به گزارش ایكنا از فارس، سیصد و بیستوپنجمين نشست مرکز حافظ شناسی و کرسی پژوهشی حافظ با عنوان «مقایسه موسیقایی شعر حافظ و ترجمههای انگلیسی آن» شب گذشته، 30 تیرماه با همکاری مرکز پژوهشهای زبان و ادب فارسی دانشگاه شیراز، ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با حضور جمعی از دانشگاهیان و اهالی فرهنگ و هنر فارس، در سالن غزل مجموعه تالار حافظ برگزار شد.
در این مراسم نخست فریده پورگیو، مدیر امور بینالمللی مرکز حافظشناسی و استاد زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه شیراز به موضوع ترجمه اشعار حافظ پرداخت.
شعر کلاسیک همیشه چالشبرانگیز است
وی با بیان این مقدمه که از بین انواع ادبی، ترجمه شعر، بهویژه شعر کلاسیک همیشه چالشبرانگیز بوده است، به نمونه ترجمههای ارائهشده از اشعار حافظ پرداخت و گفت: تاکنون ترجمههای بسیاری از اشعار حافظ به زبانهای گوناگون منتشر شده است و این ترجمهها طیفی از ترجمهی کلمهبهکلمه تا برداشت آزاد را دربرمیگیرد.
پورگیو ادامه داد: مقاله و پژوهشهای بسیاری نیز، در سنجش این ترجمهها انجام شده که شامل تصویرسازی، معادلسازی واژهها، منظوم یا منثوربودن و... میشود. اما بحث دربارهی موسیقی کلمات و وزن و قافیهی اشعار ترجمه شده کمتر مطرح شده است که خود موضوعی بایسته است.
ویبا بیان این مسئله که ترجمه خوب، متعلق به مترجمانی است که به زبان انگلیسی کاملاً مسلط هستند و آن را به گونهای بلیغ استفاده و به شکلی عمیق درک میکنند. این پرسش را مطرح کرد که تسلط، دقیقاً به چه معناست؟ و مترجم مسلط به چه کسی گفته میشود؟ و سپس ادامه داد: قطعا به شخصی که فقط زبان انگلیسی را متوجه میشود و صحبت میکند، یک مترجم مسلط گفته نمیشود؛ فرد ماهر و متخصص در این زمینه، کسی است که علاوه بر فهم دقیق کلمات و جملات و توانایی صحبت به زبان انگلیسی(در سطحی حرفهای و عالی و مجهز به تواناییهایی نظیر ترجمه مقاله یا ترجمه تخصصی)، درک درستی از ساختار و قواعد زبان انگلیسی دارد و میتواند واژهها و عبارات را از بستر مادریشان به بستری با ویژگیهای زبانی متفاوت انتقال دهد.
مهمترین تواناییهای یک مترجم قوی
وی افزود: به عبارت دیگر، اگر مترجم نتواند جان کلام را از زبان انگلیسی به زبان مقصد منتقل کند، به هیچوجه نمیتوان او را مترجمی خبره و مسلط نامید. انتقال و تزریق حس و معنای واژهها از زبان اصلی به زبان مقصد یکی از مهمترین تواناییهایی است که یک مترجم قوی در کارنامهی دانش و مهارتهای خود به ثبت میرساند.
این استاد دانشگاه با توصیف نرمافزارها و رباتهای هوشمند مترجم، تأکید کرد: برای دستیابی به محتوایی تمیز و دقیق، نیاز به اعتمادکردن به مغز و هوشی انسانی است که علاوهبر مهارت، به احساس، تجربه، ادراک و هنر مجهز است. به همین خاطر است که با وجود رشد و شکوفایی فناوری، هنوز هم نمیتوان ماشینهای ترجمه را جایگزین انسانهایی کرد که شور و شعور را در پیوندی ظریف و دوستداشتنی در فهرست ویژگیهای خود دارند.
وی در ادامه نکاتی را برای بهترشدن ترجمه شعر حافظ مطرح کرد که از آن جمله میتوان به این موارد اشاره کرد: درک صحیح از پیام متن، آشنایی با سبک هردو زبان، حفظ لحن نویسنده در متن ترجمه شده، انتخاب معادل درست و دقیق برای واژگان، رعایت علامت نقطهگذاری و نشانهگذاری، انشایی روان و سلیس، توضیح نکات مبهم برای خوانندگان در حاشیه، رساندن مفهوم متن اصلی بدون هیچ دخل و تصرف و انتقال مفاهیم در قالب ساختار دستوری زبان مقصد.
در ادامه این مراسم پیام درخشانفرد، کارشناس ارشد پژوهش هنر و استاد مدعو دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز به بُعد هنری و موسیقیایی اشعار حافظ پرداخت.
اولین آشنایی انگلیسیزبانان با اشعار حافظ
وی با بیان این مقدمه که پس از اولین آشنایی انگلیسیزبانان با اشعار حافظ در نیمه دوم قرن هجدهم، بیش از یکصد ترجمه از آنها انجام شده است، اما تنها برخی از مترجمان، اشعار را به نظم ترجمه كردهاند، به پژوهش خود در اینباره (پایاننامه کارشناسی ارشد 1394) اشاره کرد و گفت: تحقیق من از نوع میانرشتهای و توصیفیـ مقایسهای است که هدف از انجام آن، یافتن شیوهای برای برگردان غزل حافظ در قالب شعر انگلیسی بوده است.
درخشانفرد ابتدا به میزان آشنایی حافظ با موسیقی و ساز اشاره کرد و نشان داد که حافظ در این موضوع تبحر خاصی داشته است. سپس ابعاد شکلدهنده موسیقی در شعر فارسی و انگلیسی را بهطور اجمالی معرفی کرد.
وی در ادامه به دستهبندی غزلیات حافظ بر مبنای فرم و موسیقی (وزن) آنها و نیز پربسامدترین آنها پرداخت و گفت: از آنجایی که عنصر اصلی موسیقیساز در شعر پارسی و انگلیسی ذاتاَ متفاوتند و امکان مقایسهی ادبی این دو وجود ندارد؛ ریتم و نُت موسیقی اشعار، تنها بستر ممکن برای مقایسه این دو مقایسه است. درخشانفرد در پایان ریتم غزلیاتی که بیشترین ترجمه را داشتند با ترجمهها مقایسه و میزان نزدیکی و توانایی مترجمان در انتقال ریتم اشعار را نشان داد.
انتهای پیام