پیمان «عقبه دوم»؛ زمینه‌ساز هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه

پرویز فتح‌الله‌پور، مدرس تاریخ اسلام دانشگاه‌های زنجان در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از زنجان، با تأکید بر این‌که منافع مشرکان و بزرگان مکه با آغاز دعوت پیامبر اکرم(ص) به خطر افتاد، گفت: خانه کعبه در آن زمان، بت‌خانه بزرگ اعراب بود و مشرکین از طریق بت‌ها منفعت اقتصادی و جایگاه اجتماعی و سیاسی خود را تقویت می‌کردند و از همین‌رو با نفی بت‌ها از سوی پیامبر اکرم(ص)، منافع خود را در خطر می‌دیدند.
وی افزود: به همین دلیل بود که مشرکان از سال سوم بعثت، سخت‌گیری‌های خود را علیه پیامبر اکرم(ص) آغاز کردند ولی به دلیل این‌که ایشان از خانواده بنی‌هاشم و قبیله قریش بودند و در نظام قبیله‌ای، خانواده‌ها تعصب یکدیگر را داشتند، مشرکان نتوانستند آسیبی به پیامبر اکرم(ص) برسانند.
مدرس تاریخ اسلام دانشگاه‌های زنجان با بیان این که حمایت بنی‌هاشم از حضرت محمد(ص) سبب شد تا مشرکان از طریق غیرمستقیم به مبارزه با ایشان بپردازند، ابراز کرد: فضای رعب و وحشت در بین یاران پیامبر(ص) تاحدودی نتیجه‌بخش بود اما جایگاه ابوطالب، عموی پیامبر(ص) در بین بنی‌هاشم، آنان را در دفاع از ایشان متحد ساخته بود و این مبارزه 3 سال به طول انجامید.
فتح‌الله‌پور تصریح کرد: در این زمان، پیامبر اکرم(ص) برای ایجاد امنیت و در امان ماندن مسلمانان، عده‌ای از آنان را به حبشه(اتیوپی کنونی) که مردمی مسیحی داشت، اعزام کردند تا در آسایش و امنیت، پایگاهی برای اسلام را ایجاد کنند، اما باخبر شدن مشرکان از این موضوع سبب شد تا تصمیم به تحریم خانواده بنی هاشم بزنند و تحریم در دره «شعب ابی‌طالب» را علیه آنها آغاز کنند.

اتحاد بنی‌هاشم در حمایت از پیامبر(ص) با وفات ابوطالب شکسته شد
وی با اشاره به این‌که مقاومت بنی‌هاشم در «شعب ابی‌طالب»، 3 سال به طول انجامید، عنوان کرد: با توجه به این‌که دختران بسیاری از مشرکان، عروس خانواده بنی‌هاشم بودند، این امر زمینه به رحم آمدن آنها و شکست تحریم شد.
این کارشناس تاریخ اسلام ادامه داد: وفات خدیجه(س)، یکی از بزرگ‌ترین حامیان پیامبر(ص) و در ادامه از دنیا رفتن ابوطالب، ضربه بزرگی به پیامبر اسلام(ص) وارد کرد و با شکسته شدن اتحاد بنی‌هاشم به دلیل فوت ابوطالب، مشرکان فشارهای خود علیه پیامبر اکرم(ص) را افزایش دادند.
مدرس تاریخ اسلام دانشگاه‌های زنجان با تأکید بر این که آغاز هجرت پیامبر(ص) به طائف، به دلیل بی‌نتیجه ماندن 3 سال دعوت مخفی و 6 سال دعوت علنی اتفاق افتاد، اظهار کرد: زمانی که مشرکان متوجه تصمیم هجرت پیامبر(ص) به طائف شدند، به دلیل مراودات اقتصادی با مردم این شهر، خواستار ممانعت مردم طائف از ورود ایشان شدند.
فتح‌الله‌پور با تأکید بر این‌که مشرکان به ماه‌های حرام اعتقاد داشتند و به همین دلیل دعوت پیامبر اسلام(ص) در این ماه‌ها انجام می‌شد، خاطرنشان کرد: در ایام حج، پیامبر(ص) با 6 نفر از اهالی یثرب(مدینه فعلی) آشنا شدند و آنها در ناحیه‌ای به نام «عقبه» اسلام آوردند و با پیامبر(ص) پیمان تبلیغ اسلام در یثرب را بستند که به پیمان «عقبه اول» معروف است و دو نفر از مسلمانان نیز مأمور آموزش قرآن در این شهر شدند.

مردم یثرب به واسطه یهودیان، با ادیان الهی آشنایی داشتند
وی تأکید کرد: پس از یک سال، در موسم حج، این‌بار 73 یثربی در عقبه با پیامبر(ص) پیمان «عقبه دوم» را بستند و از ایشان دعوت کردند که به یثرب هجرت کنند و به این ترتیب، زمینه هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه فراهم شد.
این مدرس دانشگاه با بیان این که مسلمانان مکه با دعوت مردم یثرب، شبانه و به تدریج به سمت این شهر حرکت می‌کردند، گفت: مشرکان پس از مدتی از کاهش تعداد مسلمانان مکه باخبر شدند و با پیشنهاد ابوجهل تصمیم گرفتند تا پیامبر(ص) را شبانه به قتل برسانند و مانع گسترش اسلام شوند که در این شب(لیلة‌المبیت)، پس از قرائت آیات ابتدایی سوره یس توسط پیامبر اکرم(ص)، علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابید و ایشان به همراه ابوبکر از مکه خارج شدند.
مدرس تاریخ اسلام دانشگاه‌های زنجان با اشاره به دلایل اصلی دعوت مردم یثرب از پیامبر(ص) برای حضور در شهرشان، یادآور شد: با وجود این‌که در نظام قبیله‌ای غریبه‌ها جایی نداشتند، اما به دلیل آشنایی اذهان مردم یثرب با ظهور پیامبر(ص) به واسطه یهودیان ساکن در این شهر، پذیرش ایشان در یثرب بالا رفته بود.
فتح‌الله‌پور افزود: همچنین قبایل اوس و خزرج در یثرب با یکدیگر دشمن بودند و نیاز به حضور یک فرد بی‌طرف برای ایجاد آشتی بود، چه کسی بهتر از یک پیامبر الهی برای این اتفاق بود؟
وی در پایان ابراز کرد: هجرت، بزرگ‌ترین اتفاق تاریخ اسلام است، چراکه اسلام با این هجرت زنده شد و اگر اتفاق نمی‌افتاد، اسلام در مکه باقی می‌ماند.