حضور مردم در مساجد از اصلی‌ترین عوامل پیروزی انقلاب بود

محمدحسین باغبان‌ها، فعال فرهنگی و مذهبی در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین با اشاره به نقش مساجد در شکل‌گیری انقلاب اسلامی گفت: همه ما می‌دانیم که حرکت انقلاب  اسلامی به‌صورت جدی در سال ۱۳۴۲ از یک مسجد آغاز شد؛ درواقع در مسجد فیضیه قم بود که با سخنرانی امام خمینی(ره) این اتفاق مهم رقم خورد، لذا احیای مساجد به‌عنوان هسته اصلی تشکیلات انقلاب اسلامی از عناصر مهم پیروزی انقلاب بود.

اوایل سده ۱۳۰۰ نقش مساجد بیشتر به سمت گوشه‌گیری، عبادات فردی، تدریس قرآن و چنین فضاهایی بود، اما کم‌کم که در سده ۱۳۰۰ به انقلاب نزدیک شدیم مسجد به کانون مبارزه و مرکز فرماندهی تبدیل شد، همان‌طور که مسجد در عصر پیامبر(ص) نیز چنین نقشی را ایفا می‌کرد.

حضرت امام خمینی(ره) بارها به اهمیت فضای مسجد در مبارزه اشاره کرده‌ و می‌فرمودند: مسجد مرکز تبلیغ است همان‌طور که در صدر اسلام از مسجد ارتش‌ها راه می‌افتادند در ایام انقلاب هم نیاز است که مسجد یک مرجع سیاسی باشد، چراکه می‌توانیم هر گرفتاری که به‌وجود می‌آید را از طریق اجتماعاتی که در مسجد حضور دارد حل کنیم. حضرت امام(ره) مسجد را یک مرکز اجتماع سیاسی می‌دانستند و بعد از پیروزی انقلاب بارها تأکید کردند تازه کار ما با مساجد آغاز شده و انقلاب برای پر رونق بودن مساجد اتفاق افتاده است.

امام راحل جمله‌ای دارند با این مضمون که اگر مسجد و مرکز ستاد اسلام قوی شود ترس از فانتوم‌ها یعنی آمریکا و شوروی نداشته باشید؛ از همین جمله می‌توان متوجه شد که جایگاه مسجد در بالاترین حد تأثیرگذاری سیاسی، امنیتی و حتی نظامی در کشور و اسلام قرار دارد. البته نکته مهم دیگر این است مسجد به تنهایی ایفای نقش نمی‌کند بلکه  عنصر قابل توجه آن مردمی هستند که در مسجد حضور دارند زیرا مردمی که به مسجد می‌آیند با نگاه انقلابی و اسلامی نقش‌آفرینی می‌کنند.

مردم به‌وسیله مسجد تأثیرگذاری دارند و به همین دلیل در بیانات امام راحل و مقام معظم رهبری تأکید شده است مساجد را خالی نکنید و همواره باید ایجاد رونق و شور در مساجد جدی گرفته شود. بسیاری از حرکت‌های اولیه در زمان انقلاب از مساجد آغاز شد همچون سخنرانی‌ها که در حسینیه‌ها شکل می‌گرفت، به‌طوری که رژیم شاه از برگزاری مراسم‌ بزرگداشت ماه محرم و صفر جلوگیری می‌کرد و در این باره حساسیت‌های جدی وجود داشت.

از طرفی دیگر وعاظ همواره نگران بودند نکاتی که باید گفته شود را طوری مدیریت کنند که حساسیت رژیم را بیدار نکنند، البته نه از روی ترس بلکه برای اینکه بتوانند روشنگری را سریع و جدی‌تر پیش ببرند. در دهه ۵۰ بسیاری از مواقع می‌شنیدیم سخنران‌های مطرح همچون رهبر معظم انقلاب، شهید مطهری، شهید بهشتی، مرحوم طالقانی و خیلی از وعاظ توسط رژیم پهلوی دستگیر می‌شدند مدتی آنان را در زندان نگه می‌داشتند و به خاطر فشار افکار عمومی یا آن‌ها آزاد کرده و یا در نهایت تبعید می‌کردند.

مدیرت حرکت‌های انقلابی از داخل مساجد

با روشنگری‌هایی که اتفاق افتاد حرکت‌های مردمی در مساجد شکل گرفت و برخی از مساجد از نظر نظامی تجهیز شدند و برای برنامه‌های نظامی در فضای مسجد تصمیم‌گیری صورت می‌گرفت. مساجد در زمان انقلاب مکانی برای مدیریت حرکت‌های انقلابی مردم بود و هیچ کدام از شگردهای رژیم همچون به سلطه درآوردن مساجد، به انزوا کشیدن و یا ایجاد محافل موازی و دستگیری روحانیون نتوانست مسیر حرکت مساجد را به سمت سکوت و خمودگی سوق دهد.

هر حرکتی که رژیم شاهنشاهی انجام می‌داد بینش سیاسی و مذهبی مردم را قوی‌تر می‌کرد و تبیینی که در مساجد اتفاق می‌افتاد به سمت اینکه نهضت مردم جدی‌تر و سازماندهی قوی‌تر شود حرکت می‌کرد تا مسجد مرکز آموزش کادر انقلابی و فرهنگی باشد.

مردمی که در مسجد حضور داشتند و به فرماندهی ائمه جماعت و وعاظ در کف خیابان مبارزه می‌کردند و حضور مردم در مساجد یکی از اصلی‌ترین عوامل پیروزی انقلاب اسلامی بود و پس از آن نیز در دفاع مقدس و مدیریت فرهنگی کشور شاهد نقش جدی مساجد بودیم و هر کجا که از این نقش جدی دور شدیم شاهد آسیب‌های واضح هستیم.

نقش بانوان در پیروزی انقلاب

بانوان محور یک خانواده هستند و می‌توانند یک خانواده را با خود همراه کنند، زنان در انقلاب اسلامی همواره پیشگام در نهضت بودند؛ زنان پیشاپیش و جلوتر از مردها در صفوف تظاهرات خیابانی علیه نظام طاغوت حرکت می‌کردند و در تمامی نهضت‌های اسلامی نقش جدی داشتند، به‌طور مثال در مسئله تنباکو پیش‌قدم و در مشروعیت جلودار بودند.

زنان در هنگام انتخابات زودتر از مردان به میدان می‌آمدند و حتی تعداد زنان حاضر نسبت به مردان بیشتر بود و در کنار این موضوع نیز رنج جدی را متحمل بودند، چراکه گاه در راه انقلاب همسر و برادر خود را فدا می‌کردند و در عین حال با همه این فشارها یک قسمت از پشتیبانی نهضت‌های انقلابی بر دوش زنان بود. نقش جدی هدایتگری و تشویق مردان توسط زنان اتفاق می‌افتاد و این زنان بودند که همسر و پسران خود را به سمت فضای انقلابی، تظاهرات و مبارزه فرا می‌خواندند. زنان الهام‌بخش مردان بودند.

نقش جدی زنان در ادامه انقلاب هم ادامه داشت و در دوران دفاع مقدس نیز شاهد نقش جدی زنان بودیم و در این جریان ۲۰ هزار خانم شهید شدند؛ هماکنون نیز شاهد هستیم زنان در اکثر برنامه‌های مذهبی و تظاهرات‌ها پیشگام هستند و در صحبت‌های علما بارها شنیده‌ایم بانوان مقدمات ظهور را جدی‌تر فراهم می‌کنند و در دوران ظهور حجت نیز نقش‌آفرینی جدی دارند.

گفت‌وگو از مهسا گنجه‌فرد