روایت ایکنا از تجلیل حجتالاسلام حسن طارمی‌راد
چهره‌ای که بنیاد دایرةالمعارف اسلامی را متحول کرد
در مراسم نکوداشت مقام علمی و فرهنگی حجتالاسلام و المسلمین حسن طارمی‌راد که به همت بنیاد دایرةالمعارف اسلامی برگزار شد، تنی چند از اندیشمندان و اعضای هیئت علمی این بنیاد به تجلیل از مقام علمی و مدیریتی ایشان پرداختند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم نکوداشت مقام علمی و فرهنگی حجتالاسلام و المسلمین حسن طارمی‌راد، عصر دیروز در تالار قلم کتابخانه ملی به همت بنیاد دایرةالمعارف اسلامی برگزار شد.
در این مراسم سفیر عربستان سعودی، سفیر تاجیکستان، رایزن فرهنگی سفارت ترکیه، غلامعلی حدادعادل(مدیرعامل بنیاد دایرةالمعارف اسلامی)، احمد مسجدجامعی(قائم مقام بنیاد دایرةالمعارف اسلامی)، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد(رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران)، حجتالاسلام و المسلمین سیدابوالحسن نواب(مؤسس دانشگاه ادیان و مذاهب) ، منوچهر صدوقی سها و تنی چند از اندیشمندان، مسئولان فرهنگی و مدیران بنیاد دایرةالمعارف اسلامی حضور داشتند.
حجتالاسلام و المسلمین حسن طارمی‌راد، متولد ۱۳۳۴، دوره دبیرستان را در مدرسه علوی تهران گذراند و در دانشکده فنی دانشگاه تهران در رشته مهندسی مکانیک تحصیل کرد. وی پس از تحصیل در این رشته و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی به قم رفت و به تحصیل علوم حوزوی پرداخت، او در سال 1367 به دعوت غلامعلی حدادعادل به عضویت بنیاد دایرةالمعارف اسلامی در آمد و پس از مدیریت گروه فقه و کلام، مدیر بخش مدخل‌گزینی، مدیر گروه تاریخ علم این بنیاد و اکنون در سمت معاونت علمی این بنیاد، مشغول فعالیت است.
در این جلسه پس از قرائت آیاتی چند از کلام الله مجید توسط احمد ابوالقاسمی، غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان میزبان جلسه سخنرانی کرد. وی در سخنان خود به بیان خاطراتی در تجلیل از طارمی‌راد پرداخت که همواره از همنشینی با او نکته‌ای تازه آموخته است.
او در رابطه با شناخت خود از حسن طارمی‌راد چنین گفت: دورادور خدمت ایشان ارادت داشتم و به طور خاص از سال ۷۴ که انتشارات طرح نو، مجموعه‌ای را به عنوان «بنیانگذاران فرهنگ امروز» چاپ می‌کرد، در ابتدا به متفکران خارجی و بیشتر غربی می‌پرداخت، چندی بعد به اندیشمندان ایران و اسلام پرداخت که یکی از نخستین شماره‌های این مجموعه اختصاص به علامه مجلسی داشت.
مونوگراف یا تک نگاشتی که استاد طارمی‌راد در مورد علامه مجلسی در این شماره نوشت در زمان خود جامع‌ترین و دقیق‌ترین کار بود، ایشان در این اثر خود، با رویکردی منصفانه و نه فقط جانبدارانه به شخصیت علامه مجلسی، موافقان و مخالفان ایشان پرداخته بود. با خواندن آن اثر، مجذوب شخصیت ایشان شدم و از طریق یکی از دوستان با ایشان ملاقات کردم.
سپس حسن سیدعرب، عضو هیئت علمی، مدیر کتابخانه و مرکز اطلاع‌رسانی دایرةالمعارف اسلامی و همچنین مسئول برگزاری این نکوداشت، به ایراد سخنانی پرداخت و در این سخنان، از تمام کسانی که در برگزاری این مراسم یاری کرده‌اند، خصوصا غلامعلی حدادعادل مراتب تشکر و قدردانی خود را ابراز داشت.
وی در سخنان خود گفت: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در سال ۱۳۶۲ به دستور مقام معظم رهبری تأسیس شد و تاکنون ۳۲ جلد دایره‌المعارف تدوین شده است که ۳۱ جلد آن زیر نظر مستقیم ایشان تهیه و تنظیم شده است. امیدواریم تا سال ۱۴۱۰ تدوین این مجموعه عظیم به پایان برسد.
در ادامه مراسم حجتالاسلام علی سبحانی، فرزند آیت‌الله العظمی سبحانی، مرجع تقلید شیعه و عضو هیئت امنای دایرةالمعارف اسلامی پیام ایشان را قرائت کردند.
متن پیام آیت‌الله سبحانی به شرح زیر است:
بسمه‌تعالی
نکوداشت فرزانگان، در حقیقت تکریم علم، اخلاص و جهاد علمی در عرصه اندیشه اسلامی است. حجتالاسلام والمسلمین دکتر حسن طارمی‌راد از جمله عالمان فرهیخته‌ای است که در تبیین معارف اصیل حوزوی و در گشودن افق‌های نو در دانش دینی، شیعه‌شناسی و تاریخ علم، گام‌های ماندگاری برداشته‌اند.
ایشان با بهره‌گیری از تجربه دانشگاهی در کنار سال‌ها تحصیل و تدریس در حوزه علمیه، راهی نو در پژوهش و دانشنامه‌نگاری اسلامی گشودند. حضور مؤثر ایشان در بنیاد دائره‌المعارف اسلامی و نقش‌آفرینی در تدوین و هدایت علمی دانشنامه جهان اسلام، خود گواه ژرف‌نگری، دقت علمی و آینده‌نگری این استاد وارسته است.
اکنون که فرصت نکوداشت این اندیشمند گران‌مایه فراهم آمده است، وظیفه خود می‌دانیم از سالیان کوشش‌های علمی، اخلاق نیکو و تواضع علمی ایشان تجلیل نماییم؛ باشد که این بزرگداشت، چراغی باشد برای نسل‌های آینده در مسیر اعتلای فرهنگ و معارف اسلامی.
از درگاه خداوند متعال، دوام توفیقات، سلامت و عزت روزافزون ایشان را مسألت داریم.
پس از قرائت این پیام مستندی تصویری از زندگی و فعالیت‌های حجتالاسلام و المسلمین طارمی‌راد پخش شد.
سپس غلامعلی حدادعادل، عضو هیئت امنا و مدیرعامل بنیاد دانشنامه اسلامی یه ایراد سخن پرداخت. او در سخنان خود برپایی چنین مراسمی را ضروری دانست، سپس سوابق آشنایی خود با خانواده طارمی‌راد را بیان کرد و گفت: آشنایی بنده با خانواده طارمی به حدود سال ۴۲ بر می‌گردد، یعنی ۶۲ سال پیش، زمانی که من دانشجوی سال اول دانشگاه بودم، دوستان متدینی داشتم که در بازار به کتاب، مخصوصا کتاب‌های مذهبی اشتغال داشتند. من گاهی از دانشگاه به بازار می‌رفتم و با آنها محشور بودم و در همین رفت و آمدها من با برادر بزرگتر آقایان طارمی، مهدی طارمی (بعدها از همکاران شهید بهشتی در مرکز اسلامی هامبورگ شدند)، آشنا شدم. مهدی طارمی در آن سال‌ها، طلبه جوان بیست و یکی دو ساله، بسیار خوش برخورد، خوش صورت، خوش اخلاق، خوش خط و دارای افکار تازه و جوان‌پسند بود.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: در سال ۱۳۵۴، درسی غیررسمی در مباحث فلسفی برای دانش‌آموزان دبیرستان علوی برگزار می‌کردم که آقای طارمی نیز در آن کلاس‌ها شرکت می‌کرد. آن کلاس‌ها زمینه‌ای برای آشنایی بود و ایشان بعدها برای ادامه تحصیل به قم رفت. پس از پایان تحصیلات، به ایشان پیشنهاد دادم به بنیاد دایرةالمعارف اسلامی بپیوندد. در سال ۱۳۷۴ که به ریاست بنیاد منصوب شدم، بهترین فرد برای معاونت بنیاد را جناب طارمی یافتم.
وی درباره دیانت و اخلاق حجتالاسلام و المسلمین طارمی‌راد گفت: طارمی را برادری مؤمن، متقی، پرهیزکار و با اخلاص دیدم، ایشان پاک دست، پاکدامن، پاک چشم، پاک دل، عامل به احکام شرعی و اهل پرهیز از محرمات است که این بهترین و بالاترین خصوصیت ایشان می‌باشد. خصوصیت دیگر ایشان اخلاقی‌ست، آقای طارمی مؤدب و مبادی آداب، خوش اخلاق، خوش برخورد، گشاده روی، سلیم النفس، مهربان، آرام و دلسوز است. او متواضع، دور از هرگونه ریا و خودنمایی بوده و به هیچ وجه اهل آوازه‌گری، جاه طلبی و مقام طلبی نیست، شخصیتی منیع الطبع دارد و اهل تجمل و ریاست مآبی نیست.
مدیرعامل دانشنامه جهان اسلام، درباره روش مدیریتی طارمی‌راد افزود: آقای طارمی مدیری با جدیت بوده و با ذهن ریاضی و منطقی که دارد، به همراه بینش معنوی و اسلامی ایشان، باعث شد نظم و انضباطی فوق‌العاده در بنیاد حکمفرما باشد، او جدولی منظم برای تناسب مبالغ دریافتی توسط افراد و فعالیتشان دارد و حقوق هر فردی را دقیقا متناسب با عملکردش تعیین می‌کند، به طوری که اگر کسی کمتر از آنچه باید کار کند، برای او کسری کار لحاظ می‌کند، همانگونه که برای کسی که بیش از آنچه باید کار کرده، اضافه‌کار در نظر می‌گیرد.
وی افزود: ابتکار، نوآوری، احساس مسئولیت، وجدان کاری بالا و ادای حق مطلب، از دیگر ویژگی‌های اوست. ایشان برای همگان احساس پدری و برادری دارند.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: ایشان به رأی همکاران احترام می‌گذارند، تصلب رأی ندارند و در مدیریت واقع‌بین هستند.
وی افزود: قدرت کار با دیگران را دارند و صاحب این هنرند. به کلیات و جزئیات توأمان توجه دارند و در ۹۵ درصد موارد با گفت‌وگو به اجماع می‌رسیم. در ۵ درصد باقی‌مانده نیز با رعایت سلسله‌مراتب، تصمیم‌گیری منطقی دارند. این انعطاف منطقی، راز دوام همکاری ماست.
حدادعادل گفت: وجود آقای طارمی برای بنیاد و جامعه علمی کشور یک نعمت است. اگر امروز بنیاد دایرةالمعارف اسلامی پس از ۴۲ سال همچنان پابرجاست، این به برکت روشن‌بینی مقام معظم رهبری در سال دوم ریاست‌جمهوری‌شان است که دستور تشکیل بنیاد را دادند، و همچنین به برکت همکاران دیروز و امروز ما، به‌ویژه حضور جناب طارمی.
سپس حجتالاسلام والمسلمین سیدابوالحسن نواب مؤسس و رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب در جایگاه سخنرانی قرار گرفت و با بیان سوابق آشنایی خود با آقای طارمی‌راد گفت: بدون هیچ اغراقی باید گفت، آقای طارمی روحانی تراز است، می‌توان ایشان را در پنج روحانی برتر کشور از لحاظ پژوهش و تحقیق قرار داد.
او با بیان اینکه پنجاه و چند سال است که با خانواده طارمی‌راد آشنایی دارد، درباره والدین او گفت: ایشان در خانواده‌ای تربیت شده‌اند که هماهنگی بین پدر و مادر در نهایت بوده است، پدر آقای طارمی واقعا فرشته بود، در پاکی، اعتقاد به امام(ره) و مقام معظم رهبری و در التزام به مبانی انقلاب واقعا بینظیر بود و مادر بزرگوارشان نیز شخصیتی عجیب بودند که در هنگام بارداری ایشان، زیارت عاشورا را ترک نمی‌کردند و بدون وضو به ایشان شیر ندادند. تمام این مسائل در پرورش چنین شخصیتی مؤثر بوده و باید از آنها یاد کرد.
سپس، محمود حقیقی از دوستان آقای طارمی‌راد و از اعضای بنیاد دایرةالمعارف اسلامی به بیان سخنانی پرداخت.
او گفت: آقای طارمی، هدف از دانشنامه‌نگاری را تعمیم دانش می‌داند، به اعتقاد ایشان دانشنامه‌ها و دایرةالمعارفها باید دانش را از سطح نخبگان به سطح عموم برسانند. دایرةالمعارفها باید امکان فهم دستاوردهای بشری را برای عموم فراهم آورند. تعریفها از هدف برای دایرةالمعارفها کم‌وبیش یکسان بوده، به عنوان مثال ویراستار دایرةالمعارف معروف فرانسوی در این مورد می‌گوید: هدف این دایرةالمعارف(دایرةالمعارف فرانسوی)، گردآوری دانش‌ها و رساندن آنها به دست معاصران و انتقال آنها به آیندگان است.
او ادامه داد: به نظر آقای طارمی، دانشنامه نويسی در ایران صرفاً تدوین داده‌های موجود نیست، در بسیاری موارد تألیف مقاله پژوهشی و نو است. رویکر ایشان در نگارش مقالات تاریخی، استفاده از معتبرترین منابع است. در معارف اسلامی از استناد به منابعی که سندیت و درستی مطالب آن محرز نیست، اجتناب می‌شود و تأکید بر استفاده از منابع معتبر و اقدم تا حد ممکن دارند.
وی افزود: با تمهیدات انجام شده توسط ایشان، روند انتشار دانشنامه روان‌تر شد، گروه‌های مختلف فعال، گروه‌های بزرگتر منشعب شدند و گروه‌های جدیدی نیز شکل گرفتند تا اداره امور بهتر انجام شود.
ایشان در سخنان خود به تأکید آقای طارمی بر وجود کتابخانه‌ای مجهز در بنیاد پرداخته و گفتند، پیش از مسئولیت آقای طارمی کتابخانه حدود 93 هزار جلد کتاب داشته و اکنون نزدیک 230 هزار جلد کتاب در آن وجود دارد.
لیلا هوشنگی، دانشیار دانشگاه الزهرا(س) و از مدیران علمی پیشین بنیاد دایرةالمعارف اسلامی نیز در این مراسم با اشاره به تجربیات زیسته خود و دیگر همکاران خانم در بنیاد به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: توفیق داشتم به‌مدت ۳۰ سال در بنیاد دایرةالمعارف اسلامی خدمت کنم. انتشار مجلدات و دانشنامه‌ها همواره مایه مباهات و افتخار من بوده است. در کلاس‌های دانشگاهی، جای مباحثی که در این دانشنامه‌ها آمده، به‌راستی خالی است.
وی با بیان اینکه امروز ملاحظه می‌کنیم بیش از ۵۰ درصد حاضران در مراسم بزرگداشت، زنان هستند و با اشاره به جایگاه بانوان در بنیاد تصریح کرد: زنانی که در بنیاد به فعالیت‌های علمی و پژوهشی می‌پردازند، نقش مؤثری در پیشبرد اهداف علمی داشته‌اند.
هوشنگی گفت: حضورم به عنوان یک استاد جوان زن در شورای مدخل، موضوعی مهم بود که با حمایت و تدبیر آقای طارمی‌راد محقق شد. ایشان زمینه‌ساز حضور مؤثر زنان در عرصه‌های علمی بنیاد بودند.
وی افزود: در پرونده‌های کلام که حوزه تخصصی من بود، آقای طارمی آموزش‌های لازم را ارائه می‌دادند. با اعتماد و اعتمادسازی ایشان، توانستم مسئولیت‌های علمی را بپذیرم و در مسیر پژوهش گام بردارم.
در ادامه حجتالاسلام والمسلمین رضا مختاری، رئیس مؤسسه کتابشناسی و کتابخانه شیعه و عضو بنیاد دایره المعارف اسلامی به بیان خصوصیاتی از جمله؛ به نداشتن بخل علمی و در اختیار قرار دادن مقالات و یافته‌های علمی، محکم‌کاری و انجام کار به صورت متقن اشاره کردند و همچنین مهم‌ترین عامل موفقیت ایشان را، تمرکز در بنیاد دایرةالمعارف و به سمت کارهای دیگر نرفتن دانستند و درباره ایثار علمی آقای طارمی گفت: ایشان مقالت زیادی را که دیگران نوشته بودند، حاشیه زده و اصلاح کردند بدون آنکه نامی از ایشان برده شود.
حجتالاسلام مختاری گفت: آقای طارمی در محبت و ارادت به اهل بیت (ع) به‌ویژه علامه مجلسی دارند و در عشق و ارادت‌شان مقام فانی دارند و این عشق و دلبستگی در منش علمی و رفتاری ایشان نیز کاملاً مشهود است.
سپس فاطمه طارمی‌راد دختر حجتالاسلام طارمی‌راد به ایراد سخن پرداخت. او در سخنانی احساسی پدر خود را توصیف و از او جهت تمام کارهایی که برای او و اعضای خانواده انجام داده تشکر می‌کند.
پس از آن، مستندی دیگر از زندگی و فعالیت‌های ایشان در بنیاد دایرةالمعارف به نمایش درآمد.
در ادامه مراسم قنبرعلی رودگر، عضو هیئت علمی و رئیس گروه جغرافیای بنیاد دایرةالمعارف اسلامی به ایراد سخن پرداخت. او در بخشی از سخنان خود با اشاره به مقام علمی آقای طارمی‌راد گفت: استاد طارمی‌راد به گواهی کارهایشان، شخصیتی چند دانشی و چند بعدی هستند، اینگونه نیست که در فقه، اصول و ادبیات عرب تبحر داشته باشند؛ ایشان در حوزه‌های مختلف مانند تاریخ، تاریخ علم و ادبیات حرف‌هایی برای گفتن دارند و با نظراتی که بیان می‌کنند، فرد متوجه می‌شود که با شخصیتی چندوجهی طرف است. آقای طارمی بسیار پرمطالعه هستند و این مسئله را می‌توان از حاشیه‌هایی که بر مقالات می‌نویسند دانست. شاهد دیگری برای پر مطالعه بودن این است که، ایشان تمام مجلدات دانشنامه جهان اسلام را که بیش از 30 مجلد است، با دقت و رویکردی فعال و انتقادی، تمام و کمال خوانده‌اند و می‌توان گفت ایشان تنها کسی در ایران هستند که این کار را کرده‌اند.
سپس رقیه میرابوالقاسمی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ ایران و اسلام به بیان نکاتی درباره وجهه مدیریتی آقای طارمی‌راد پرداخت. ایشان در بخشی از سخنان گفت: آقای طارمی به دانشنامه جهان اسلام هویت دادند، تا پیش از مسئولیت ایشان، بنیاد دایرة المعارف اسلامی مؤسسه‌ای کوچک، بسیار ناشناخته و بدون کار علمی جدی بوده و مؤسسه پویایی نبود؛ اما با رویکردهای مدیریتی ایشان بسیاری از مسائل تغییر کرد، آقای طارمی با ذهن مهندسی و منضبطی که داشتند، توانستند الگوهای کاری بسیار دقیقی برای همکاران طراحی کنند که این الگوها اکنون نیز ساری و جاری هستند.
وی در ادامه گفت: نکته بسیار مهم در رویکرد مدیریتی ایشان، اعتماد به نسل جوانی بود که وارد بنیاد شد. مرسوم هست که در مراکز علمی و پژوهشی معمولاً از افراد معتبر و مشهور استفاده می‌شود، البته غلط هم نیست، اما آقای طارمی، عملا این بت را شکست؛ چون به نسل جدید باور داشت و با نگاه علمی و مدیریتی که داشتند، نسلی فرهیخته و محقق در دانشنامه جهان اسلام تربیت شده است که به گمانم در بسیاری از عرصه‌ها واقعا درخشیده‌اند.
میرابوالقاسمی افزود: وسعت دید و پویایی در نگاه ایشان وجود دارد و این نگرش را به مجموعه منتقل کرده‌اند. در بیشتر موارد، حاشیه‌هایی که ایشان بر مقالات می‌نویسند، مورد تأیید همه همکاران قرار می‌گیرد و صحت علمی آنها اثبات شده است.
در ادامه محسن معینی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه قرآن دانشنامه جهان اسلام، با خواندن متنی ادبی و مسجع به ذکر برخی خصائص علمی و مدیریتی طارمی‌راد پرداخت که تمام سخنرانان به آنها پرداخته‌اند.
مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران و ویراستار سابق دانشنامه جهان اسلام نیز در سخنانی گفت: در زمان حضور خود در این جمع، نکات بسیاری را از مجموعه و شخص استاد طارمی آموختم؛ مانند هر کسی که در این بنیاد مشغول به کار بوده است. من همچنان این بنیاد را چون خانه خود دانسته و در هر جایی که تدریس کرده‌ام دانشجویان را به مقالات و نوع ویراستاری آنها ارجاع داده‌ام.
سپس حجتالاسلام و المسلمین طارمی‌راد به عنوان آخرین سخنران این مراسم به ایراد سخنانی پرداخت. او در سخنان خود از دست‌اندرکاران این مراسم تشکر کرده و تأکید کرد با سخنانی که در این مراسم گفته شد بار مسؤلیت خود را سنگین‌تر حس می‌کند. او یاد و خاطره والدین خود را گرامی داشته و موفقیت‌های خود را مرهون تربیت آنان دانست. همچنین از همسر و فرزندانش جهت یاری و همراهی او در مسیر زندگی و فعالیت قدردانی کرد.
در پایان مراسم هدایایی از سوی بنیاد و مؤسسات علمی و فرهنگی در سراسر کشور به رسم یادبود و قدردانی از حجتالاسلام طارمی‌راد اهدا شد. ضمن اینکه کتابی از فعالیت‌های وی با عنوان «دانشنامه‌نگاری و پژوهش؛ تجربه زیسته» رونمایی و به حاضران اهدا شد.
گزارش تصویری این مراسم را اینجا ببینید.
یادآوری می‌شود، این مراسم به همت بنياد دائرة المعارف اسلامی، نهادی عمومی و غیردولتی برگزار شد. این بنیاد در سال ۱۳۶۲ش به تصمیم آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای (در دوره ریاست جمهوری ایشان) در تهران تأسيس شد و در حوزه مطالعات جهان اسلام و ايران با هدف اصلی تدوین و نشر دانشنامه جهان اسلام آغاز به کار كرد و به تدريج، يكی از مراکز اصلی و معتبر دانشنامه‌نگاری نگاری در جهان اسلام شد.
انتهای پیام 
