نشست تخصصی بررسی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی مشهد برگزار شد
گروه اجتماعی: در آستانه رویداد بین‌المللی مشهد 2017 نشست تخصصی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی مشهد با تاکید بر مدرسه عباسقلی خان شاملو با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و پژِوهشگران در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، مهدی جلیلی استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، امروز چهارشنبه، 17 آذر ماه در نشست تخصصی بررسی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی مشهد درباره سهم وقف در تداوم فعالیت‌های آموزشی مدارس با تاکید بر مدرسه عباسقلی خان شاملو گفت: پیشینه وقف به عنوان یک سنت به صدر اسلام می‌رسد هر چند کلمه وقف در قرآن و سنت پیامبر نیامده است اما فقها و مفسرین قرآن بر این باورند که منظور از تعبیرهایی نظیر خیرات و صدقه در قرآن، همان وقف است.
وی ادامه داد: پذیرش مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی در دوره صفوی، تحولی در نظام آموزشی ایران به وجود آورد، در آن زمان برای عملی شدن تغییر مذهب نیاز به اماکنی بود که در آن به توضیح و تبیین مذهب شیعه پرداخته شود بدین منظور مدارس و مساجد و سایر اماکن آموزشی با استفاده از موقوفاتی که برای این امر در نظر گرفته شده بود ساخته شد.
وی درباره واقف مدرسه علمیه عباسقلی خان شاملو گفت: عباسقلی خان یکی از رجال نظامی، سیاسی و فرهنگی است که بیش از 30 سال به عنوان بیگلربیک خراسان، در دولت صفوی بوده است و در این مدت علاوه بر شرکت در حوادث و رخدادهای سیاسی، اقدامات فرهنگی و عمرانی زیادی انجام داده است که نمونه آن مدرسه عباسقلی خان، بازار و چند آب انبار و کاریز است.
این استاد دانشگاه مشهد درباره موقوفات مدرسه علمیه اظهار کرد: موقوفاتی که به مدرسه عباسقلی خان اختصاص یافته در مشهد، هرات، ولایت جام، ولایت باخرز، ولایت فراء و لایت بایسقیض است، همچنین مدرسه عباسقلی خان در زمینی به مساحت 3350 متر مربع با بنایی به مساحت حدود 3194 متر مربع در دو طبقه با نقشه چهار ایوانی و مستطیلی شکل ساخته شده است.
در بخش دیگری از این نشست دکتر نصر احمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا درباره وقف الزهرا گفت: یکی از موارد مهم وقف در تاریخ ایران بعد از اسلام که سابقه دیرپا دارد وقف برای ساخت، اداره و امور جاری مدرسه است که این نوع وقف نه فقط در ایران بلکه در تمامی سرزمین‌های اسلامی و در بین تمامی فرق و مذاهب دیده می‌شود.
وی افزود: اما مساله اساسی، شناخت تاثیری است که این گونه موقوفات بر توسعه و رونق علوم در جامعه اسلامی داشته است.
احمدی افزود: وقف در توسعه کمی مدارس نقش اساسی ایفا کرده است اما این توسعه همیشه به مفهوم علم در تمام جوانب نبوده است همچنین وقف در مواردی نقشه کنترل کننده بر مواد درسی داشته است و یک سو عامل توسعه دهنده برای برخی از مواد درسی بوده است.
علی یحیایی استادیار دانشگاه حکیم سبزواری نیر در قسمتی دیگری از این نشست به معرفی بانوان واقف و موقوفات آنان در مشهد در دوره قاجار پرداخت و گفت: بعد از شهادت امام رضا و به خاک سپرده شدن آن حضرت در سناباد توس بیشتر امکانات توسط افراد متمکن و ثروتمند و ساکن در شهر مشهد به صورت وقف به آستان مقدس حضرت رضا(ع) اهدا شد.
وی افزود: 183 واقف بانوی مشهد، براساس وقف نامه‌هایی که در دوره قاجار آمده است، اموال و املاک خود را وقف امام رضا و حضرت رضا(ع) کردهاند.
غلامرضا آذری خاکستر پژوهشگر تاریخ معاصر سخنران دیگر این نشست به موضوع ایده‌پردازی مدرسه عباسقلی خان شاملو پرداخت و گفت: مدرسه عباسقلی خان شاملو از زمان تاسیس تاکنون با تکیه بر موقوفات شامل فراز و فرودهایی در حوزه علم آموزی به طلاب علوم دینی بوده است.
وی تصریح کرد: تاکید واقف در حفظ و نگهداری مدرسه و اختصاص املاک و رقباتی به این مدرسه از جمله مسائلی است که موجب پویایی و تداوم آموزش در این مرکز کهن شده است.
وی با اشاره به اینکه سبک معماری مدرسه عباسقلی خان شاملو به عنوان میراث ملی در زمینه علم آموزی علوم دینی اظهار کرد: نقش مدرسه در تحولات تاریخ معاصر به خصوص انقلاب اسلامی و وضعیت موقوفات و بنای مدرسه پس از پیروزی انقلاب را می‌توان از موضوعات تاریخ شفاهی دانست که مورد غفلت واقع شده است.
الهام ملک زاده، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به بررسی تطبیقی مدارس آموزشی وقفی اروپا و آمریکا با مدارس وقفی ایران پرداخت و گفت: مدارس آموزشی وقفی که امروزه به عنوان نام قدیمی حوزه علمیه شناخته شده است سابقه کهنی بر تاریخ ایران دارد، تن مایه مذهبی این جلسات اصلی ترین رسالت حوزه‌های علمیه، تعلیم و نشر و تبیین دین در جامعه بوده است.
ملک‌زاده به جایگاه وقف در کشورهای غربی اشاره کرد و گفت: جایگاه مهم وقف در کشورهای غربی موجب شد تا به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی، رشد و توسعه اقتصادی این کشورها رونق دو چندانی یابد، همچنین غربی‌ها شیوه اداره مراکز علمی توسط موقوفات را از ایرانیان اقتباس کردهاند و در کشورهای خود به مرحله اجرا درآورده‌اند.
حجت‌الاسلام جواد نیک بین، مدیر مدرسه علمیه کاشمر نیز ادامه داد: در مدارس وقفی کار تشکیلاتی انجام داده‌اند، وقف و مدارس وقفی تامین کننده ایجاد و استمرار تمدن اسلامی بوده است به همین خاطر مهم‌ترین کارکرد مدارس وقفی تغییر نگاه بوده است.
وی افزود: واقفان مدرسه علمیه نشان دادند که علم و دانش، نگاه انسان را عوض می‌کند و واقفان مدرسه، صاحب بهترین تشریف بودند.
یادآور می‌شود، نشست تخصصی بررسی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی با تاکید بر مدرسه عباسقلی خان شاملو با حضور اساتید حوزه ودانشگاه ، پژوهشگران در سالن شورای دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
وی ادامه داد: پذیرش مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی در دوره صفوی، تحولی در نظام آموزشی ایران به وجود آورد، در آن زمان برای عملی شدن تغییر مذهب نیاز به اماکنی بود که در آن به توضیح و تبیین مذهب شیعه پرداخته شود بدین منظور مدارس و مساجد و سایر اماکن آموزشی با استفاده از موقوفاتی که برای این امر در نظر گرفته شده بود ساخته شد.
وی درباره واقف مدرسه علمیه عباسقلی خان شاملو گفت: عباسقلی خان یکی از رجال نظامی، سیاسی و فرهنگی است که بیش از 30 سال به عنوان بیگلربیک خراسان، در دولت صفوی بوده است و در این مدت علاوه بر شرکت در حوادث و رخدادهای سیاسی، اقدامات فرهنگی و عمرانی زیادی انجام داده است که نمونه آن مدرسه عباسقلی خان، بازار و چند آب انبار و کاریز است.
این استاد دانشگاه مشهد درباره موقوفات مدرسه علمیه اظهار کرد: موقوفاتی که به مدرسه عباسقلی خان اختصاص یافته در مشهد، هرات، ولایت جام، ولایت باخرز، ولایت فراء و لایت بایسقیض است، همچنین مدرسه عباسقلی خان در زمینی به مساحت 3350 متر مربع با بنایی به مساحت حدود 3194 متر مربع در دو طبقه با نقشه چهار ایوانی و مستطیلی شکل ساخته شده است.
در بخش دیگری از این نشست دکتر نصر احمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا درباره وقف الزهرا گفت: یکی از موارد مهم وقف در تاریخ ایران بعد از اسلام که سابقه دیرپا دارد وقف برای ساخت، اداره و امور جاری مدرسه است که این نوع وقف نه فقط در ایران بلکه در تمامی سرزمین‌های اسلامی و در بین تمامی فرق و مذاهب دیده می‌شود.
وی افزود: اما مساله اساسی، شناخت تاثیری است که این گونه موقوفات بر توسعه و رونق علوم در جامعه اسلامی داشته است.
احمدی افزود: وقف در توسعه کمی مدارس نقش اساسی ایفا کرده است اما این توسعه همیشه به مفهوم علم در تمام جوانب نبوده است همچنین وقف در مواردی نقشه کنترل کننده بر مواد درسی داشته است و یک سو عامل توسعه دهنده برای برخی از مواد درسی بوده است.
علی یحیایی استادیار دانشگاه حکیم سبزواری نیر در قسمتی دیگری از این نشست به معرفی بانوان واقف و موقوفات آنان در مشهد در دوره قاجار پرداخت و گفت: بعد از شهادت امام رضا و به خاک سپرده شدن آن حضرت در سناباد توس بیشتر امکانات توسط افراد متمکن و ثروتمند و ساکن در شهر مشهد به صورت وقف به آستان مقدس حضرت رضا(ع) اهدا شد.
وی افزود: 183 واقف بانوی مشهد، براساس وقف نامه‌هایی که در دوره قاجار آمده است، اموال و املاک خود را وقف امام رضا و حضرت رضا(ع) کردهاند.
غلامرضا آذری خاکستر پژوهشگر تاریخ معاصر سخنران دیگر این نشست به موضوع ایده‌پردازی مدرسه عباسقلی خان شاملو پرداخت و گفت: مدرسه عباسقلی خان شاملو از زمان تاسیس تاکنون با تکیه بر موقوفات شامل فراز و فرودهایی در حوزه علم آموزی به طلاب علوم دینی بوده است.
وی تصریح کرد: تاکید واقف در حفظ و نگهداری مدرسه و اختصاص املاک و رقباتی به این مدرسه از جمله مسائلی است که موجب پویایی و تداوم آموزش در این مرکز کهن شده است.
وی با اشاره به اینکه سبک معماری مدرسه عباسقلی خان شاملو به عنوان میراث ملی در زمینه علم آموزی علوم دینی اظهار کرد: نقش مدرسه در تحولات تاریخ معاصر به خصوص انقلاب اسلامی و وضعیت موقوفات و بنای مدرسه پس از پیروزی انقلاب را می‌توان از موضوعات تاریخ شفاهی دانست که مورد غفلت واقع شده است.
الهام ملک زاده، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به بررسی تطبیقی مدارس آموزشی وقفی اروپا و آمریکا با مدارس وقفی ایران پرداخت و گفت: مدارس آموزشی وقفی که امروزه به عنوان نام قدیمی حوزه علمیه شناخته شده است سابقه کهنی بر تاریخ ایران دارد، تن مایه مذهبی این جلسات اصلی ترین رسالت حوزه‌های علمیه، تعلیم و نشر و تبیین دین در جامعه بوده است.
ملک‌زاده به جایگاه وقف در کشورهای غربی اشاره کرد و گفت: جایگاه مهم وقف در کشورهای غربی موجب شد تا به زعم بسیاری از کارشناسان اقتصادی، رشد و توسعه اقتصادی این کشورها رونق دو چندانی یابد، همچنین غربی‌ها شیوه اداره مراکز علمی توسط موقوفات را از ایرانیان اقتباس کردهاند و در کشورهای خود به مرحله اجرا درآورده‌اند.
حجت‌الاسلام جواد نیک بین، مدیر مدرسه علمیه کاشمر نیز ادامه داد: در مدارس وقفی کار تشکیلاتی انجام داده‌اند، وقف و مدارس وقفی تامین کننده ایجاد و استمرار تمدن اسلامی بوده است به همین خاطر مهم‌ترین کارکرد مدارس وقفی تغییر نگاه بوده است.
وی افزود: واقفان مدرسه علمیه نشان دادند که علم و دانش، نگاه انسان را عوض می‌کند و واقفان مدرسه، صاحب بهترین تشریف بودند.
یادآور می‌شود، نشست تخصصی بررسی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی با تاکید بر مدرسه عباسقلی خان شاملو با حضور اساتید حوزه ودانشگاه ، پژوهشگران در سالن شورای دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
