نقش مؤثر ادیان و پیامبران الهی در تبیین حقوق بشر

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه اروپا، حجت‌الاسلام والمسلمین رمضانی، خطیب جمعه هامبورگ در خطبه‌های نماز جمعه روز 28 شهریور، گفت: از جمله مباحثی که در اسلام از اهمیت خاصی برخوردار بوده و از هر جهت مورد تأکید قرار گرفته است موضوع حقوق بشر است. همچنین اگر آموزه‌های اصلی ادیان الهی نیز مرور شود، اهمیت این موضوع بسیار بیش از پیش روشن می شود؛ چراکه همه ادیان ابراهیمی به نوعی در ترویج حقوق بشر نقش داشته‌اند.

حجت‌الاسلام رمضانی گفت: از این رو در سیر تاریخی بحث از حقوق بشر، سهم ادیان بسیار برجسته است؛ و جهت آن هم بسیار واضح و روشن است، زیرا پیامبران الهی همواره درصدد شناساندن حقیقت و گوهر انسان بوده‌اند. انسان‌ها برای هدف و غرض مهمی آفریده شدند. آنان به این منظور آفریده شدند که خود را بیابند و از همه ظرفیت‌ها و استعدادها در مسیر کمال انسانی و الهی استفاده کنند؛ و این غرض ممکن نیست مگر با مقام عبودیت و بندگی حق‌تعالی و اجتناب و پرهیز از هر نوع طاغوت؛ و بی‌شک (پیامبران الهی) در مسیر زندگی خود با کسانی مواجه می‌شدند که تلاش می‌کردند انسان‌ها را استثمار کنند و در سیطرۀ خود قرار دهند و از آنها بهره جویند و برای رسیدن به مقاصد پلید خود بر مردم ستم می‌کردند و حقوق انسان‌ها را ضایع و پایمال می‌کردند.

خطیب جمعه هامبورگ در ادامه خطبه های نماز جمعه افزود: از این رو پیامبران الهی در طول تاریخ بشری با گروه مستکبران و آنان که با زر و زور و تزویر، بشریت را استثمار می‌کردند در تقابل بودند و برای تحقق عدالت اجتماعی و حفظ حقوق انسان‌ها و از بین بردن تبعیضات‌ نژادی و امتیازات طبقاتی مبارزه می‌کردند. به عنوان مثال حضرت ابراهیم(ع) در برابر طاغوت زمانش، نمرود که ادعای خدایی داشت مبارزه کرد و بساط (تفکر و منش) نمرودی را برچید. نمرودی که تلاش می‌کرد انسان‌ها را به بردگی و بندگی خود بگیرد و حتی حیات و مرگ انسان را در قدرت ربوبیت پنداری (و غیرواقعی) خود درآورد.

رئیس مرکز اسلامی هامبورگ اظهار کرد: لذا قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذی حَاجَ‏ إِبْراهیمَ‏ فی‏ رَبِّهِ أَنْ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْکَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّیَ الَّذی یُحْیی‏ وَ یُمیتُ قالَ أَنَا أُحْیی‏ وَ أُمیتُ قالَ إِبْراهیمُ فَإِنَّ اللَّهَ یَأْتی‏ بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِها مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذی کَفَرَ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمین‏» آیا ندیدى کسى [نمرود] که با ابراهیم در باره پروردگارش محاجه و گفت‌وگو کرد؟ زیرا خداوند به او حکومت داده بود؛ (و بر اثر کمى ظرفیت، از باده غرور سرمست شده بود؛) هنگامى که ابراهیم گفت: «خداى من آن کسى است که زنده می‌‏کند و می‌‏میراند.» او گفت: «من نیز زنده می‌‏کنم و می‌‏میرانم!» (و براى اثبات این کار و مشتبه ساختن بر مردم دستور داد دو زندانى را حاضر کردند، فرمان آزادى یکى و قتل دیگرى را داد) ابراهیم گفت: «خداوند، خورشید را از افق مشرق می‌‏آورد؛ (اگر راست می‌‏گویى که حاکم بر جهان هستى تویى) خورشید را از مغرب بیاور!» (در اینجا) آن مرد کافر، مبهوت و وامانده شد. و خداوند، قوم ستمگر را هدایت نمى‌‌کند.(سوره بقره آیه 258)

وی در ادامه این خطبه گفت: از این (آیه شریفه) به دست می‌آید که نمرود حتی حق حیات و زندگی انسان را به خاطر خوی استکباریش برای خود می‌دانست. تقابل دیگری که در قرآن به صورت مفصل از آن سخن به میان آمده تقابل حضرت موسی بن عمران(ع) با حاکم مستبد زمانش، فرعون است. زیرا فرعون، مردم را به دو دسته ممتاز و مستضعف تقسیم کرده بود؛ و برای دسته دوم به هیچ وجه حقوقی قائل نبود به گونه‌ای که هر وقت می‌خواست می‌توانست حیات و زندگی را از هر کسی که اراده می‌کرد بگیرد؛ و لذا حضرت موسی(ع) در برابر استکبار فرعونیان ایستاد و تا آخر با پندار فرعونی مبارزه کرد و قرآن کریم این قصه را این‌گونه بیان می‌کند: «إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِی الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِیَعًا یَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِّنْهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنَاءهُمْ وَیَسْتَحْیِی نِسَاءهُمْ إِنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ». (فرعون در زمین برترى‏جویى کرد، و اهل آن را به گروه‏‌‌هاى مختلفى تقسیم کرد؛ گروهى را به ضعف و ناتوانى می‌‏کشاند، پسرانشان را سر می‌‏برید و زنانشان را (براى کنیزى و خدمت) زنده نگه می‌‏داشت؛ او به یقین از مفسدان بود!) (سوره قصص آیه 4)

حجت‌الاسلام رمضانی یادآور شد: و نیز در آیات دیگر به تضییع حقوق انسان‌ها توسط فرعون و لشکرش اشاره می‌کند، اما خدای متعال به حضرت موسی(علیه السلام) مأموریت می‌دهد که در برابر این استکبار بایستد و از حقوق انسان‌ها دفاع کند تا اینکه آنان بتوانند از حق حیات و زندگی خود بهره‌مند شوند و با عزت و کرامت زندگی کنند. همچنین آنچه از حضرت عیسی(ع) نقل شده اینست که: آن حضرت در برابر انحراف دینی و استبداد مذهبی زمانه خود مبارزه کرد و پیام صلح و دوستی و مهربانی را برای همه انسان‌ها به ارمغان آورد. او با موعظه‌ها و پندهایش راه سعادت و خوشبختی را به بشریت آموخت چه اینکه با مراجعه به قرآن کریم، دفاع از همه حقوق انسان‌ها را در آموزه‌های پیامبر اسلام حضرت محمّد(ص) می‌توان مشاهده کرد.

وی در ادامه افزود: البته زمانی که جاهلیت آن زمان مورد مطالعه قرار گیرد این حقیقت به دست می‌آید که پیامبراکرم(ص) در تعلیمات و آموزه‌های خود دفاع از حقوق بشریت را مهم‌ترین رسالت خود می‌دانست، زیرا آن حضرت همواره این دغدغه را داشت که هیچ انسانی نباید از حق خود محروم بماند بلکه حاکمیت در هر زمانی باید حقوق انسان‌ها را به آنها برگرداند و در حقیقت حاکمان در هر زمانی باید تلاش کنند که حقوق انسان‌ها در ابعاد مختلف استیفاء شود.

خطیب جمعه هامبورگ گفت: مقابله با بحران‌های اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اجتماعی در زمان پیامبر اکرم(ص)، بهترین شاهد بر دفاع از حقوق انسان‌ها از منظر ادیان الهی و ابراهیمی است. برای نمونه فقط به تحلیلی که امیرالمؤمنین(ع) از فرهنگ جاهلی، که فرهنگ ضد حقوق بشر بوده، بیان کرده اشاره می‌شود تا این حقیقت بازگو شود که پیامبران الهی و در رأس همه آنها پیامبر اکرم(ص) در تبیین حقوق بشر، مهم‌ترین نقش را ایفاء کرده‌اند.

رئیس مرکز اسلامی هامبورگ افزود: حضرت علی(ع) درباره فرهنگ منحط جاهلی زمان پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «أَرْسَلَهُ عَلَى حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ طُولِ هَجْعَةٍ مِنَ الْأُمَمِ وَ اعْتِزَامٍ مِنَ الْفِتَنِ وَ انْتِشَارٍ مِنَ الْأُمُورِ وَ تَلَظٍّ مِنَ الْحُرُوبِ» رسول خدا در هنگامی برگزیده شد که مدتی از پیامبران پیشین سپری شده بود، در هنگامی که امت‌ها در خواب؛ و فتنه‌ها مصمم بر فروپاشی جامعه؛ وجنگ‌ها شعله‌ور بودند. و نیز در جای دیگر فرموده است: «ان الله بعث محمداً (ص) نذیراً للعالمین و امینا علی التنزیل و انتم معشر العرب علی شر دین و فی شر دار، منیخون بین حجارة خشن و حیات صم، تشربون الکدر و تاکلون الجشب، و تسفکون دماءکم و تقطعون ارحامکم، الاصنام فیکم منصوبة و الآثام بکم معصوبة »[5] رسول خدا(ص) در زمانی مبعوث به رسالت شد که شما عرب بدترین دین را (شرک و بت پرستی) داشتید، در بدترین سرزمین (از لحاظ آب و هوا) به سر می‌بردید، رحل اقامت شما در بین سنگلاخ‌های خشک و سوزان و در میان گزندگان و مارهای سمی و کر بود، نوشیدنی شما آلوده و غذاهای ناگوار می‌خوردید، خون یکدیگر را به ناحق می‌ریختید و پیوند خویشاوندی را می‌بریدید، بت‌ها میان شما پرستش می‌شد و مفاسد و گناهان شما را فرا گرفته بود.

وی در پایان این خطبه تأکید کرد: از این رو تردیدی نیست که در تعالیم عالی پیامبران الهی از مهم‌ترین مواد حقوق بشر مانند حفظ کرامت انسان، آزادی و حق اجتماعی و سیاسی، عدالت اجتماعی و عدم تبعیض نژادی، زبانی، قومی و طبقاتی به بهترین شکل دفاع شده که در مباحث آینده به مرور به آنها خواهیم پرداخت؛ چه اینکه مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 26 اوت 1789 و نیز اعلامیه حقوق بشر اسلامی قاهره مصوب 5 اوت 1990 مورد بررسی قرار خواهد گرفت.