از رویکرد گزارشی وارد میدان شود و کار عملیاتی انجام دهد.
این مدرس حوزه و دانشگاه در استان با اشاره به اینکه روح و معنای زندگی حضرت زهرا(س) باید به زندگی‌های امروز تزریق شود، بیان کرد: امروز دنیا از فمینیسم و برابری جنسیتی و عدالت‌خواهی زنان دم می‌زند اما چه کسی توجه دارد که پیامبر(ص) در بدو آغاز زندگی مشترک حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س)، تقسیم کار کردند تا یک زندگی دوستانه و عادلانه میان این زن و شوهر آسمانی شکل بگیرد و طراوت و نشاط زوجیت، روحیه همدلی و همکاری در آن خانه ایجاد شود.
امیدی با تأکید بر اینکه صدا و سیما کارهایی را در دست انجام دارد و در روزهای فاطمیه برخی برنامه‌های معمول را اعم از صحبت‌های کارشناسان یا پخش زنده از حرم‌های مطهر و ... تهیه و پخش می‌کند، افزود: جا دارد رسانه ملی در کنار همه این برنامه‌ها که قطعاً لازم هستند، بحث‌های کارشناسی جذاب‌تر و به‌روزتر را در دستور کار قرار دهد و کارشناسان بتوانند ابعاد شخصیتی حضرت زهرا(س) را با کلامی تأثیرگذار برای مخاطبان تبیین کنند.
این مدرس حوزه و دانشگاه با تأیید اینکه حضرت زهرا(س) بانویی آسمانی است که هیچ انسانی نمی‌تواند به مقام ایشان دست یابد، بیان کرد: با این حال ایشان چون زندگی زمینی داشته‌اند، ما نیز می‌توانیم در ساحت‌های گوناگون از تربیت فرزند گرفته تا همسرداری، حجاب و عفاف، مسئولیت اجتماعی و ... به ایشان تأسی کنیم و نقش‌های ایشان را الگو قرار دهیم.
امیدی افزود: طبعاً ما نمی‌توانیم تعریفی که از ساده‌زیستی در چندین قرن قبل وجود داشت را در زندگی امروز حاکم و جاری کنیم اما روحیه و معنای قناعت و ساده‌زیستی ایشان می‌تواند در سبک زندگی ما جاری باشد و چه بسا امروز این روحیه قناعت‌ورزی به عنوان یک فضیلت حتی در بین انسان‌های معروف و ثروتمند رعایت می‌شود و در ابعاد مختلف از پوشش و ظاهر گرفته تا سبک رفتاری انسان‌ها مورد تحسین است.
حجاب؛ مصداقی از قناعت‌ورزی
وی حجاب و عفاف را نوعی قناعت‌ورزی دانست و توضیح داد: کسی که حجاب می‌کند در واقع برای دیده شدن و آراستگی ظاهری در انظار عموم یک حد و مرز قائل است که به آن قناعت می‌کند و ساده‌زیستی را پیشه راه می‌سازد. چنین انسانی فارغ از تقلاهایی که آرامش را از انسان سلب می‌کند، یک زندگی آرام و ساده داشته و دچار مشکل و نارضایتی درونی نمی‌شود.
امیدی با تأکید بر اینکه ما الگوهای معاصر فراوانی را داریم که متأسفانه برای دختران و زنان ما ناشناخته هستند، توضیح داد: چرا وقتی شخصیت مجاهد و مبارزی همچون مرضیه دباغ را داریم، دختران ما باید به دنبال الگوهای خارجی باشند و مثلاً فلان شخصیت را در فلان فیلم کره‌ای به عنوان یک زن مجاهد و مبارز مورد ستایش قرار دهند که اتفاقاً تلویزیون ایران نیز برای چندمین بار این فیلم‌ها را بازپخش می‌کند. پرسش اینجاست که چند محتوای جذاب در خصوص سرگذشت مجاهدت‌ها و رشادت‌های مرحوم خانم دباغ چه در ساحت مادری و همسری و چه در عرصه مبارزات سیاسی تولید و منتشر شده است؟
مدرس حوزه و دانشگاه در استان با ابراز تأسف از اینکه بسیاری از نوجوانان ما شیفته و فریفته این گروه موسیقی کره‌ای یا آن بازیگر خارجی شده‌اند، بیان کرد: بدیهی است که وقتی تلویزیون خودمان مدام فیلم‌های کره‌ای را بازپخش کند و در فضای مجازی نیز محتوای زیبا ناظر به این موضوعات در دسترس فرزندان ما باشد، آنان شیفته شوند. آنان وقتی حضرت زهرا(س) یا الگوهای امروزی از زنان مؤمن و متدین موفق ما را که بسیار فراوان هستند نشناسند، بدیهی است که الگوهای بیگانه را که مدام در دسترس قرار دارند و تکرار می‌شوند، انتخاب کنند.
امیدی در پایان گفت: روضه‌های خانگی در طی سال‌های اخیر خوشبختانه به صورت قوی و پررونق در حال برگزاری است و بانوان با عقاید و سلایق مختلف شرکت می‌کنند لذا جا دارد بانوان مبلغ از این فرصت مغتنم برای تبیین شخصیت والای حضرت زهرا(س) با بیانی گیرا و کلامی جذاب و تأثیرگذار استفاده کنند.
نیاز روانشناختی انسان‌ها به مشاهده و تقلید
پروین فرج‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان چهارمحال‌وبختیاری و روانشناس خانواده در تبیین جایگاه و اهمیت الگو از حیث روانشناختی، اظهار کرد: روانشناسان تا مدت‌ها فکر می‌کردند که یادگیری رفتار بیشتر از طریق پیامدهای محیطی رفتارها و تربیت و تعلیم اتفاق می‌افتد اما بعدها روانشناسان شناخت‌گرا متوجه شدند که فرایندهای ذهنی نیز در یادگیری رفتار مؤثر هستند.
وی با ذکر اینکه پس از آن مکاتبی ایجاد شد که تلفیقی از روانشناسی رفتاری و شناخت‌گرا بودند، ادامه داد: اینان قائل به «یادگیری اجتماعی» بودند و اعتقاد داشتند که یادگیری رفتار هم از طریق محیط و هم شناخت و هم مشاهده امکان‌پذیر است یعنی انسان‌ها از طریق تقلید از الگو می‌تواند رفتاری را در وجود خود نهادینه سازد و یاد بگیرد.
فرج‌زاده بیان کرد: طبعاً کسی که الگو واقع می‌شود باید یک برجستگی و امتیاز بالا در حوزه مورد نظر نسبت به دیگران داشته باشد و در پایگاه و موقعیتی باشد که جذابیت و تفاوتش در مقایسه با دیگران مشهود باشد تا مورد توجه مشاهده‌کنندگان و مقلدان قرار گیرد. این مقلدان با مشاهده رفتار الگوی خود آن رفتار را یاد می‌گیرند تا در موقعیت مشابه عملی سازند.
این روانشناس خانواده نظریه یادگیری اجتماعی را یکی از مهم‌ترین نظریات یادگیری عنوان کرد که در حوزه‌های مختلف کاربرد دارد و افزود: از جمله در مسائل اخلاقی و رفتاری این روش کاربرد دارد و گاه این مسائل از طریق فیلم و تبلیغات بصری به مخاطبان منتقل می‌شود و ستاره فیلم دارای جذابیت‌هایی است که برای مشاهده کننده الگو قرار می‌گیرد.
مطالعه الگوهای دینی با نگاه روانشناختی
فرج‌زاده با اشاره به اینکه برای نهادینه‌سازی یک ارزش یا یک الگو در جامعه باید از جذابیت‌های تبلیغاتی به‌روز استفاده شود، بیان کرد: در واقع در مسئله الگوها و ارزش‌ها، آنچه هدف قرار می‌گیرد بایدها و نبایدها و جهان‌بینی‌ها هستند. در خصوص الگوهای ارزشی و دینی باید گفت که جبهه مقابل تلاش دارد با شعار کهنه و قدیمی شدن این الگوهای اجتماعی و اخلاقی و دینی آنها را از میدان خارج و الگوهای خودش را جایگزین کند که متأسفانه ما در حوزه روانشناسی در مورد الگوهای دینی و ارزشی کمتر دقت لازم را داشته‌ایم.
وی ادامه داد: اگر امروز بخواهیم ارزش‌ها و الگوهای دینی را به نسل جدید معرفی کنیم باید از ابزارهای مدرن و به‌روز بهره بگیریم و انتظار می‌رود از طفولیت این رویکرد اتخاذ شود و کودکان ما در قالب انیمیشن و داستان، شعر و فیلم و ... با الگوهای دینی آشنا شوند. متأسفانه باید گفت که دشمنان در آماج قرار دادن و تضعیف ریشه‌های اخلاقی و دینی ما موفق عمل کرده‌اند و لذا می‌بینیم که گاه الگوها و ارزش‌ها برای نسل جدید جذابیتی ندارد؛ تلاش ما برای ارائه الگوهای دینی به کودکان و نوجوانان باید در قالب کاری قوی‌تر و افقی مشخص صورت پذیرد.
این روانشناس خانواده با تأکید بر اینکه در گام نخست باید به کار مبنایی و اصولی بپردازیم، توضیح داد: یعنی ابتدا باید پایه‌های اعتقادی، بایدها و نبایدها و ایدیولوژی خودمان را با ابزار تبلیغی و امکانات روز در کودکان جا بیندازیم و مستحکم کنیم و در گام بعدی به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم، الگوهای اخلاقی و دینی را که معرف و نماینده این جهان‌بینی هستند، به آنان معرفی و ارائه کنیم.
فرج‌زاده ادامه داد: امروز در دنیای مدرن غرب شاهد دلزدگی انسان‌ها هستیم و مادیات و زرق و برق‌ها نتوانسته است افراد را از احساس پوچی و سرگشتگی و آشفتگی نجات دهد و لذا انسان‌ها به دنبال گمشده‌های خود هستند و روند فزاینده گرایش به اسلام را در جوامع غربی مشاهده می‌کنیم.
غفلت مبنایی در الگودهی از دین
این مدرس دانشگاه در استان با تأکید بر غفلت مبنایی در الگودهی از دین به کودکان و نوجوانان، تصریح کرد: اگر ارزش‌های دینی و انسانی را احیا کنیم، اسوه‌ها و الگوهای انسانی و ارزشی نیز خود به خود جایگاه خود را در اذهان و قلوب نسل جدید خواهند یافت.
فرج‌زاده در خصوص چرایی تقلید کورکورانه نسل جدید از الگوهای بیگانه، تصریح کرد: این اتفاق در سایه غفلت ما حادث و هویت‌های شرقی و غربی جایگزین هویت‌های اساسی و ارزشی ما شده است. یک راهکار این است که چهره‌های موفق خودمان را با ابزار روز به نسل نوجوان و جوان معرفی کنیم که البته این رویکرد آغاز شده اما به نظر می‌رسد قدری دیر است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان به چهره‌هایی چون مرحوم خانم دباغ به عنوان یک الگوی به‌روز از زن مسلمان ایرانی اشاره کرد و افزود: تاریخ کشور و انقلاب مملو از این بانوان است که باید به نسل جدید معرفی شوند، بانوانی که برای نسل قدیمی جذاب و الگو بودند اما نسل جدید آنها را نمی‌شناسد. دشمن هم از این میدان خالی استفاده کرده و انبوهی از الگوهای مبتذل و مخرب خود را روانه صحنه ساخته تا در دسترس نوجوانان و جوانان ما قرار گیرند و پاسخگوی گرسنگی هویتی نسل جدید باشند.
فرج‌زاده ادامه داد: به نظرم یکی از راهکارها برای بازگشت نسل جدید به الگوها و ارزش‌های اسلامی ایرانی این است که نسلی از الگوهای موفق به‌روز در ساحت‌های مختلف به نوجوانان و جوانان پررنگ و معرفی شوند. امروز مشاهده می‌کنیم جایزه صلح نوبل را آشکارا به یک بانوی ایرانی می‌دهند که سابقه مخالفت با نظام اسلامی را دارد و البته در این راستا مبارزه آنچنانی و کار خاصی نکرده جز اینکه جنجالی را در اغتشاشات بیافریند اما به واسطه این جایزه جبهه مخالف تلاش دارد که او را پررنگ کند.
غفلت در الگوسازی از زنان موفق
این مدرس دانشگاه در استان تأکید کرد: جا داشت با توجه به نقش مهم زنان در عرصه جامعه و خانواده، جایزه‌ای را سالانه ویژه بانوان موفق تعریف کنند و این جایزه در سطح گسترده و بین‌المللی تبلیغ شود تا نوجوانان و جوانان به این الگوهای موفق اخلاقی و ارزشی تأسی کنند و پایبند باشند اما متأسفانه این خلأ وجود دارد.
فرج‌زاده با تصریح اینکه جامعه زنان بزرگی را در دل خود دارد که جا دارد الگوی نسل جدید قرار گیرند، اضافه کرد: این بانوان آنچنان در انزوا قرار دارند که معرفی و شناساندن آنان سال‌ها زمان نیاز دارد اما نباید فرصت را از دست بدهیم. خوراک مسمومی به نسل نوجوان و جوان عرضه شده است که تأثیرات این مسمومیت اعتقادی، هویتی و اجتماعی سال‌ها زمان می‌برد تا پاک شود و خلأها متأسفانه زیاد هستند.
وی بیان کرد: غربی‌ها که سال‌ها سبک زندگی غربی را تجربه کرده‌اند اکنون به پوچی رسیده و آرام آرام در حال بازگشت از این مسیر هستند اما رویکرد آنان این است که این سبک زندگی را در نوجوانان و جوانان ما ساری و جاری کرده و ما را نیز گرفتار این پوچی و شکست کنند لذا ضرورت دارد این مسائل برای نسل جدید روشنگری و تبیین شود تا دچار اشتباه نشوند.
فرج‌زاده در پایان گفت: اتفاقات تلخ غزه توجهات انسان‌ها را به خود جلب کرده است و گاه شاهدیم افرادی که از تمام موهبات مادی برخوردارند اما به پوچی رسیده و توجهشان به ایمان و استقامت راسخ مادران غزه جلب می‌شود که با وجود تمام مصائب و آلام، همچون کوه ایستاده‌اند و توکل و توسل دارند که این موضوع زمینه توجه و گرایش به دین در جوامع غربی را ایجاد کرده است و جای تأمل دارد.
انتهای پیام
