بختیاری در تشریح طرح «فامیل چتر خانواده» بیان کرد:
بازسازی نظام خویشاوندی با تقویت رفتارهای قرآنی
گروه جامعه: دبیر اجرایی طرح «فامیل چتر خانواد» با بیان اینکه تبیین خانواده سالم با نگاه به آموزهای قرآنی هدف غایی این طرح است، گفت: بسیاری از رفتارهای دینی، قرآنی، خویشاوند‌محور و گروهی در جامعه ما در حال کمرنگ شدن است که در این طرح به دنبال احیاء و تقویت این سنت‌ها و رفتارهای الهی هستیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، «فامیل چتر خانواده» عنوان طرحی است که با هدف احیای کارکردهای نظام خویشاوندی در ایران و تحکیم بنیان خانواده از سوی فرهنگسرای رازی و مدیریت فرهنگی هنری منطقه 11 تهران در حال اجراست، طرحی که محور اجرای خود را بر ایجاد سازوکاری برای انجام پروژه‌های مشترک فرهنگی، اجتماعی و دینی در گروه‌های فامیلی بنیان نهاده و در این بستر در پی‌دستیابی به اهداف خود با مشارکت خانواده‌ها است. از این رو گفت‌وگویی مفصلی را با اکبر بختیاری، مدیر فرهنگی هنری منطقه 11 و دبیر اجرایی طرح «فامیل چتر خانواده» داشته‌ایم تا از جزئیات و رویکردهای دینی و قرآنی این طرح بیشتر آشنا شویم که در ادامه دنبال خواهید کرد:
*تقویت و تحکیم بنیان خانواده، یکی از اساسی‌ترین و ارزشمندترین راهکارهای استمرار، استقرار و پایداری ارزش‌های اخلاقی و دینی در جامعه به شمار می‌رود، این طرح چه نگاه و برنامه‌ای را در خصوص تحقق و شکل‌گیری خانواده سالم، صالح و استوار با توجه به آموزهای قرانی دارد؟
خانواده مهم‌ترین هسته تشکیل دهنده جامعه است و سلامت خانواده تضمین کننده سلامت جامعه است، از این‌رو جایگاه خانواده در دین اسلام جایگاهی متعالی است و در آیات و احادیث بر تشکیل خانواده و تربیت فرزند صالح در این نهاد ارزشمند تاکید بسیار شده است. آنچه این طرح دنبال می‌کند دقیقا مبتنی بر آموزه‌های صریح دین اسلام برای استمرار حیات خانواده و نظام خویشاوندی است.
شاهد سست‌شدن پایه‌های خانواده هستیم
واقعیت آن است که جامعه امروز ما روز به روز از سبک زندگی ایرانی اسلامی دورتر می‌شود و در چنین فضایی که بخش مهمی از آن متاثر از اثرات منفی سبک زندگی غربی ناشی از برنامه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های مجازی است، ناگزیر شاهد سست‌شدن پایه‌های خانواده هستیم. آمارها نشان می‌دهد بیش از 13 درصد طلاق‌ها در شهر تهران در کمتر از یک سال اول زندگی ثبت شده است. با نگاهی به این آمارهای نگران‌کننده و با توجه به گسترش عوامل مخاطره‌آمیز و تاثیرگذار برخانواده، بی‌شک این نهاد برای حفظ کارکردهای خود به توجه ویژه‌ای نیاز دارد.
ضرورت حفظ و احیای نظام خویشاوندی با عملیاتی شدن این طرح
تغییر اولویت‌های ارزشی و الگوهای مرجع خانواده‌ها، تغییر سبک زندگی خانواده‌ها، نفوذ رسانه‌ها و صنایع فرهنگی در بین خانواده‌ها، تغییر الگوی مصرف، مهاجرت و خطر کمرنگ شدن سرمایه اجتماعی و تعلق محله‌ای خانواده‌ها از دیگر آسیب‌هایی هستند که تلاش برای حل آنها مستلزم حفظ و احیای نظام خویشاوندی در شهر تهران و دیگر شهرهاست. ما معتقدیم از طریق احیای شبکه خویشاوندی مبتنی بر مشارکت فامیل می‌توان بسیاری از آموزه‌های کمرنگ مورد نظر دین اسلام در خانواده را تقویت کرد. مهم‌ترین ویژگی طرح «فامیل چتر خانواده» رویکرد ترویجی و آموزشی است، از این‌رو تبیین و درونی‌سازی خانواده سالم، صالح و استوار با توجه به آموزهای قرانی هدفی غایی برای این طرح محسوب می‌شود.
*با توجه به تاکیدات اسلام بر صله رحم، طرح «فامیل، چتر خانواده» چه برنامه‌ای را برای تقویت این رفتار اجتماعی مورد تاکید اسلام دارد؟
بدون شک صله رحم به عنوان یکی از مهم‌ترین آموزه‌های رفتاری مورد تاکید دین اسلام از محورهای اصلی طرح «فامیل چتر خانواده» است، در واقع همین که این طرح در پی احیاء نظام خویشاوندی است به معنای محوریت صله ارحام در آن است. در این طرح هدف اصلی پیوند دادن اعضای فامیل است تا در سایه این پیوند ضمن انجام فعایت‌های مشترک رفت و آمد و ارتباط آنان بیش از گذشته شود و با هم صمیمی‌تر شوند. در واقع تقویت صله ارحام ارتباطی ماهوی و ذاتی با اجرای طرح «فامیل، چتر خانواده» دارد و بی‌شک در فرایند آموزشی این طرح نیز موضوع ارتباط خویشاوندی به صورت جدی ترویج می‌شود.
*پذیرش هرچیزی در جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی، باور قلبی و حمایت است؛ نحوه حمایت و فرهنگ‌سازی این طرح در جامعه به چه شکل است؟
آموزش بنیان اولیه این طرح است؛ در واقع شرکت‌کنندگان در این طرح ابتدا کاملا نسبت به اهمیت و محتوای این طرح توجیه می‌شوند و چنانچه انگیزه درونی و باور قلبی به این طرح نداشته باشند موضوع اجرا نیز منتفی خواهد بود. ما در این طرح می‌خواهیم الگوسازی کنیم و نتایج این الگوسازی را نیز از طریق تبلیغات و اطلاع‌رسانی و تولید محصولات فرهنگی به اطلاع عموم رسانده و تجربایت حاصله را در سطح وسیع در اختیار سایر دستگاه‌ها و نهادها بگذاریم.
*در طرح «فامیل، چتر خانواده» چه برنامه‌ای با رویکرد دینی و اسلامی اجرا خواهد شد؟
بسیاری از رفتارهای دینی خویشاوند‌محور و گروهی در جامعه ما در حال کمرنگ شدن است که در این طرح به دنبال احیا و تقویت آنها هستیم؛ به‌عنوان مثال در این طرح پروژه‌هایی خیرخواهانه برای اجرا توسط گروه‌های فامیلی تعریف شده است و همچنین تشکیل جلسات قرآنی و محافل خویشاوندی با محتوای مذهبی و یا برنامه‌های مناسبتی توسط گروه‌های خویشاوندی در اعیاد مذهبی یا ایام سوگواری می‌تواند به عنوان موضوعات همکاری برای تقویت رفتارهای دینی در نظام خویشاوندی اجرا شود.
*مزیت و قابلیت‌های این طرح در مقابل سایر طرح‌هایی اینچنینی که از سوی سازمان فرهنگی-هنری برگزار شده چیست و برنامه شما برای آینده این طرح چیست؟
اغلب طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی که تاکنون در زمینه تحکیم بنیان خانواده طراحی و اجرا شده علاوه بر اینکه مساله‌محور نیستند مبتنی بر کاهش عوامل مخاطره‌آمیز نیز نمی‌باشند و صرفا مبتنی بر انتشار پیام هستند. در این‌گونه برنامه‌ها فرض بر این است که برای ایجاد تغییرات مطلوب فرهنگی و اجتماعی، که خود را در نگرش‌ها و رفتارها نشان می‌دهد، می‌توان با انتشار پیام و محتوای آموزشی و فرهنگی، از طریق کارگاه‌های آموزشی، سخنرانی، جشنواره‌ها، برپایی نمایشگاه‌ها و توزیع محصولات فرهنگی به اهداف مورد نظر دست یافت، این در‌حالی است که ملاحظاتی همچون متغیرهای مداخله کننده، میزان مشارکت مخاطبان، نیازها، رضایت و خشنودی مخاطبان، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
این طرح مبتنی بر رویکرد جامعه‌محور اجرا می‌شود
*تقویت و تحکیم بنیان خانواده، یکی از اساسی‌ترین و ارزشمندترین راهکارهای استمرار، استقرار و پایداری ارزش‌های اخلاقی و دینی در جامعه به شمار می‌رود، این طرح چه نگاه و برنامه‌ای را در خصوص تحقق و شکل‌گیری خانواده سالم، صالح و استوار با توجه به آموزهای قرانی دارد؟
خانواده مهم‌ترین هسته تشکیل دهنده جامعه است و سلامت خانواده تضمین کننده سلامت جامعه است، از این‌رو جایگاه خانواده در دین اسلام جایگاهی متعالی است و در آیات و احادیث بر تشکیل خانواده و تربیت فرزند صالح در این نهاد ارزشمند تاکید بسیار شده است. آنچه این طرح دنبال می‌کند دقیقا مبتنی بر آموزه‌های صریح دین اسلام برای استمرار حیات خانواده و نظام خویشاوندی است.
شاهد سست‌شدن پایه‌های خانواده هستیم
واقعیت آن است که جامعه امروز ما روز به روز از سبک زندگی ایرانی اسلامی دورتر می‌شود و در چنین فضایی که بخش مهمی از آن متاثر از اثرات منفی سبک زندگی غربی ناشی از برنامه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های مجازی است، ناگزیر شاهد سست‌شدن پایه‌های خانواده هستیم. آمارها نشان می‌دهد بیش از 13 درصد طلاق‌ها در شهر تهران در کمتر از یک سال اول زندگی ثبت شده است. با نگاهی به این آمارهای نگران‌کننده و با توجه به گسترش عوامل مخاطره‌آمیز و تاثیرگذار برخانواده، بی‌شک این نهاد برای حفظ کارکردهای خود به توجه ویژه‌ای نیاز دارد.
ضرورت حفظ و احیای نظام خویشاوندی با عملیاتی شدن این طرح
تغییر اولویت‌های ارزشی و الگوهای مرجع خانواده‌ها، تغییر سبک زندگی خانواده‌ها، نفوذ رسانه‌ها و صنایع فرهنگی در بین خانواده‌ها، تغییر الگوی مصرف، مهاجرت و خطر کمرنگ شدن سرمایه اجتماعی و تعلق محله‌ای خانواده‌ها از دیگر آسیب‌هایی هستند که تلاش برای حل آنها مستلزم حفظ و احیای نظام خویشاوندی در شهر تهران و دیگر شهرهاست. ما معتقدیم از طریق احیای شبکه خویشاوندی مبتنی بر مشارکت فامیل می‌توان بسیاری از آموزه‌های کمرنگ مورد نظر دین اسلام در خانواده را تقویت کرد. مهم‌ترین ویژگی طرح «فامیل چتر خانواده» رویکرد ترویجی و آموزشی است، از این‌رو تبیین و درونی‌سازی خانواده سالم، صالح و استوار با توجه به آموزهای قرانی هدفی غایی برای این طرح محسوب می‌شود.
*با توجه به تاکیدات اسلام بر صله رحم، طرح «فامیل، چتر خانواده» چه برنامه‌ای را برای تقویت این رفتار اجتماعی مورد تاکید اسلام دارد؟
بدون شک صله رحم به عنوان یکی از مهم‌ترین آموزه‌های رفتاری مورد تاکید دین اسلام از محورهای اصلی طرح «فامیل چتر خانواده» است، در واقع همین که این طرح در پی احیاء نظام خویشاوندی است به معنای محوریت صله ارحام در آن است. در این طرح هدف اصلی پیوند دادن اعضای فامیل است تا در سایه این پیوند ضمن انجام فعایت‌های مشترک رفت و آمد و ارتباط آنان بیش از گذشته شود و با هم صمیمی‌تر شوند. در واقع تقویت صله ارحام ارتباطی ماهوی و ذاتی با اجرای طرح «فامیل، چتر خانواده» دارد و بی‌شک در فرایند آموزشی این طرح نیز موضوع ارتباط خویشاوندی به صورت جدی ترویج می‌شود.
*پذیرش هرچیزی در جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی، باور قلبی و حمایت است؛ نحوه حمایت و فرهنگ‌سازی این طرح در جامعه به چه شکل است؟
آموزش بنیان اولیه این طرح است؛ در واقع شرکت‌کنندگان در این طرح ابتدا کاملا نسبت به اهمیت و محتوای این طرح توجیه می‌شوند و چنانچه انگیزه درونی و باور قلبی به این طرح نداشته باشند موضوع اجرا نیز منتفی خواهد بود. ما در این طرح می‌خواهیم الگوسازی کنیم و نتایج این الگوسازی را نیز از طریق تبلیغات و اطلاع‌رسانی و تولید محصولات فرهنگی به اطلاع عموم رسانده و تجربایت حاصله را در سطح وسیع در اختیار سایر دستگاه‌ها و نهادها بگذاریم.
*در طرح «فامیل، چتر خانواده» چه برنامه‌ای با رویکرد دینی و اسلامی اجرا خواهد شد؟
بسیاری از رفتارهای دینی خویشاوند‌محور و گروهی در جامعه ما در حال کمرنگ شدن است که در این طرح به دنبال احیا و تقویت آنها هستیم؛ به‌عنوان مثال در این طرح پروژه‌هایی خیرخواهانه برای اجرا توسط گروه‌های فامیلی تعریف شده است و همچنین تشکیل جلسات قرآنی و محافل خویشاوندی با محتوای مذهبی و یا برنامه‌های مناسبتی توسط گروه‌های خویشاوندی در اعیاد مذهبی یا ایام سوگواری می‌تواند به عنوان موضوعات همکاری برای تقویت رفتارهای دینی در نظام خویشاوندی اجرا شود.
*مزیت و قابلیت‌های این طرح در مقابل سایر طرح‌هایی اینچنینی که از سوی سازمان فرهنگی-هنری برگزار شده چیست و برنامه شما برای آینده این طرح چیست؟
اغلب طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی که تاکنون در زمینه تحکیم بنیان خانواده طراحی و اجرا شده علاوه بر اینکه مساله‌محور نیستند مبتنی بر کاهش عوامل مخاطره‌آمیز نیز نمی‌باشند و صرفا مبتنی بر انتشار پیام هستند. در این‌گونه برنامه‌ها فرض بر این است که برای ایجاد تغییرات مطلوب فرهنگی و اجتماعی، که خود را در نگرش‌ها و رفتارها نشان می‌دهد، می‌توان با انتشار پیام و محتوای آموزشی و فرهنگی، از طریق کارگاه‌های آموزشی، سخنرانی، جشنواره‌ها، برپایی نمایشگاه‌ها و توزیع محصولات فرهنگی به اهداف مورد نظر دست یافت، این در‌حالی است که ملاحظاتی همچون متغیرهای مداخله کننده، میزان مشارکت مخاطبان، نیازها، رضایت و خشنودی مخاطبان، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
این طرح مبتنی بر رویکرد جامعه‌محور اجرا می‌شود
تجارب قبلی در این زمینه همچنین شامل اجرای برنامه‌های گوناگون آموزشی، فرهنگی و مدد‌کاری است اما نکته دارای اهمیت این است که بر اساس شواهد، چنانچه برنامه‌ها با مشارکت خانواده‌ها و تشکیل و ظرفیت‌سازی گروه‌ها و همیاری آنان باشد می‌توان میزان کارایی و اثربخشی اقدامات را افزایش داد. این طرح مبتنی بر رویکرد جامعه‌محور اجرا می‌شود و بدون شک با طرح‌هایی که با مشارکت خود خانواده‌ها و از طریق قادرساختن آنان برای همیاری، تعیین راهکار، طراحی و اجرای پروژه صورت می‌گیرد بهتر می‌توان به هدف مطلوب تحکیم بنیان خانواده دست پیدا کرد؛ لذا برنامه‌های این طرح، با تمرکز بر فامیل و خویشاوندان و با رویکرد میدانی اجرا می‌شود.
معرفی راهکارهای تحکیم خانواده
در این طرح با نگاهی به وضع موجود خانواده، سبب‌شناسی وضع موجود، راهکارهای تحکیم خانواده و اهداف و چارچوب مفهومی طرح معرفی گردیده و رویکرد ابتکارات جامعه محور به همراه نمونه‌هایی از انواع همیاری در شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. در مجموع باید گفت آموزش مهارت‌های زندگی خانوادگی در بین شهروندان، تشکیل گروه‌های همیاری، ترویج و فرهنگ‌سازی در زمینه تحکیم بنیان خانواده و پیشگیری از طلاق، بهره‌گیری از ظرفیت‌های خانواده‌ها برای اجرای ابتکارات جهت تحکیم بنیان خانواده، ظرفیت‌سازی و آموزش خانواده‌ها برای مداخلات میدانی در نظام خویشاوندی ازجمله محورها و مزیت‌های این طرح است.
طرح فامیل چتر خانواده به‌صورت وسیع‌تر جنبه عملی به خود می‌گیرد
فاز نخست این طرح در قالب شناسایی و انسجام‌بخشی به مناسبات خویشاوندی 100 حلقه فامیلی شهر تهران آغازشده و پس از خاتمه، به‌عنوان نمونه‌ای الگویی برای اجرا در سطح کلیه مناطق تهران و سایر کلان‌شهرها ارائه خواهد شد و لذا طرح در این مرحله نمی‌ماند و به‌صورت وسیع‌تر جنبه عملی به خود خواهد گرفت.
*مراحل اجرایی این طرح به چه شکل است؟
در خاتمه باید عرض کنم مراحل اجرایی طرح فراتر از انتظار ما پیش می‌رود و خوشبختانه مشارکت شهروندان بسیار مطلوب است. در این طرح مدیران خانه‌های فرهنگ مشارکتی و خانه‌های فرهنگ به‌عنوان ناظران طرح، آموزش‌های لازم را پشت سر گذاشته‌اند و درعین‌حال مدیر هر مرکز یک نفر تسهیل‌گر که از مخاطبان فعال مرکز و محله خود هستند را معرفی کرده و جلسات آموزشی تسهیلگران نیز برگزارشده است. بدین ترتیب بعد از شش جلسه آموزشی ویژه ناظران و تسهیلگران و چندین جلسه هماهنگی، مراحل اجرایی طرح آغازشده است.
2400 نفر مخاطب این طرح خواهند بود
تسهیلگران با همکاری مدیران مراکز 10 حلقه فامیلی از مخاطبان محله خود را آموزش داده‌اند و در مجموع 100 حلقه فامیلی تشکیل‌شده است؛ در هر حلقه فامیلی حداقل 8 خانواده حضور و در مجموع 800 خانواده از مخاطبان منطقه 11 در این طرح شرکت دارند. به‌این‌ترتیب به‌طور میانگین اگر هر خانواده 3 عضو داشته باشد 2400 نفر مخاطب این طرح خواهند بود. در مجموع 100 برنامه توسط حلقه‌های فامیلی پیشنهاد و با حمایت و نظارت و مستند‌سازی فرهنگسرای رازی اجرا خواهد شد.
همچنین ماه مبارک رمضان فرصت مناسبی جهت افزایش دور همی فامیل و اقوام با یکدیگر است که باید قدر این فرصت را دانست. همچنین برگزاری جشن اختتامیه و معرفی حلقه‌های فامیلی برتر و برنامه‌های برتر و برپایی نمایشگاه و مستند‌سازی برنامه‌ها از بخش‌های پایانی این طرح خواهد بود.
معرفی راهکارهای تحکیم خانواده
در این طرح با نگاهی به وضع موجود خانواده، سبب‌شناسی وضع موجود، راهکارهای تحکیم خانواده و اهداف و چارچوب مفهومی طرح معرفی گردیده و رویکرد ابتکارات جامعه محور به همراه نمونه‌هایی از انواع همیاری در شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. در مجموع باید گفت آموزش مهارت‌های زندگی خانوادگی در بین شهروندان، تشکیل گروه‌های همیاری، ترویج و فرهنگ‌سازی در زمینه تحکیم بنیان خانواده و پیشگیری از طلاق، بهره‌گیری از ظرفیت‌های خانواده‌ها برای اجرای ابتکارات جهت تحکیم بنیان خانواده، ظرفیت‌سازی و آموزش خانواده‌ها برای مداخلات میدانی در نظام خویشاوندی ازجمله محورها و مزیت‌های این طرح است.
طرح فامیل چتر خانواده به‌صورت وسیع‌تر جنبه عملی به خود می‌گیرد
فاز نخست این طرح در قالب شناسایی و انسجام‌بخشی به مناسبات خویشاوندی 100 حلقه فامیلی شهر تهران آغازشده و پس از خاتمه، به‌عنوان نمونه‌ای الگویی برای اجرا در سطح کلیه مناطق تهران و سایر کلان‌شهرها ارائه خواهد شد و لذا طرح در این مرحله نمی‌ماند و به‌صورت وسیع‌تر جنبه عملی به خود خواهد گرفت.
*مراحل اجرایی این طرح به چه شکل است؟
در خاتمه باید عرض کنم مراحل اجرایی طرح فراتر از انتظار ما پیش می‌رود و خوشبختانه مشارکت شهروندان بسیار مطلوب است. در این طرح مدیران خانه‌های فرهنگ مشارکتی و خانه‌های فرهنگ به‌عنوان ناظران طرح، آموزش‌های لازم را پشت سر گذاشته‌اند و درعین‌حال مدیر هر مرکز یک نفر تسهیل‌گر که از مخاطبان فعال مرکز و محله خود هستند را معرفی کرده و جلسات آموزشی تسهیلگران نیز برگزارشده است. بدین ترتیب بعد از شش جلسه آموزشی ویژه ناظران و تسهیلگران و چندین جلسه هماهنگی، مراحل اجرایی طرح آغازشده است.
2400 نفر مخاطب این طرح خواهند بود
تسهیلگران با همکاری مدیران مراکز 10 حلقه فامیلی از مخاطبان محله خود را آموزش داده‌اند و در مجموع 100 حلقه فامیلی تشکیل‌شده است؛ در هر حلقه فامیلی حداقل 8 خانواده حضور و در مجموع 800 خانواده از مخاطبان منطقه 11 در این طرح شرکت دارند. به‌این‌ترتیب به‌طور میانگین اگر هر خانواده 3 عضو داشته باشد 2400 نفر مخاطب این طرح خواهند بود. در مجموع 100 برنامه توسط حلقه‌های فامیلی پیشنهاد و با حمایت و نظارت و مستند‌سازی فرهنگسرای رازی اجرا خواهد شد.
همچنین ماه مبارک رمضان فرصت مناسبی جهت افزایش دور همی فامیل و اقوام با یکدیگر است که باید قدر این فرصت را دانست. همچنین برگزاری جشن اختتامیه و معرفی حلقه‌های فامیلی برتر و برنامه‌های برتر و برپایی نمایشگاه و مستند‌سازی برنامه‌ها از بخش‌های پایانی این طرح خواهد بود.
