توسط شورای عالی حوزه علمیه خراسان؛
نظام جامع پژوهش حوزه علمیه خراسان تصویب شد
گروه معارف: رئیس کمیسیون تخصصی پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان از تصویب نظام جامع پژوهش حوزه علمیه خراسان در شورای عالی این حوزه خبر داد که در سه فصل تدوین شده و چشم انداز تحقیق و پژوهش حوزه را در افق سال 1414 مورد هدف قرار داده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، به نقل از دبیرخانه شورای عالی حوزه علمیه خراسان، نشست خبری حجت الاسلام والمسلمین سید محمود مرویان حسینی، رئیس کمیسیون تخصصی پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان، هشتم شهریورماه در سالن جلسات شورای عالی حوزه با حضور حجت الاسلام فتح اللهی، مسئول دبیرخانه شورای عالی حوزه و حجت الاسلام اسفندیاری، دبیر کمیسیون تخصصی پژوهش شورا و معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان برگزار شد.
علم دینی؛ جلوه روحانیت شیعی
حجت الاسلام مرویان حسینی ابتدا بیان کرد: اولین جلوه روحانیت شیعی، علم دینی است از زمان شیخ طوسی و شیخ مفید تاکنون حوزه های علمیه محل پرورش عالمان و مجتهدان و اندیشمندان اسلامی بوده و فقه و اصول و فلسفه و کلام و تفسیر و ادبیات و رجال و اخلاق و تربیت، در کنار تالیف متون دینی و نوآوریها و ابتکارات علمی و اجتهاد همواره مورد توجه عالمان دینی و فضلا و طلاب حوزه های علمیه بوده است.
وی افزود: هویت علمی حوزه در کنار هویت اجتماعی آن منشا تحولات فکری و عملی عمیقی در طول قرنها بوده که انقلاب اسلامی از جمله دستاوردهای مبارک تلاش هدفمند مجتهدان و عالمان است که در پیشگامی آنها امام راحل عظیم الشان حرکت کرد. این که اهل بیت(ع) همواره در مسیر تشکیل حکومت و حاکمیت دین خدا و ایجاد نظام اسلامی برای تحقق عدالت، معنویت و پیشرفت بودند از آن روی بوده که نظام اسلامی می خواست تمدن نوین اسلامی را بر اساس آموزه های دین و اجتهاد روشمند دینی شکل بدهد.
تلاش های علمی و پژوهشی حوزه های علمیه
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان بیان کرد: بقای دین مدیون تلاش علمی و پژوهشی حوزه های علمیه است البته امروز گستره و دامنه و ابعاد دانش دینی به مراتب از گذشته افزون تر است از عبادات تا معاملات و اقتصاد و حقوق تا روابط بین الملل همه را در بر می گیرد اینکه ما مشاهده می کنیم امروز نظام استکباری در برابر مکتب اهل بیت(ع) مدلهای تقلبی را مثل جریانهای تکفیری مطرح و در دنیا پشتیبانی می کند به واسطه ظرفیت توسعه اسلام با الگوی انقلاب اسلامی در جوامع دنیا است.
وی ادامه داد: بنابراین جایگاه تحقیق، به روز شدن پژوهشهای روزآمد در حوزه علمیه بیش از پیش مطرح است رشته های تخصصی، توجه به مسائل مستحدثه، پاسخگویی به شبهات دینی، حل مشکلات و نیازهای جامعه و انقلاب و نظام اسلامی و شکل گیری افقهای جدید در مسیر دست یابی به تمدن نوین اسلامی، مسائلی است که ضرورت پژوهش و تحقیق را دو چندان می کند.
کمیسیون تخصصی پژوهش
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی گفت: با توجه به توسعه حوزه علمیه خراسان در سال 1394 توسط مقام معظم رهبری که منجر به تشکیل شورای عالی حوزه علمیه خراسان به عنوان دومین حوزه علمیه شیعی شد، کمسیون هایی در این شورا ایجاد شد که یکی از آن کمیسیون‌ها عرصه پژوهش و تحقیق را در حوزه علمیه پیگیری می کند و منجر به شکل گیری نظام ها و فرآیندهای پژوهشی بیشتر و گسترده تری نسبت به گذشته در بین فضلا، طلاب، متون درسی نظام های آموزشی و موسسات تحقیقاتی و رسیدن به نظام واره های جدید علوم حوزوی است.
وی افزود: بر این اساس کمسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان در اولین گام موظف بود که نظام جامع پژوهش را تدوین کند که در تدوین این نظام سعی شد که برنامه ها و فعالیتها و تلاشهای مراکز مختلف مورد توجه قرار بگیرد.
نظام جامع پژوهش حوزه در افق سال 1414
مدیرکل سابق تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: حکم ابلاغی مقام معظم رهبری به شورای عالی حوزه علمیه خراسان، بیانات و دیدگاه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری و اساسنامه مصوب شورای عالی حوزه علمیه خراسان، سند چشم‌انداز حوزه علمیه و مصوبات شورای برنامه‌ریزی مدیریت گذشته حوزه علمیه خراسان، نظام جامعه حوزه علمیه قم، نقشه جامع علمی کشور و دستاوردهایی که مراکز پژوهشی دیگر در حوزه ها و دانشگاه ها داشتند مورد توجه و بررسی، کارشناسی و بحث و گفت و گو قرار گرفت و نظام جامعی در سه فصل تدوین و طراحی شد که در ضمن آن چشم انداز تحقیق و پژوهش حوزه علمیه خراسان در افق سال 1414 ترسیم شد.
وی افزود: سعی شد که در چهار عرصه، برنامه های کلان تدوین شود؛ در عرصه زیرساخت های پژوهشی 11 اصل، در عرصه فرهنگ سازی پژوهش 14 اصل، در عرصه منشورات علمی 4 اصل و در عرصه نیاز سنجی پژوهشی 3 اصل و در مجموع 32 اصل کارشناسی شد و در جلسه 25/5/1396 بعد از بررسی شورای محترم عالی حوزه علمیه خراسان مورد تصویب قرار گرفت.
ظرفیت های علمی پژوهشی خراسان
حجت‌الاسلام مرویان حسینی بیان کرد: خراسان ظرفیت‌های علمی و پژوهشی ممتازی داشته از جمله آنها شخصیتهای بزرگی که اندیشمندان و متفکران عالم اسلامی بوده اند به عنوان نمونه مرحوم آخوند خراسانی که از عالمان سترگ فقهی و اصولی بوده که هزاران مجتهد مستقیم و غیر مستقیم از خرمن علمی و مکتب اصولی ایشان بهره بردند.
وی افزود: آیت‌الله العظمی سیستانی از جمله آثار پر برکت حوزه علمیه خراسان بودند و امروز مسلمانان و به ویژه شیعیان عراق از هدایتها و راهبری های ایشان در عرصه دین و دانش و هدایت مردم در مسیر زندگی بهره می برند و همچنین شخص مقام معظم رهبری که امروز خورشید درخشانی برای هدایت انسانها و جوامع هستند.
وی ادامه داد: مجتهدان و متفکران، در کنار ظرفیت های علمی حوزه و استادان جوانِ نوآوری که امروز هم از آثار مجتهدان بنام گذشته بهره می برند، منشأ تحولات هستند. آنها افق های روشن و شایسته ای را در جهت رشد علوم اسلامی در آینده حوزه رقم خواهند زد.
تشریح عرصه های نظام جامع آموزش
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان در خصوص عرصه ها و 4 محور برنامه ریزی شده پژوهش گفت: در برنامه ریزیهای کلانی که در عرصه پژوهش باید اتفاق بیفتد تا آن چشم انداز پژوهش 1414 حوزه های علمیه خراسان محقق شود، چهار محور پیش بینی شد که این 4 محور، اول زیرساخت های پژوهشی، دوم فرهنگ سازی پژوهش، سوم منشورات علمی- تخصصی و چهارم نیاز سنجی های پژوهشی است.
وی افزود: طبعا برای این که جریان پژوهش و تحقیق به جریان جاری، پایدار و چشمه زاینده موثر دانشی تبدیل شود ما نیازمند به این هستیم که به زیرساختهای پژوهش توجه جدی داشته باشیم بنابراین چند مورد از بند های این عرصه را عرض می کنم.
زیرساخت های پژوهش حوزه علمیه خراسان
حجت الاسلام والمسلمین مرویان در بیان برخی از بندهای زیرساخت های پژوهش گفت: ایجاد بانک اطلاعات پژوهشی جامع حوزه علمیه خراسان شامل موسسات پژوهشی، اطلاعات پژوهشگران، کتابها و کتابخانه ها، نرم افزارها و پایان نامه ها و نشریات با امکان بهره برداری و دسترسی کلیه مدارس و مراکز حوزوی یکی از بندهای این زیرساخت‌ها است.
وی ادامه داد: مورد دیگر تاسیس و بهره برداری از کتابخانه های جامع حوزه علمیه در موضوعاتی همچون فقه و اصول و علوم قرآن و حدیث، علوم عقلی و ادبیات عرب، در کنار تقویت و تجهیز و ساماندهی کتابخانه های مدارس و خود مدارس علمیه به نرم افزارهای مورد نیاز پژوهشی، ایجاد زیر ساختهای شبکه علمی مجازی برای مدارس برای بحث و گفت وگوی آزاد طلاب و اساتید به گونه ای که حدود 150 مدرسه علمیه در استانهای خراسان هم اساتید و هم طلاب در موضوعات علمی در مباحث پژوهشی در کرسی های نظریه پردازی بتوانند با بهره برداری از فضای مجازی بحث و گفت و گوی آزاد علمی و هدفمند داشته باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در ادامه گفت: تجهیز و فعال‌سازی مراکز مشاوره پژوهشی یکی دیگر از بندها هست؛ این تجهیز برای آن است که محصولات علمی ـ پژوهشی طلاب و دانش آموختگان سطوح مختلف حوزه که در قالب رساله ها و پایان نامه ها و پژوهشها و تحقیقات که ارائه می شود، به روز، مسئله محور و متناسب با نیازهای نظام و جامعه اسلامی باشد تا بتواند از آخرین تحقیقات و پژوهشهای آن مسائل بهره مند شود.
حمایت از مؤسسات پژوهشی و پژوهشگران
رییس کمیسون پژوهش در ادامه بیان بندهای زیرساخت های پژوهشی گفت: حمایت از موسسات و مراکز پژوهشی و پژوهشگران حوزوی برای اینکه موسسات بتوانند کارهای کلان پژوهشی را با قوت و فراغت مناسب اقدام کنند. برگزاری نمایشگاه سالانه دستاوردهای علمی پژوهشی مراکز و موسسات حوزوی با مشارکت نهادهای حوزوی و دانشگاهی که در هویت بخشی، اطلاع رسانی پژوهشی، جهت دهی به محصولات علمی ـ پژوهشی و در ایجاد ارتباط بین مراکز و موسسات پژوهشی می تواند نقش موثر و مفیدی را ایجاد کند.
وی افزود: تاسیس صندوق حمایت از مراکز و موسسات پژوهشی و پژوهشگران به منظور حمایت از ایده ها و طرح های پژوهشی و نوآوری های علمی در عرصه دانش های اسلامی که مورد نیاز حوزه های علمیه و جامعه و نظام اسلامی است و موارد دیگر بخشی از مصوبات عرصه زیر ساخت های پژوهشی است که طبعا وقتی آرام آرام در قالب برنامه های سالانه معاونت محترم پژوهش با تخصیص اعتبارات با هماهنگی ها و برنامه ریزی ها با تمام تلاش استادان و طلاب و فضلا با اقدامات مدیریتی اعمال شود ما می‌توانیم افق رضایتمندانه در خدمت نیازهای جامعه اسلامی در مسیر توسعه فرهنگ دینی و اسلامی در بین اقشار مختلف و در بین کشورهای همسایه چشم اندازش را مشاهده کنیم.
حجت‌الاسلام مرویان حسینی در پاسخ به پرسش که آیا این بندهای زیرساخت های پژوهش که بیان شد، قبلا در حوزه علمیه نبوده که ایجاد شده و یا اینکه بوده و قصد تقویت دارید، گفت: طبعا عرصه پژوهش، عرصه دراز دامن، تاریخی و با تاثیر گذاریهای تدریجی است نقش نظام جامع، نقش سیاستگذاری است نقش تعیین افقها و رویکردها و نقش نشان دادن نقطه های مهم برای حرکت همه ضلع ها از مدیریت تا طلاب جدیدالورود از استادان گرفته تا برنامه ریزان، و کلا نقش نظام های جامع نقش سیاستگذاری و نشان دادن مسیر است.
وی افزود: بخش قابل توجهی از این اصول و عرصه ها در طول تاریخ حوزه های علمیه محقق شده است اما امروز ما هم نیازمند هستیم به پشتیبانی بیشتر و هم نیازمند هستیم به جهت دهی های مشخص متناسب با سیاستهای نظام اسلامی و در مسیر شکل گیری تمدن نوین اسلامی و در جهت حل مشکلات جامعه اسلامی که هماهنگی همه اضلاع اثرگذار در فرآیند رشد حوزه های علمیه را به همراه داشته باشد.
فرهنگ سازی پژوهش و آموزش پژوهش محور
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی نیز در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از عرصه های معاونت پژوهش حوزه های علمیه خراسان بحث فرهنگ سازی پژوهش است بی تردید برای اینکه تحقیق و پژوهش تبدیل به یک جریان جاری شود نیاز به آن است که فرهنگ پژوهش ارتقا پیدا کند و همه اجزا و ارکان رویکردشان پژوهش محور باشد.
وی ادامه داد: بر این اساس یکی از مصوبات مورد توجه، بحث اصلاح الگوی تدریس بر اساس آموزش پژوهش محور است به گونه ای که استادان در تمام سطوح و تمام عناوین درسی هم خود رویکردهای پژوهشی و تحقیقی را مورد توجه قرار دهند و هم سبک آموزش آنها آموزش پرورش دهنده پژوهشگر باشد و هم محصول علمی عرصه های آموزشی ما منجر به شکل گیری پژوهشگران مورد نیاز باشد.
وی افزود: بر همین اساس الگوی تدریس باید در حوزه های علمیه به سمت آموزش پژوهش محور شکل بگیرد در تمام دروس به تدریج رویکرد این باشد که سهم قابل توجهی از نمره ارزشیابی طلاب و فضلا به مسئله های پژوهشی اختصاص پیدا کند و کتاب کارهای پژوهشی در کنار متون و منابع آموزشی و کمک آموزشی تولید و مورد توجه قرار گیرد بر همین اساس مهارتهای پژوهشی لازم جزو مصوبات است که هم گسترش یابد و هم تقویت شود.
تدوین منشور اخلاق پژوهشی و ترویج آن
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوه علمیه خراسان در ادامه بیان کرد: روش مطالعه، روش تحقیق، روش مباحثه، روش تفکر و آنچه که از سنتهای کهن و ارزشمند حوزه های علمیه در طول تاریخ افتخار آمیز حوزه ها بوده و همین طور استادان، مسئولان و کارشناسان پژوهشی و طلاب و فضلا مورد توجه قرار می گیرد و به جدیدترین روشهای تحقیق و پژوهش در فضای مجازی با نرم افزارهای تخصصی که در این زمینه تولید شده آموزش می ببینند.
وی با اشاره به امکان وجود سرقت های علمی افزود: منشور اخلاق پژوهشی و ترویج آن در تمام سطوح را داریم چرا که در محیط های آموزشی ممکن است با سرقتهای علمی مواجهه شویم در حوزه های علمیه تاکنون ما از این آسیب به دور بودیم اما برای اینکه بیش از پیش به امانتداری و ارزش اخلاق پژوهشی پایبند باشیم منشورهای اخلاق پژوهشی تدوین خواهد شد و تمام ذینفعان و تاثیرگذاران در عرصه حوزه های علمیه و عرصه های آموزشی، آموزش لازم در این قسمت و پایبندی به آن و نظارت بر آن را در این منشور اخلاق پژوهشی خواهند دید.
الگوسازی گروه های پژوهشی
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی ادامه داد: الگوسازی پژوهشهای گروهی را خواهیم داشت چرا که برخی از موضوعات و عناوین جز با یک گروه علمی ـ پژوهشی که در بخشهای مختلف تولید علمی مشارکت داشته باشند محقق و میسر نمی شود بنابراین ما در حوزه علمیه خراسان به این سو حرکت خواهیم کرد و در کنار پژوهش های فردی، پژوهش های گروهی را هم مورد توجه قرار دهیم و تشویق و ترویج خواهیم داشت.
وی افزود: از جمله مباحث دیگری که در فرهنگ سازی پژوهش مهم است کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره و آزاداندیشی است که مورد تاکید مقام معظم رهبری است. آن روحیه حریت علمی و کاوش برای دستیابی به نظریه حق که سیره گذشتگان و بزرگان کهن ما بوده است امروز می تواند به طور جدی تر مورد توجه قرار بگیرد و در حوزه های علمیه مباحث آزاد اندیشی بتواند به مسائل اجتماعی، جهان اسلام، مسائل فرهنگی اجتماعی داخل کشور و سوالات و شبهات پاسخ بدهد.
وی ادامه داد: تدوین ضوابط و قوانین کرسیهای نظریه پردازی، حمایت از برگزاری چنین کرسی هایی با مشارکت موسسات، مراکز علمی و دانشگاهی و برگزاری آنها مورد توجه است که در سال جاری ما امیدواریم موارد قابل توجهی از کرسیهای نظریه پردازی، نقد و مناظره و آزاداندیشی اتفاق بیفتد و برگزاری جشنواره ها و همایش های آثار علمی و پژوهشی داخل و خارج از کشور با حضور پژوهشگران فعال و ممتاز حوزوی در آنجا و ارائه دیدگاهها و نظریاتشان را داشته باشیم که اینها همه می تواند در عرصه فرهنگ سازی پژوهش مهم باشد.
ساماندهی و حمایت از تولید و نشر و توزیع منشورات علمی پژوهشی
رئیس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان بیان کرد: در عرصه منشورات علمی تخصصی ما نیازمند هستیم که سیاست گذاری و ساماندهی و حمایت از تولید، نشر و توزیع منشورات علمی پژوهشی حوزه علمیه صورت بگیرد الحمدلله امروز در حوزه علمیه خراسان موسسات قابل توجهی به خصوص موسسات وابسته به حوزه علمیه خراسان داریم که لازم است رشد نواندیشی های دینی معطوف به تامین نیازهای جامعه، البته مستند به سنتهای ارزشمند حوزوی را که مورد توجه این نظام جامع است در این منشورات علمی تخصصی به آن توجه کنند.
وی افزود: تأسیس مرکز تولید متون و منابع آموزشی و کمک آموزشی از جمله دیگر مصوبات شورای عالی حوزه علمیه خراسان است که دو عرصه پژوهش و آموزش باید در شکل گیری و تأسیس این مرکز با هم حمایت و همکاری لازم را داشته باشند.
لزوم نیازسنجی پژوهش
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی گفت: آخرین عرصه، عرصه نیاز سنجی های پژوهشی است لازم است که ما همه آنچه که در عرصه تولید پژوهش و تحقیق اتفاق می افتد را معطوف به نظام اولویتها و نیازسنجی کنیم. باید از پژوهشهای موازی، پژوهشهای کم مصرف و پژوهشهای تکراری اجتناب کنیم و محصولات فاخر حوزه علمیه در سطح 3 و 4 و فعالیتهای مراکز پژوهشی با نیازسنجی های پژوهشی و در واقع بهره گیری از نظام اولویتها تحقق یابد که می توانند مسیر ممتازی را در جهت تامین نیازهای جامعه و نظام اسلامی داشته باشند.
وی افزود: ما امیدوار هستیم که با نظام جامع پژوهش که مورد توجه شورای عالی حوزه علمیه خراسان قرار گرفت فعالیتهای پژوهشی با شتاب بیشتری با پشتیبانی و سرمایه گزاری دقیق تری صورت گیرد و از پژوهشگران و موسسات پژوهشی به منظور اتفاقات مبارک تری در جهت تامین نیازهای جامعه نظام و انقلاب اسلامی پشتیبانی بهتری شود تا نگاه نواندیشی دینی متکی به سنتهای ارزشمند و کهن حوزوی و توجه به افقهای جدیدی که پیش روی حوزه های علمیه و پژوهشگران حوزوی است جدی تر شود.
وی در پایان گفت: نیازمند به تدوین آیین نامه ها و نظام نامه هایی در این زمینه هستیم نیازمند تخصیص اعتبارات و پشتیبانی های مدیریتی در این زمینه و عزم جدی برای اجرای این مصوبات نظام جامع پژوهش از کلان تا خرد اجزای حوزه علمیه هستیم تا بتوانیم به آن دین و وظیفه که نسبت به مردم، نظام اسلامی و مکتب اهل بیت(ع) داریم، عمل کنیم.
ارتقای کمی و کیفی پژوهش ها با قید پاسخگوئی به نیازهای جامعه، نظام و انقلاب اسلامی
در بخشی از این نشست، حجت الاسلام اسفندیاری، دبیر کمیسیون پژوهش و معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان در پاسخ به سوالی پیرامون ماموریتها و راهبردهای زیرمجموعه خود گفت: ماموریتی که در نظام جامع و برنامه های کلان پژوهشی در نظر گرفته شده همانطوری که اشاره شد ارتقاء کمی و کیفی پژوهشهای دینی در حوزه علمیه خراسان با قید پاسخگویی به نیازهای جامعه، انقلاب و نظام اسلامی است.
وی در مورد راهبردها نیز گفت: راهبردهایی همچون استقرار نظام جامع تامین، تربیت، ارتقا و تامین نیازهای جامع پژوهشی حوزه علمیه خراسان در این نظام جامع پژوهش مد نظر قرار گرفته است .
وی با اشاره به اجرای طرح ساماندهی و ایجاد بانک اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علمیه خراسان، ابراز کرد: کارهای ابتدایی سامانه جامع اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علمیه خراسان بر اساس برنامه نظام جامع از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری شروع شده و هم اکنون در حال تکمیل است.
ایجاد 5 گروه پژوهشی ثابت با 100 پژوهشگر و 5 نشریه علمی
معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان در ادامه بیان راهبرد ها گفت: فعال سازی نظام آموزش پژوهش محور به منظور تربیت پژوهشگران توانمند و انقلابی در تمام عرصه های علوم اسلامی یکی از برنامه ها و سیاستهای اصلی است و بر همین اساس راهبرد سومی که در نظر گرفته شده نقش آفرینی فعال و هم افزایی در عرصه پژوهش است که این امر محقق نمی شود مگر اینکه تعامل با نهادهای علمی، فرهنگی و سایر نهادهای همسو داشته باشیم.
وی افزود: گروههای پژوهشی در 5 قسمت فقاهت یا اجتهادپروری، تفسیر و علوم قرآنی، علوم عقلی، شیعه شناسی و مطالعات زنان ایجاد شد که 100 پژوهشگر به سرعت به طور دائم و ثابت مشغول به پژوهش هستند و این گروه ها در مراکز متناسب با همان موضوع در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: راه اندازی 5 نشریه علمی در مدارس حوزه علمیه خراسان از دیگر برنامه ها است؛ همچنین برنامه حمایت از آثار علمی ـ پژوهشی طلاب اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه، نرم افزارهای علمی را داریم.
علم دینی؛ جلوه روحانیت شیعی
حجت الاسلام مرویان حسینی ابتدا بیان کرد: اولین جلوه روحانیت شیعی، علم دینی است از زمان شیخ طوسی و شیخ مفید تاکنون حوزه های علمیه محل پرورش عالمان و مجتهدان و اندیشمندان اسلامی بوده و فقه و اصول و فلسفه و کلام و تفسیر و ادبیات و رجال و اخلاق و تربیت، در کنار تالیف متون دینی و نوآوریها و ابتکارات علمی و اجتهاد همواره مورد توجه عالمان دینی و فضلا و طلاب حوزه های علمیه بوده است.
وی افزود: هویت علمی حوزه در کنار هویت اجتماعی آن منشا تحولات فکری و عملی عمیقی در طول قرنها بوده که انقلاب اسلامی از جمله دستاوردهای مبارک تلاش هدفمند مجتهدان و عالمان است که در پیشگامی آنها امام راحل عظیم الشان حرکت کرد. این که اهل بیت(ع) همواره در مسیر تشکیل حکومت و حاکمیت دین خدا و ایجاد نظام اسلامی برای تحقق عدالت، معنویت و پیشرفت بودند از آن روی بوده که نظام اسلامی می خواست تمدن نوین اسلامی را بر اساس آموزه های دین و اجتهاد روشمند دینی شکل بدهد.
تلاش های علمی و پژوهشی حوزه های علمیه
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان بیان کرد: بقای دین مدیون تلاش علمی و پژوهشی حوزه های علمیه است البته امروز گستره و دامنه و ابعاد دانش دینی به مراتب از گذشته افزون تر است از عبادات تا معاملات و اقتصاد و حقوق تا روابط بین الملل همه را در بر می گیرد اینکه ما مشاهده می کنیم امروز نظام استکباری در برابر مکتب اهل بیت(ع) مدلهای تقلبی را مثل جریانهای تکفیری مطرح و در دنیا پشتیبانی می کند به واسطه ظرفیت توسعه اسلام با الگوی انقلاب اسلامی در جوامع دنیا است.
وی ادامه داد: بنابراین جایگاه تحقیق، به روز شدن پژوهشهای روزآمد در حوزه علمیه بیش از پیش مطرح است رشته های تخصصی، توجه به مسائل مستحدثه، پاسخگویی به شبهات دینی، حل مشکلات و نیازهای جامعه و انقلاب و نظام اسلامی و شکل گیری افقهای جدید در مسیر دست یابی به تمدن نوین اسلامی، مسائلی است که ضرورت پژوهش و تحقیق را دو چندان می کند.
کمیسیون تخصصی پژوهش
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی گفت: با توجه به توسعه حوزه علمیه خراسان در سال 1394 توسط مقام معظم رهبری که منجر به تشکیل شورای عالی حوزه علمیه خراسان به عنوان دومین حوزه علمیه شیعی شد، کمسیون هایی در این شورا ایجاد شد که یکی از آن کمیسیون‌ها عرصه پژوهش و تحقیق را در حوزه علمیه پیگیری می کند و منجر به شکل گیری نظام ها و فرآیندهای پژوهشی بیشتر و گسترده تری نسبت به گذشته در بین فضلا، طلاب، متون درسی نظام های آموزشی و موسسات تحقیقاتی و رسیدن به نظام واره های جدید علوم حوزوی است.
وی افزود: بر این اساس کمسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان در اولین گام موظف بود که نظام جامع پژوهش را تدوین کند که در تدوین این نظام سعی شد که برنامه ها و فعالیتها و تلاشهای مراکز مختلف مورد توجه قرار بگیرد.
نظام جامع پژوهش حوزه در افق سال 1414
مدیرکل سابق تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: حکم ابلاغی مقام معظم رهبری به شورای عالی حوزه علمیه خراسان، بیانات و دیدگاه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری و اساسنامه مصوب شورای عالی حوزه علمیه خراسان، سند چشم‌انداز حوزه علمیه و مصوبات شورای برنامه‌ریزی مدیریت گذشته حوزه علمیه خراسان، نظام جامعه حوزه علمیه قم، نقشه جامع علمی کشور و دستاوردهایی که مراکز پژوهشی دیگر در حوزه ها و دانشگاه ها داشتند مورد توجه و بررسی، کارشناسی و بحث و گفت و گو قرار گرفت و نظام جامعی در سه فصل تدوین و طراحی شد که در ضمن آن چشم انداز تحقیق و پژوهش حوزه علمیه خراسان در افق سال 1414 ترسیم شد.
وی افزود: سعی شد که در چهار عرصه، برنامه های کلان تدوین شود؛ در عرصه زیرساخت های پژوهشی 11 اصل، در عرصه فرهنگ سازی پژوهش 14 اصل، در عرصه منشورات علمی 4 اصل و در عرصه نیاز سنجی پژوهشی 3 اصل و در مجموع 32 اصل کارشناسی شد و در جلسه 25/5/1396 بعد از بررسی شورای محترم عالی حوزه علمیه خراسان مورد تصویب قرار گرفت.
ظرفیت های علمی پژوهشی خراسان
حجت‌الاسلام مرویان حسینی بیان کرد: خراسان ظرفیت‌های علمی و پژوهشی ممتازی داشته از جمله آنها شخصیتهای بزرگی که اندیشمندان و متفکران عالم اسلامی بوده اند به عنوان نمونه مرحوم آخوند خراسانی که از عالمان سترگ فقهی و اصولی بوده که هزاران مجتهد مستقیم و غیر مستقیم از خرمن علمی و مکتب اصولی ایشان بهره بردند.
وی افزود: آیت‌الله العظمی سیستانی از جمله آثار پر برکت حوزه علمیه خراسان بودند و امروز مسلمانان و به ویژه شیعیان عراق از هدایتها و راهبری های ایشان در عرصه دین و دانش و هدایت مردم در مسیر زندگی بهره می برند و همچنین شخص مقام معظم رهبری که امروز خورشید درخشانی برای هدایت انسانها و جوامع هستند.
وی ادامه داد: مجتهدان و متفکران، در کنار ظرفیت های علمی حوزه و استادان جوانِ نوآوری که امروز هم از آثار مجتهدان بنام گذشته بهره می برند، منشأ تحولات هستند. آنها افق های روشن و شایسته ای را در جهت رشد علوم اسلامی در آینده حوزه رقم خواهند زد.
تشریح عرصه های نظام جامع آموزش
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان در خصوص عرصه ها و 4 محور برنامه ریزی شده پژوهش گفت: در برنامه ریزیهای کلانی که در عرصه پژوهش باید اتفاق بیفتد تا آن چشم انداز پژوهش 1414 حوزه های علمیه خراسان محقق شود، چهار محور پیش بینی شد که این 4 محور، اول زیرساخت های پژوهشی، دوم فرهنگ سازی پژوهش، سوم منشورات علمی- تخصصی و چهارم نیاز سنجی های پژوهشی است.
وی افزود: طبعا برای این که جریان پژوهش و تحقیق به جریان جاری، پایدار و چشمه زاینده موثر دانشی تبدیل شود ما نیازمند به این هستیم که به زیرساختهای پژوهش توجه جدی داشته باشیم بنابراین چند مورد از بند های این عرصه را عرض می کنم.
زیرساخت های پژوهش حوزه علمیه خراسان
حجت الاسلام والمسلمین مرویان در بیان برخی از بندهای زیرساخت های پژوهش گفت: ایجاد بانک اطلاعات پژوهشی جامع حوزه علمیه خراسان شامل موسسات پژوهشی، اطلاعات پژوهشگران، کتابها و کتابخانه ها، نرم افزارها و پایان نامه ها و نشریات با امکان بهره برداری و دسترسی کلیه مدارس و مراکز حوزوی یکی از بندهای این زیرساخت‌ها است.
وی ادامه داد: مورد دیگر تاسیس و بهره برداری از کتابخانه های جامع حوزه علمیه در موضوعاتی همچون فقه و اصول و علوم قرآن و حدیث، علوم عقلی و ادبیات عرب، در کنار تقویت و تجهیز و ساماندهی کتابخانه های مدارس و خود مدارس علمیه به نرم افزارهای مورد نیاز پژوهشی، ایجاد زیر ساختهای شبکه علمی مجازی برای مدارس برای بحث و گفت وگوی آزاد طلاب و اساتید به گونه ای که حدود 150 مدرسه علمیه در استانهای خراسان هم اساتید و هم طلاب در موضوعات علمی در مباحث پژوهشی در کرسی های نظریه پردازی بتوانند با بهره برداری از فضای مجازی بحث و گفت و گوی آزاد علمی و هدفمند داشته باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در ادامه گفت: تجهیز و فعال‌سازی مراکز مشاوره پژوهشی یکی دیگر از بندها هست؛ این تجهیز برای آن است که محصولات علمی ـ پژوهشی طلاب و دانش آموختگان سطوح مختلف حوزه که در قالب رساله ها و پایان نامه ها و پژوهشها و تحقیقات که ارائه می شود، به روز، مسئله محور و متناسب با نیازهای نظام و جامعه اسلامی باشد تا بتواند از آخرین تحقیقات و پژوهشهای آن مسائل بهره مند شود.
حمایت از مؤسسات پژوهشی و پژوهشگران
رییس کمیسون پژوهش در ادامه بیان بندهای زیرساخت های پژوهشی گفت: حمایت از موسسات و مراکز پژوهشی و پژوهشگران حوزوی برای اینکه موسسات بتوانند کارهای کلان پژوهشی را با قوت و فراغت مناسب اقدام کنند. برگزاری نمایشگاه سالانه دستاوردهای علمی پژوهشی مراکز و موسسات حوزوی با مشارکت نهادهای حوزوی و دانشگاهی که در هویت بخشی، اطلاع رسانی پژوهشی، جهت دهی به محصولات علمی ـ پژوهشی و در ایجاد ارتباط بین مراکز و موسسات پژوهشی می تواند نقش موثر و مفیدی را ایجاد کند.
وی افزود: تاسیس صندوق حمایت از مراکز و موسسات پژوهشی و پژوهشگران به منظور حمایت از ایده ها و طرح های پژوهشی و نوآوری های علمی در عرصه دانش های اسلامی که مورد نیاز حوزه های علمیه و جامعه و نظام اسلامی است و موارد دیگر بخشی از مصوبات عرصه زیر ساخت های پژوهشی است که طبعا وقتی آرام آرام در قالب برنامه های سالانه معاونت محترم پژوهش با تخصیص اعتبارات با هماهنگی ها و برنامه ریزی ها با تمام تلاش استادان و طلاب و فضلا با اقدامات مدیریتی اعمال شود ما می‌توانیم افق رضایتمندانه در خدمت نیازهای جامعه اسلامی در مسیر توسعه فرهنگ دینی و اسلامی در بین اقشار مختلف و در بین کشورهای همسایه چشم اندازش را مشاهده کنیم.
حجت‌الاسلام مرویان حسینی در پاسخ به پرسش که آیا این بندهای زیرساخت های پژوهش که بیان شد، قبلا در حوزه علمیه نبوده که ایجاد شده و یا اینکه بوده و قصد تقویت دارید، گفت: طبعا عرصه پژوهش، عرصه دراز دامن، تاریخی و با تاثیر گذاریهای تدریجی است نقش نظام جامع، نقش سیاستگذاری است نقش تعیین افقها و رویکردها و نقش نشان دادن نقطه های مهم برای حرکت همه ضلع ها از مدیریت تا طلاب جدیدالورود از استادان گرفته تا برنامه ریزان، و کلا نقش نظام های جامع نقش سیاستگذاری و نشان دادن مسیر است.
وی افزود: بخش قابل توجهی از این اصول و عرصه ها در طول تاریخ حوزه های علمیه محقق شده است اما امروز ما هم نیازمند هستیم به پشتیبانی بیشتر و هم نیازمند هستیم به جهت دهی های مشخص متناسب با سیاستهای نظام اسلامی و در مسیر شکل گیری تمدن نوین اسلامی و در جهت حل مشکلات جامعه اسلامی که هماهنگی همه اضلاع اثرگذار در فرآیند رشد حوزه های علمیه را به همراه داشته باشد.
فرهنگ سازی پژوهش و آموزش پژوهش محور
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی نیز در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از عرصه های معاونت پژوهش حوزه های علمیه خراسان بحث فرهنگ سازی پژوهش است بی تردید برای اینکه تحقیق و پژوهش تبدیل به یک جریان جاری شود نیاز به آن است که فرهنگ پژوهش ارتقا پیدا کند و همه اجزا و ارکان رویکردشان پژوهش محور باشد.
وی ادامه داد: بر این اساس یکی از مصوبات مورد توجه، بحث اصلاح الگوی تدریس بر اساس آموزش پژوهش محور است به گونه ای که استادان در تمام سطوح و تمام عناوین درسی هم خود رویکردهای پژوهشی و تحقیقی را مورد توجه قرار دهند و هم سبک آموزش آنها آموزش پرورش دهنده پژوهشگر باشد و هم محصول علمی عرصه های آموزشی ما منجر به شکل گیری پژوهشگران مورد نیاز باشد.
وی افزود: بر همین اساس الگوی تدریس باید در حوزه های علمیه به سمت آموزش پژوهش محور شکل بگیرد در تمام دروس به تدریج رویکرد این باشد که سهم قابل توجهی از نمره ارزشیابی طلاب و فضلا به مسئله های پژوهشی اختصاص پیدا کند و کتاب کارهای پژوهشی در کنار متون و منابع آموزشی و کمک آموزشی تولید و مورد توجه قرار گیرد بر همین اساس مهارتهای پژوهشی لازم جزو مصوبات است که هم گسترش یابد و هم تقویت شود.
تدوین منشور اخلاق پژوهشی و ترویج آن
رییس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوه علمیه خراسان در ادامه بیان کرد: روش مطالعه، روش تحقیق، روش مباحثه، روش تفکر و آنچه که از سنتهای کهن و ارزشمند حوزه های علمیه در طول تاریخ افتخار آمیز حوزه ها بوده و همین طور استادان، مسئولان و کارشناسان پژوهشی و طلاب و فضلا مورد توجه قرار می گیرد و به جدیدترین روشهای تحقیق و پژوهش در فضای مجازی با نرم افزارهای تخصصی که در این زمینه تولید شده آموزش می ببینند.
وی با اشاره به امکان وجود سرقت های علمی افزود: منشور اخلاق پژوهشی و ترویج آن در تمام سطوح را داریم چرا که در محیط های آموزشی ممکن است با سرقتهای علمی مواجهه شویم در حوزه های علمیه تاکنون ما از این آسیب به دور بودیم اما برای اینکه بیش از پیش به امانتداری و ارزش اخلاق پژوهشی پایبند باشیم منشورهای اخلاق پژوهشی تدوین خواهد شد و تمام ذینفعان و تاثیرگذاران در عرصه حوزه های علمیه و عرصه های آموزشی، آموزش لازم در این قسمت و پایبندی به آن و نظارت بر آن را در این منشور اخلاق پژوهشی خواهند دید.
الگوسازی گروه های پژوهشی
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی ادامه داد: الگوسازی پژوهشهای گروهی را خواهیم داشت چرا که برخی از موضوعات و عناوین جز با یک گروه علمی ـ پژوهشی که در بخشهای مختلف تولید علمی مشارکت داشته باشند محقق و میسر نمی شود بنابراین ما در حوزه علمیه خراسان به این سو حرکت خواهیم کرد و در کنار پژوهش های فردی، پژوهش های گروهی را هم مورد توجه قرار دهیم و تشویق و ترویج خواهیم داشت.
وی افزود: از جمله مباحث دیگری که در فرهنگ سازی پژوهش مهم است کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره و آزاداندیشی است که مورد تاکید مقام معظم رهبری است. آن روحیه حریت علمی و کاوش برای دستیابی به نظریه حق که سیره گذشتگان و بزرگان کهن ما بوده است امروز می تواند به طور جدی تر مورد توجه قرار بگیرد و در حوزه های علمیه مباحث آزاد اندیشی بتواند به مسائل اجتماعی، جهان اسلام، مسائل فرهنگی اجتماعی داخل کشور و سوالات و شبهات پاسخ بدهد.
وی ادامه داد: تدوین ضوابط و قوانین کرسیهای نظریه پردازی، حمایت از برگزاری چنین کرسی هایی با مشارکت موسسات، مراکز علمی و دانشگاهی و برگزاری آنها مورد توجه است که در سال جاری ما امیدواریم موارد قابل توجهی از کرسیهای نظریه پردازی، نقد و مناظره و آزاداندیشی اتفاق بیفتد و برگزاری جشنواره ها و همایش های آثار علمی و پژوهشی داخل و خارج از کشور با حضور پژوهشگران فعال و ممتاز حوزوی در آنجا و ارائه دیدگاهها و نظریاتشان را داشته باشیم که اینها همه می تواند در عرصه فرهنگ سازی پژوهش مهم باشد.
ساماندهی و حمایت از تولید و نشر و توزیع منشورات علمی پژوهشی
رئیس کمیسیون پژوهش شورای عالی حوزه علمیه خراسان بیان کرد: در عرصه منشورات علمی تخصصی ما نیازمند هستیم که سیاست گذاری و ساماندهی و حمایت از تولید، نشر و توزیع منشورات علمی پژوهشی حوزه علمیه صورت بگیرد الحمدلله امروز در حوزه علمیه خراسان موسسات قابل توجهی به خصوص موسسات وابسته به حوزه علمیه خراسان داریم که لازم است رشد نواندیشی های دینی معطوف به تامین نیازهای جامعه، البته مستند به سنتهای ارزشمند حوزوی را که مورد توجه این نظام جامع است در این منشورات علمی تخصصی به آن توجه کنند.
وی افزود: تأسیس مرکز تولید متون و منابع آموزشی و کمک آموزشی از جمله دیگر مصوبات شورای عالی حوزه علمیه خراسان است که دو عرصه پژوهش و آموزش باید در شکل گیری و تأسیس این مرکز با هم حمایت و همکاری لازم را داشته باشند.
لزوم نیازسنجی پژوهش
حجت الاسلام والمسلمین مرویان حسینی گفت: آخرین عرصه، عرصه نیاز سنجی های پژوهشی است لازم است که ما همه آنچه که در عرصه تولید پژوهش و تحقیق اتفاق می افتد را معطوف به نظام اولویتها و نیازسنجی کنیم. باید از پژوهشهای موازی، پژوهشهای کم مصرف و پژوهشهای تکراری اجتناب کنیم و محصولات فاخر حوزه علمیه در سطح 3 و 4 و فعالیتهای مراکز پژوهشی با نیازسنجی های پژوهشی و در واقع بهره گیری از نظام اولویتها تحقق یابد که می توانند مسیر ممتازی را در جهت تامین نیازهای جامعه و نظام اسلامی داشته باشند.
وی افزود: ما امیدوار هستیم که با نظام جامع پژوهش که مورد توجه شورای عالی حوزه علمیه خراسان قرار گرفت فعالیتهای پژوهشی با شتاب بیشتری با پشتیبانی و سرمایه گزاری دقیق تری صورت گیرد و از پژوهشگران و موسسات پژوهشی به منظور اتفاقات مبارک تری در جهت تامین نیازهای جامعه نظام و انقلاب اسلامی پشتیبانی بهتری شود تا نگاه نواندیشی دینی متکی به سنتهای ارزشمند و کهن حوزوی و توجه به افقهای جدیدی که پیش روی حوزه های علمیه و پژوهشگران حوزوی است جدی تر شود.
وی در پایان گفت: نیازمند به تدوین آیین نامه ها و نظام نامه هایی در این زمینه هستیم نیازمند تخصیص اعتبارات و پشتیبانی های مدیریتی در این زمینه و عزم جدی برای اجرای این مصوبات نظام جامع پژوهش از کلان تا خرد اجزای حوزه علمیه هستیم تا بتوانیم به آن دین و وظیفه که نسبت به مردم، نظام اسلامی و مکتب اهل بیت(ع) داریم، عمل کنیم.
ارتقای کمی و کیفی پژوهش ها با قید پاسخگوئی به نیازهای جامعه، نظام و انقلاب اسلامی
در بخشی از این نشست، حجت الاسلام اسفندیاری، دبیر کمیسیون پژوهش و معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان در پاسخ به سوالی پیرامون ماموریتها و راهبردهای زیرمجموعه خود گفت: ماموریتی که در نظام جامع و برنامه های کلان پژوهشی در نظر گرفته شده همانطوری که اشاره شد ارتقاء کمی و کیفی پژوهشهای دینی در حوزه علمیه خراسان با قید پاسخگویی به نیازهای جامعه، انقلاب و نظام اسلامی است.
وی در مورد راهبردها نیز گفت: راهبردهایی همچون استقرار نظام جامع تامین، تربیت، ارتقا و تامین نیازهای جامع پژوهشی حوزه علمیه خراسان در این نظام جامع پژوهش مد نظر قرار گرفته است .
وی با اشاره به اجرای طرح ساماندهی و ایجاد بانک اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علمیه خراسان، ابراز کرد: کارهای ابتدایی سامانه جامع اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علمیه خراسان بر اساس برنامه نظام جامع از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری شروع شده و هم اکنون در حال تکمیل است.
ایجاد 5 گروه پژوهشی ثابت با 100 پژوهشگر و 5 نشریه علمی
معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان در ادامه بیان راهبرد ها گفت: فعال سازی نظام آموزش پژوهش محور به منظور تربیت پژوهشگران توانمند و انقلابی در تمام عرصه های علوم اسلامی یکی از برنامه ها و سیاستهای اصلی است و بر همین اساس راهبرد سومی که در نظر گرفته شده نقش آفرینی فعال و هم افزایی در عرصه پژوهش است که این امر محقق نمی شود مگر اینکه تعامل با نهادهای علمی، فرهنگی و سایر نهادهای همسو داشته باشیم.
وی افزود: گروههای پژوهشی در 5 قسمت فقاهت یا اجتهادپروری، تفسیر و علوم قرآنی، علوم عقلی، شیعه شناسی و مطالعات زنان ایجاد شد که 100 پژوهشگر به سرعت به طور دائم و ثابت مشغول به پژوهش هستند و این گروه ها در مراکز متناسب با همان موضوع در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: راه اندازی 5 نشریه علمی در مدارس حوزه علمیه خراسان از دیگر برنامه ها است؛ همچنین برنامه حمایت از آثار علمی ـ پژوهشی طلاب اعم از کتاب، مقاله، پایان نامه، نرم افزارهای علمی را داریم.
