نقش دعا در درمان بیماری‌های جسمی و روحی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، بیماران کسانی هستند که خداوند در قرآن به آن‌ها نظر رحمت کرده و برخی تکلیف‌ها را از آنان برداشته یا به دوران بعد از بیماری موکول کرده است چنان‌که درباره روزه‌داری فرموده است: «بیماران یا مسافران در روزهای دیگر روزه بگیرند» در موضوع جایگزینی تیمم به‌جای غسل یا وضو نیز می‎فرماید: «اگر  بیمار یا مسافر بودید و آب در اختیار نداشتید [یا استفاده از آب زیان داشت] پس با خاک تیمم کنید» درباره رفع تکلیف جهاد از بیماران نیز می‎فرماید: «بر ناتوانان و بیماران و فقیرانی که هزینه سفر یا نفقه عیال خود را ندارند تکلیف جهاد نیست».
درباره تعامل با بیماران توصیه‌های فراوانی از پیشوایان دین در رابطه با عیادت از بیمار، پاداش عیادت و ادب عیادت آمده است از آن‌جمله امام علی(ع) می‎فرماید: رسول خدا(ص) ما را به عیادت بیمار فرمان داده است و نیز امام صادق(ع) فرمود: از بیماران عیادت کنید و از آنان درخواست دعا کنید که دعای آنان برابر با دعای فرشتگان است.
امام صادق(ع) همچنین درباره اهمیت عیادت بیمار مؤمن فرموده است: مؤمن بر مؤمن هفت حق دارد که اگر آن‌ها را رعایت نکند از ولایت و طاعت الهی خارج می‎شود هفتمین حق این است که در زمان بیماری از او عیادت کند و نیز رسول خدا(ص) درباره مراقبت از بیمار هم‌سفر فرمود: هرگاه در سفر بودید و یکی‌از شما بیمار شد، سه روز توقف و از وی مراقبت کنید.
شخصی به‌نام مرازم بن‌حکیم می‎گوید: با محمدبن مصادف در سفر حج بودم که در مدینه بیمار شدم وی مرا تنها رها می‎کرد و به مسجد می‏رفت من نزد پدر او از فرزندش گله کردم او هم ماجرا را با امام صادق(ع) در میان گذاشت آن حضرت به محمدبن مصادف پیغام داد که اگر در خانه می‎ماندی و از بیمار پرستاری می‌کردی ثوابش از عبادت در مسجد بیشتر بود.
امام صادق(ع) به زید بن شحام فرمود: ای زید! با اهل سنت به روش خودشان برخورد کنید؛ در مسجدشان نماز بگزارید و از بیمار آنان عیادت کنید و در تشییع جنازه آنان شرکت کنید و اگر می‎توانید امامت و اذان‌گویی را برعهده بگیرید این‌کار را انجام دهید اگر شما چنین کنید آنان خواهند گفت اینان جعفری‌اند و خدا رحمت کند جعفر را که یارانش را چه خوب تربیت کرده است و اگر چنین نکنید خواهند گفت اینان جعفری‌اند و خدا با جعفر چه کند! که یارانش را چه بد تربیت کرده است.
در یکی از روزهایی که رسول خدا(ص) اطعام می‎کرد، مردی سیاه‌چهره و مبتلا به بیماری آبله که پوستش تاول زده بود وارد شد، وی چون می‎خواست کنار کسی بنشیند او از کنارش برمی‎خاست پیامبراکرم(ص) وقتی چنین دید او را کنار خود نشانید.
امام صادق(ع) نیز فرموده است: در بیماری چشم درد عیادتی نیست و در بیماری کمتر  از سه روز هم عیادتی نیست و اگر عیادت از بیمار لازم شد یک روز در میان انجام گیرد و اگر بیماری به درازا کشید بیمار را به خانواده‌اش واگذارند تا به هر صورتی‌که آسایش بیمار در آن است با او رفتار کنند.
رسول خدا(ص) فرمود: ای علی! یک میل[حدود دو کیلومتر]برای عیادت سفر کن و نیز فرمود: هر کس از بیماری عیادت کند برای هر قدمی که برمی‌دارد تا به منزل خود بازگردد، هفتاد میلیون حسنه پاداش دارد و به همین اندازه گناه از وی برداشته می‎شود و درجه می‌یابد و به همین مقدار فرشته در قبر او می‎مانند و تا روز قیامت برای او مغفرت می‎طلبند.
امام باقر(ع) فرمود: هرگاه مؤمنی از مؤمنی دیگر عیادت کند در رحمت الهی غوطه‌ور می‎شود وقتی می‎نشیند رحمت حق او را فرامی‎گیرد وقتی بازمی‎گردد خدا هفتاد هزار فرشته را بر او می‎گمارد تا برایش استغفار و طلب رحمت کنند و به او می‌گویند تا فردا همان ساعت خوش و پاکیزه باشی و بهشت گوارایت باد.
امام باقر(ع) فرمود: هرکس برای خدا از بیماری عیادت کند آن بیمار چیزی برای عیادت کننده نمی‌طلبد جز آن‌که خدا برایش برآورده کند.
همچنین امام موسی‌بن جعفر(ع) از طریق پدرانش از رسول خدا(ص) چنین روایت کرده است که: خدا در روز قیامت بنده‌ای از بندگانش را بدین گونه سرزنش می‌کند که بنده من! چرا هنگامی‌که من بیمار شدم به عیادتم نیامدی؟ آن بنده پاسخ می‎دهد: پروردگارا! تو منزهی از دردمندی و بیماری، تو پروردگار بندگان هستی و هرگز دردمند و بیمار نمی‌شوی! خدا می‎فرماید: هنگامی‌که برادر مؤمن تو بیمار شد از وی عیادت نکردی.به عزت و جلالم سوگند اگر از وی عیادت کرده بودی مرا نزدش می‎یافتی.سپس من تامین نیازهای تو را برعهده می‎گرفتم و آن‌ها را برآورده می‏ساختم و این برای کرامت بنده مؤمن من است و من رحمان و  رحیم هستم.
امام علی(ع) در رابطه با پاداش مرگ در راه عیادت فرمود: بهشت را برای شش گروه ضمانت کردم و کسی‌که برای عیادت بیماری برود آن‌گاه بمیرد: و نیز رسول خدا(ص) در رابطه با پاداش پرستاری از بیمار فرموده است: هرکس یک شبانه‌روز از بیماری مراقبت کند خدا او را با ابراهیم خلیل(ع) برانگیزد، آن‌گاه از صراط همچون برق جهنده تابان بگذرد.
ادب عیادت
عیادت از بیمار که در رهنمودهای معصومان(ع) به آن توصیه شده در جهت ایجاد آرامش روانی برای بیمار و کاستن از درد و رنج روحی اوست و این هدف از راه آدابی چون ابراز محبتف هدیه بردن و مانند آن انجام می‌گیرد.
رسول خدا(ص) فرمود: از آداب عیادت مریض این است که هرگاه بر او وارد شدی دست خود را بر سرش بگذاری و بگویی: چگونه شب و روز را گذرانیدی و نیز امام علی(ع) فرمود: از پُراجرترین عبادت کنندگان مریض نزد خدا کسی است که ماندن او نزد بیمار کوتاه باشد، مگر این‌که بیمار آن‌را دوست بدارد و درخواست کند و در حدیث دیگری از امام صادق(ع) آمده است که عیادت مریض حداکثر به اندازه یک بار دوشیدن شیر شتر باشد.
یکی از دوستداران امام صادق(ع) گفته است: فردی از دوستان آن حضرت بیمار شد و ما چند نفر از دوستان امام(ع) به عیادت او رفتیم در راه با امام روبه‌رو شدیم فرمود: به کجا می‎روید؟ گفتیم: قصد داریم از فلانی عیادت کنیم.فرمود: بایستید.ما ایستادیم.فرمود: آیا یکی از شما سیب یا به یا ترنج یا کمی عطر و یا قطعه‌ای از چوب عود برای بُخور هست؟ گفتیم: از این‌ها چیزی همراه نداریم.فرمود: مگر نمی‌دانید که بیمار با دریافت هدیه، آرامش می‎یابد.
نقش دعا در درمان بیماری‌ها
دعا نقش اساسی در تغییر رفتار و درمان بیماری‌های جسمی و روحی افراد دارد. دعا در بهبودی افراد بیمار نقش تعیین کننده‌ای دارد ولی این به‌معنای این نیست که طب و دارو در درمان بیمار بی‌اهمیت است.سلامت معنوی و  نقش دعا در سلامت جامعه بسیار مؤثر است چرا که افرادی که رابطه بهتری با خدا دارند و اعتقاد قلبی و ایمان قوی‌تر دارند در مقابل مشکلات و حتی بروز بیماری‌ها بسیار قوی‌تر عمل می‌کنند همچنین سلامت معنوی افراد جامعه موجب عمر طولانی‌تر و سلامت روان پایدارتر می‌شود.
 در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) به نقل از صحابی معروف، جابرابن عبدالله انصاری می‌خوانیم که آن حضرت، ضمن بیان منزلت سوره حمد، به اثربخشی این سوره اشاره می‌فرماید چنان‌که می‌فرماید شفای هر دردی جز مرگ است؛ و از حضرت امام‌ صادق(ع) نقل شده که می‌فرماید عجیب نیست اگر سوره حمد هفتاد بار بر مرده‌ای خوانده شود و او زنده شود.
در تقویم رسمی  ما 18 اردیبهشت‌ماه به روز بیماران خاص و صعب‌العلاج نام‌گذاری شده است بیماران سرطانی، دیابتی، ام‌اس، تالاسمی، دیالیزی، هموفیلی جزء بیماران خاص محسوب می‌شوند.
لزوم توجه به خانواده بیماران
امروزه در تمام سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی بیماران، به نقش و جایگاه خانواده‌های آنها توجه خاصی می‌شود، چون این خانواده‌ها در کنار نگرانی‌ها و استرس‌های ناشی از بیماری یکی از اعضا معمولاً با مشکلات دیگری هم روبه‌رو هستند. به‌طور مثال اگر فرد بیمار پدر یک خانواده باشد با حذف کارایی‌های او ممکن است خانواده با مشکلات اقتصادی روبه‌رو شود و یا بیماری مادر باعث اختلال در امور خانه شده و در کنار این مسایل حتی ممکن است فرزندان دچار کمبود توجه و محبت قرار گیرند. تحقیقات نشان می‌دهد: میزان استرسی که همسر فرد مبتلا به سرطان تحمل می‌کند، کمتر از استرسی نیست که خود بیمار با آن دست و پنجه نرم می‌کند، بلکه شاید آثار منفی درازمدت این استرس در او بیشتر از خود بیمار باشد. محققان دانشگاه فلوریدا معتقدند: باید پدیده سرطان را به‌صورت یک پدیده خانوادگی و در ارتباط با کل خانواده مورد بررسی قرار داد.
چند توصیه به خانواده بیماران
اعضای خانواده بیماران صعب‌العلاج باید بدانند، برای ارائه سرویس بهتر و پرستاری خوب از بیمار باید ابتدا خودشان سالم و پُرانرژی باشند. هرگز یک پرستار بیمار و یا بی‌حوصله پرستار خوبی نخواهد بود. بنابراین سعی کنید تا حد امکان بیشتر به خودتان توجه کنید و در طول روز یا هفته ساعاتی را به خود اختصاص دهید.
بهتر است در این زمان به کارهای مورد علاقه خودتان بپردازید. قبول کنید بیماری و بحران بخشی از زندگی و ساختار وجودی انسان است، همان‌طور که مرگ، ورشکستگی، ناکامی و .. بخشی از زندگی است، بنابراین به‌دنبال علت یا ملامت نباشید و باور کنید این اتفاق فقط برای شما پیش نیامده و افراد زیادی مانند شما هستند.
امروزه در دنیا خانواده‌هایی با مشکلات مشابه در جلسات گروه درمانی در کنار هم قرار می‌گیرند و با هم از مشکلات و سختی‌هایشان می‌گویند تا علاوه‌بر استفاده از تجربیات یکدیگر از لحاظ روحی و احساسی تخلیه شوند. با واقعیت کنار بیاید و سعی کنید آنها را هرچند تلخ بپذیرید.بسیاری از خانواده‌ها در مراحل اولیه بیماری را انکار می کنند و با این تصور اشتباهی شده و یا بیماری آنها متفاوت و بیماری زیاد جدی نیست سعی دارند خود را دل‌داری دهند، این حس انکار گاه باعث وقفه و یا سهل‌انگاری در درمان می‌شود و یا ممکن است بیمار را بدون مشورت با پزشک به‌سمت استفاده از سایر روش‌های درمانی سوق دهد که علاوه‌بر تحمیل هزینه باعث پیشرفت بیماری دراین مدت می‌شود.
تقویت باورها و اعتقادات هم می‌تواند در رویارویی با این مشکلات به شما کمک کند.از روش‌های کنترل استرس مانند ریلکسیشن و ورزش استفاده کنید.استرس خود را با صحبت با دیگران تقسیم کنید و در پرستاری از بیمارتان از کمک سایر افراد خانواده و حتی دوستان و فامیل بهره‌مند شوید.
شيخ كفعمى در كتاب «مصباح» فرموده است: هرگاه در تو مرضى باشد،به موضع سجده خود دست بكش و آن‌را پس از نماز واجب‏ هفت مرتبه بر آن موضع بمال و بگو: «يَا مَنْ كَبَسَ الْأَرْضَ عَلَى الْمَاءِ وَ سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ وَ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الْأَسْمَاءِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا وَ ارْزُقْنِي وَ عَافِنِي مِنْ كَذَا وَ كَذَا؛ اى كه زمين را بر آب فشرد،و هوا را به ‏آسمان بست،و بهترين نامها را براى خويش برگزيد،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و با من چنين‏ و چنان كن‏ و روزى‏‌‌ام ده، و سالمم بدار از چنين‏ و چنان».