پیوند «سمنوپزان» در قزوین با اعتقادات مذهبی

به گزارش ایکنا از قزوین، سمنو یکی از غذاهای آیینی است که اغلب به آن به جنبه خوراکی نگاه نمی‌کنند و در استان قزوین معمولاً به‌عنوان نذر یا برای نوروز تهیه می‌شود و در تهیه آن آداب و اعتقادات خاصی مطرح است و کم و بیش این مراسم با اعتقادات مذهبی گره‌خورده و ماندگار شده است و هم‌اکنون در محلات قدیمی شهر اجرا می‌شود.

مراسم سمنوپزان از جمله میراث معنوی است که در سال ۸۹ در فهرست میراث معنوی کشور با هدف معرفی آن در سراسر کشور و حتی در بُعد بین‌المللی به ثبت رسیده است،‌ اما امروزه به یک کالای زینتی برای سفره هفت‌سین تبدیل شده است و پختن آن در استان نسبت به گذشته بسیار کم شده است.

پختن سمنو در استان قزوین را می‌توان یکی از آداب‌ورسوم قزوین در ایام نوروز دانست که با توجه به اعتقادات آن پختن و عمل آوردن آن کار مشکلی است،‌ چراکه شهروندان قزوینی معتقدند، صاحب اصلی دیگ سمنو حضرت فاطمه زهرا(س) است و این کار با حضور تعداد زیادی از زنان انجام می‌شود.

پختن سمنو مراحل مختلفی دارد که باید به‌درستی اجرا شود، بانی مراسم پخت سمنو و شخص نذرکننده، مواد و ابزار موردنیاز برای این امر را آماده می‌کند، دیگ‌های سمنو معمولاً از صبح بار گذاشته‌شده و با توجه به‌ زحمت زیاد در پخت نیاز به مشارکت چند نفر برای هم زدن آن دارد. از آنجایی‌که پخت سمنو وقت‌گیر است نیاز به مشارکت افراد مختلف است.

پخت سمنو با پاک کردن گندم و شستن آن آغاز و گندم پس از شستن خیس شده و روزانه دو تا سه بار شسته و آب آن تازه می‌شود با توجه به سردی و گرمی هوا، طی سه تا پنج روز جوانه گندم می‌روید، گندم به دو صورت استفاده از چرخ و کوبیدن له‌شده و آب آن استخراج می‌شود.

برای پخت سمنو آرد گندم در سه مرحله تفت داده‌شده و بعد با شیره استخراج‌شده از جوانه گندم و آب مخلوط می‌شود در این مرحله تا زمان تغییر رنگ مخلوط از سفید به قهوه‌ای، سمنو به مدت ۲۴ ساعت با کفگیرهای مخصوص هم زده می‌شود، با گفتن «بسم‌الله» اجاق‌روشن و شروع به پخت شیره‌های گندم در دیگ می‌شود و نزدیکان و همسایگان در ساعتی مقرر با گل و شیرینی به محفل آمده و به این ترتیب بر برکت مجلس اضافه می‌کنند.

مراسم سمنوپزان از همان ابتدا با دعا و صلوات همراه است ولی شبی که آن را هم می‌زنند میهمانان هم دعوت می‌کنند و از یک مداح اهل‌بیت(ع) هم می‌خواهند که روضه‌خوانی کند و معمولاً روضه حضرت زهرا(س) را می‌خوانند. در مراسم سمنوپزان یکی از قویترین اعتقادها این است که افراد ناپاک در مراحل سبز کردن، بار گذاشتن، هم زدن و دم کردن سمنو نباید حضورداشته باشند و اگر فرد ناپاکی بیاید سمنو خراب یعنی تلخ می‌شود.

هنگامی‌که درب سمنو را گذاشتند کنار دیگ سمنو یک سجاده پهن می‌کنند و اعتقاد دارند که برای حضرت زهرا(س) است و کسی روی آن نماز نمی‌خواند ولی پشت سر آن خیلی‌ها مشغول راز و نیاز و نیایش و نماز شب می‌شوند و در پایان مراسم به زنان حاضر در مراسم، سمنو داده می‌شود و همچنین بخشی از آن را برای اهالی، همسایگان و حتی کسبه محل به‌عنوان «نذری» می‌برند و مانده سمنو را صاحب‌مجلس، برای سفره هفت‌سین خود نگه می‌دارد که مایه تبرک و نشاط است.

خبرنگار: زهرا عبداللهی