محمدعلی کوشا:
ترجمه محاوره‌ای مناسب کودکان است/ نثر معیار؛ ملاک ترجمه‌های قرآن
گروه ادب: منتقد ترجمه‌های قرآن با بیان اینکه نثر معیار، ملاک ترجمه‌های قرآن است، گفت: ترجمه محاوره‌ای قرآن برای کودکان مناسب است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی کوشا، منتقد ترجمه‌های قرآن در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره ترجمه قرآن برای کودکان و نوجوانان گفت: ترجمه همه قرآن برای کودکان کاربردی نخواهد داشت، بلکه باید بخشی از آیات یا سوره‌ها برای ترجمه گزینش شود.
وی درباره مخالفات برخی از منتقدان مبنی بر اینکه مخاطب قرآن کودکان نیستند، افزود: مخاطب قرآن عموم مردم هستند و وقتی عموم مردم باشند، هر یک براساس ظرفیت خود از خطابات قرآن بهره‌مند می‌شوند و کودکان هم به مقداری که بفهمند برایشان مفید خواهد بود.
حجت‌الاسلام کوشا تصریح کرد: همه گروه‌ها و اقشار مردم به اندازه ظرف فهم و درک خود از قرآن می‌توانند بهره‌مند شوند و این ترجمه اشکالی ندارد و باید زمینه تفهیم قرآن را برای آنها فراهم کنیم.
وی در ادامه نثر معیار را ملاک ترجمه قرآن خواند و عنوان کرد: در این نثر مایه ادب و عنصر هنر درآمیخته است؛ نه اینکه به زبان محاوره‌ای باشد؛ چرا که ترجمه به زبان محاوره‌ای به تدریج سبب سستی نثرِ استوار می‌شود، مگر اینکه برای کودکان و نوجوانانی که هنوز با مایه‌های ادب فارسی آشنا نشده‌اند، ترجمه‌ای محاوره‌ای از قرآن ارائه شود.
این منتقد در ادامه با اشاره به شرایط مترجم قرآن گفت: مترجم قرآن باید با زبان مبداء(قرآن) و زبان مقصد(فارسی و یا هر زبانی که قرآن را می‌خواهد به آن زبان ترجمه کند) کاملا آشنا باشد؛ از این رو لازمه آشنایی با زبان مبداء و مقصد، آگاهی از ادبیات آن دو زبان است. به همین دلیل گفته می‌شود که آشنایی با علم صرف، نحو، لغت، معانی و بیان امری لازم برای ترجمه قرآن است و از آنجا که بخشی از آیات قرآن مربوط به احکام فقهی است، آشنایی به دانش فقه نیز ضروری به نظر می‌رسد.
وی افزود: در صورتی که ترجمه‌ای تفسیری و یا همراه با پانوشت‌های توضیحی باشد، آگاهی از تفسیر و علوم قرآنی مانند ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقید، شأن نزول، اختلاف قرائات و آگاهی از غزوات پیامبر(ص) برای فهم صحیح آیات جهاد و نیز شناخت اجمالی از علم اصول دین نیز ضرورت پیدا می‌کند.
حجت‌الاسلام کوشا در ادامه عنوان کرد: همچنین مترجم باید آراسته به هنر ترجمه باشد؛ چرا که هنر ترجمه غیر از ادب ترجمه است و مهم‌تر از آن عقل سلیم برای مترجم امری ضروری است و عقل سلیم به معنی عقل با قید سلامت در همه ابعاد است.
منتقد ترجمه‌های قرآن با اشاره به دشواری‌های ترجمه قرآن بیان کرد: با توجه به اینکه مترجم با کلامی مواجه است که از نظر لفظ محتوا، چینش کلمات و ترکیب جملات نظیری را نمی‌توان برای آن پیدا کرد، به همین دلیل گفته می‌شود که ترجمه قرآن از متون عربی دشوارتر است.
وی با بیان اینکه مترجم قرآن باید در کمترین لفظ بیشترین معنا را جای داده و در کوتاهترین جمله پربارترین مفهوم را بگنجاند، عنوان کرد: مترجمی که آگاه به فنون ادب و هنر است با توجه به توسعه زبان و تعالی اندیشه می‌تواند کم و بیش ترجمان متن مقدس قرآن باشد و با الهام از ظرافت‌ها و زیبایی‌های زبان مقصد این متن مقدس را ترجمه کند.
حجت‌الاسلام کوشا در پاسخ به سؤالی درباره منابعی که مترجم می‌تواند از آنها بهره‌مند شود، گفت: آشنایی با متون زبان فارسی و فقه‌اللغة از منابعی است که می‌تواند در ترجمه قرآن تأثیرگذار باشد، آشنایی با فرهنگ‌های لغات عرب مثل قاموس اللغة، لسان العرب و مفردات راغب اصفهانی، معجم الوسیط، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم مصطفوی و نثر طوبی از علامه شعرانی و برای ایجاد هماهنگی در ترجمه لغات قرآن مراجعه به «معجم‌الفهرس محمد فؤاد عبدالباقی» امری لازم و ضروری است.
این مترجم قرآن در ادامه یادآور شد: هیچ مترجمی بی‌نیاز از تفاسیر مهمی چون مجمع‌البیان، بیضاوی، ابوحیان، زمخشری، فخری رازی و المیزان نیست و می‌تواند در شکوفایی ترجمه مؤثر باشد.
