پژوهشگر حوزه:
بی‌اعتباری عمده روایات «مهدیون» اثبات شده است/ روایات متعدد در انحصار 12 امام
گروه حوزه‌های علمیه ــ پژوهشگر قرآن و حدیث با تأکید بر اینکه بی‌اعتباری عمده روایات «مهدیون» اثبات شده است گفت: علاوه بر چندین روایت در مورد انحصار امامت به 12 امام(ع) حدیث ثقلین هم یکی از مهمترین مؤیدات است.
به گزارش ایکنا، محمدحسین فیض اخلاقی، محقق و پژوهشگر حدیث، امروز، 30 شهریور، در نشست «بررسی و تحلیل احادیث دوازده مهدی» در کتابخانه مدرسه آیت‌الله العظمی گلپایگانی گفت: یکسری احادیث در کتب حدیثی داریم که از 12 و یا 11 مهدی سخن گفته است؛ این احادیث دو دسته هستند؛ دسته اول اینکه دوازده امام خودشان را دوازده مهدی خوانده‌اند و روایات دیگر دسته‌ا‌ی است که از ظاهر متون آن برمی‌آید که درباره افراد دیگر است و بعضی از روایات به این موضوع تصریح کرده است.وی افزود: امام حسین(ع) در روایتی فرموده‌اند که «منا اثنا عشر مهدیاً اولهم امیرالمؤمنین و آخرهم تسعة ... ؛ یا از امام صادق(ع) روایت داریم که از ما 12 مهدی وجود دارد که شش نفر وفات کرده و شش نفر دیگر مانده‌اند.
فیض اخلاقی با اشاره به روایات دسته دوم بیان کرد: از جمله در یکی از روایات در الغیبه شیخ طوسی از امام صادق نقل شده که بعد از امام دوازدهم 11 مهدی می‌آیند که از فرزندان امام حسین(ع) هستند؛ در کتاب حسن بن سلیمان حلی بیان شده که بعد از حضرت مهدی، 12 مهدی دیگر خواهند آمد؛ یعنی در روایت اول 11 مهدی و در روایت دوم دوازده مهدی از فرزندان حسین(ع) خواهند آمد.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: در روایت بیان شده که امام مهدی ظهور می‌کند و بعد از ایشان 12 مهدی خواهند آمد؛ همچنین در کمال‌الدین آمده که از امام صادق(ع) نقل شده است که 12 مهدی بعد از امام مهدی خواهند آمد که امام نیستند، ولی مردم را به دوستی و محبت ما ائمه(ع) دعوت می‌کنند؛ همچنین در حدیث وصیت که مستمسکی در دست منحرفان است؛ بیان شده که پیامبر به امام علی(ع) فرمودند که بعد از من 12 امام می‌آید که ای علی تو اولین آنها هستی و بعد از 12 امام هم 12 مهدی خواهند آمد و به تو وصیت می‌کنم؛ وقتی از دنیا رفتی امامت را به حسن و حسن به حسین بده تا به دوازدهمین نفر برسد.
وی افزود: پیامبر(ص) 12 امام را می‌شمارند و بعد می فرمایند که 12 مهدی بعد از آن وجود دارد؛ این روایت به دوازده امام بودن اشاره کرده؛ همچنین بر می‌آید که اولین مهدی بعد از امام زمان، فرزند بلافصل امام مهدی است.
فیض اخلاقی تصریح کرد: علما در نقد این روایات به خصوص روایت وصیت بحث کرده‌اند؛ شیخ مفید فرموده است که این روایت که از قیام فرزند امام مهدی(عج) سخن می‌گوید، امری ثابت و قطعی نیست و امام از دنیا می‌روند و هرج و مرج می‌شود تا اینکه بعد از 40 روز، قیامت خواهد شد.
نظریات فرجام حکومت‌های بعد از ظهور
این محقق و پژوهشگر حدیثی با بیان اینکه برخی علمای دیگر هم این روایت را این گونه توجیه کرده‌اند که این مهدیون یا قابل پذیرش نیست و یا مراد در زمان رجعت است، اظهار کرد: در مورد فرجام حکومت‌ها بعد از ظهور امام زمان(عج) چند دسته روایت وجود دارد؛ یک نظریه می‌گوید که بعد از ظهور ائمه(ع) بر می‌گردند و حکومت می‌کنند؛ نظریه دیگر می‌گوید که بعد از 40 روز بعد از امام(عج)، قیامت برپا خواهد شد و نظریه سوم هم دوازده مهدی است.
وی با بیان اینکه تعداد روایات دوازده مهدی معدود و محدود است و با روایات رجعت نمی‌تواند معارضه کند، بیان کرد: توجیه روایت وصیت به رجعت، کار آسانی نیست و توجیهاتی هم که شده خیلی قابل قبول نیست؛ ضمن اینکه در روایت مهدیون هم کلاً 5 تا شش روایت داریم و در همین تعداد محدود هم اختلاف میان تعداد آنان وجود دارد.
فیض اخلاقی افزود: سند حدیث وصیت معتبر نیست و ما تنها یک روایت داریم که ظاهر آن از امامت 12 مهدی سخن می‌گوید؛ این حدیث منفرد و سندش ضعیف است و تنها در کتاب «الغیبه» شیخ طوسی بیان شده است؛ خود حدیث وصیت دو بار تأکید کرده که تعداد ائمه(ع)، 12 عدد است و میان 12 امام و 12 مهدی تفکیک قائل شده است.
این محقق و پژوهشگر با بیان اینکه برخی معتقدند که رجعت برای 11 امام است و دلیلی برای رجعت امام دوازدهم وجود ندارد، تصریح کرد: 12 مهدی براساس این روایت(وصیت)، جانشینان امام زمان هستند ولی این جانشینی به معنای امامت(در ادامه نبوت) نیست گرچه عرف ممکن است از آن هم به امامت تعبیر کند همان طور که برای امام جماعت و راهنمای سفر هم این واژه اطلاق می‌شود.
وی ادامه داد: مانند اینکه امیرالمومنین(ع) کسی را به عنوان امام نماز جماعت برگزیند؛ در این صورت عرف می‌گوید امیرالمومنین(ع) امامت را به فلانی تحویل داد ولی در این صورت او امام به معنای امامان معصوم نمی‌شود و ممکن است در نماز دچار سهو نیز بشود.
انحصار ائمه(ع) به 12 نفر
وی با اشاره به ادله انحصار ائمه(ع) به 12 نفر با بیان اینکه با تعابیر مختلفی مانند امام و خلیفه و ... از 12 امام نام برده شده است تصریح کرد: امام صادق(ع) فرمودند: «ائمة من بعدی اثنا عشر ... یا الائمه بعدی تسعة من صلب الحسین ...»؛ گاهی با واژه خلیفه مانند اثناعشر خلیفه بیان شده است؛ یا در روایتی از پیامبر(ص) 12 خلیفه بیان شده است؛ همچنین با واژه ولایت، امیر و ملک، وصی، نقیب، قیم، هم آمده است؛ روایات به صورت مطلق دلالت بر انحصار دارند؛ زیرا پیامبر(ص) در حال معرفی رهبران جامعه بوده و اسامی ایشان را در بسیاری از روایات آورده‌اند و اسامی آنان دقیق هم هست تا گمراهی برای مردم به وجود نیاید.
وی افزود: پیامبر(ص) از غیبت امام زمان خبر دادند و از احتمال گمراهی مردم در آن دوره آگاه بوده‌اند به همین دلیل در چندین روایت بر تعداد ائمه(ع) به 12 نفر تاکید فرموده‌اند؛ از جمله روایتی از امام صادق(ع) بیان شده که ائمه(ع) 12 نفرند و کسی که تعداد آنان را کم و زیاد کند، از ولایت ما خارج شده است یا در روایت دیگری بیان شده است که امام صادق غیبت حضرت را به غیبت عیسی(ع) تشبیه کردند و فرمودند که در دوره غیبت امت به دلیل طول کشیدن این دوره به ابتلا خواهند افتاد و برخی منکر شده و برخی نیز تعداد امامان را بیش از 12 نفر خواهند دانست که فرقه احمدالحسن باورمند به این اعتقاد هستند.
فیض اخلاقی با اشاره به روایت اثنا عشر خلیفه گفت: حضرت 12 خلیفه را برای همه امت از بعد پیامبر(ص) تا قیامت برشمرده‌اند و تشبیه به نقبا هم مؤید بر 12 نفر بودن ائمه(ع) است؛ همچنین در روایتی به 12 ماه و چشمه‌های جوشان با عصای موسی و حواریون عیسی تشبیه کرده که دلالت بر حصر را مورد تأیید قرار می‌دهد.
چرا امام علی(ع) خاتم الاوصیاء است
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: در برخی روایات حضرت مهدی(عج) را آخرین امام می‌دانند و برخی روایات نیز امام مهدی(عج) را خاتم الاوصیاء(ع) و خاتم الائمه(ع) می‌دانند؛ برخی اشکال می‌کنند که خاتم الاوصیاء به امام علی(ع) هم گفته شده که پاسخ می‌دهیم وقتی به امام علی این لقب اطلاق شده است مراد این پایان بردن سلسله است که با امامت ایشان صورت می‌گیرد. همچنین پیامبر(ص) خطاب به حضرت زهرا(س) فرمودند که فرزندان شوهر تو اوصیاء من تا روز قیامت هستند و بعد 12 امام را نام بردند.
وی ادامه داد: سلمان در روایتی به پیامبر(ص) گفتند که امامی که فرمودید هر کسی امامتش را نپذیرد به مرگ جاهلی مرده پیامبر(ص) فرمودند که مراد اوصیاء من هستند؛ بنابراین براساس حدیث مرگ جاهلی در هر دوره‌ای یک امام هست و تا روز قیامت امام وجود دارد که شناختش واجب است.
وی با اشاره به حدیث ثقلین تصریح کرد: این روایت با واژه خلیفتین هم نقل شده است: «انی تارک فیکم خلیفتین ...» و طبق این حدیث قرآن و اهل بیت(ع) از هم جدا نمی‌شوند، لذا این حدیث هم مؤیدی برای حصر خلفاست و چون قرآن تا روز قیامت وجود دارد ائمه(ع) 12 نفر هم باید تا قیامت باشند.
جمعبندی در چارچوب اعتقادات شیعه
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی احسانی‌فر، مدیر مسئول مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث، در سخنانی گفت: ارائه‌دهنده بحث تمامی روایات را جمع و بررسی سندی و منبعی کرده و متون آنها را با هم مقایسه کرده که از کارهای مهمی است که انجام شده است.
وی افزود: در مورد نسخه‌ها هم، مؤلف محترم مقداری دنبال نسخه‌ها بوده‌اند، گرچه کار جامعی نکرده و اگر این کار هم انجام شود به نتایج تکمیل‌تری خواهد رسید. در نتیجه‌گیری هم نتیجه وی در چارچوب اعتقادات شیعه و با مدل تعادل و تراجیح اصولی است؛ اینکه خواسته روایت را بر محمل امکانی حمل کند و معنای امام را با کاربرد لفظ امام در آن دوره معنا کند یعنی امام را نباید صرفا به معنای امام معصوم بدانیم.
احسانی فر افزود: جمعبندی ایشان با روش و ابزار علمی که حوزویان به آن تسلط دارند ارایه شده است گرچه بنده تصویر دیگری از مجموعه روایات مهدی و رجعت دارم؛ ایشان(ارایه‌دهنده بحث) تصویر کرده که اگر بپذیریم مهدیون 12 امام هستند با روایات انحصار ائمه در 12 نفر در تعارض است.
وی با بیان اینکه بنده این تصویر را ارائه می‌دهم که می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد و آن اینکه حکومت قائم به مجموعه حکومت از زمان ظهور امام زمان(ع) تا قیامت گفته می‌شود و نه فقط حکومت امام زمان(ع)، بیان کرد: قرینه‌های زیادی در این زمینه داریم؛ ضمن اینکه رجعت جسمی، یک امر قطعی است، ولی همین امر قطعی هم بسته به شرایط دارد.
این محقق اضافه کرد: در دوره‌ای که امام زمان(عج) زنده هستند، امام حسین(ع) زنده شده و همراه با اصحابشان رجعت می‌کنند، پس امام زمان پرچم را به پدرشان می‌دهند و ایشان را به مردم معرفی می‌کنند و بعد امام(ع) رحلت خواهند کرد؛ پس امام زمان معرف امام حسین(ع) هستند و بعد از امام حسین(ع) امام علی(ع) همراه با اصحابشان رجعت خواهند کرد که در روایت آمده مالک اشتر هم فرمانده امام است و پیامبر(ص) هم یا همراه امام علی(ع) و یا جدا رجعت می‌فرمایند و بقیه ائمه نیز اقتضایئ است.
مدیر مسئول مجله دانش ها و آموزه‌های قرآن و حدیث تصریح کرد: بعد از این‌ها مجددا امام زمان با امت خودشان رجعت خواهند کرد یعنی کسانی که بعد از امام عسکری تا امروز در خدمت امام زمان(عج) بوده‌اند رجعت خواهند کرد و 40 روز بعد از حکومت دوم امام زمان(عج) قیامت رخ خواهد داد.
وی تاکید کرد: تعارضی که برخی روایات رجعت با مهدیون دارد این است که جایگاه 12 مهدی چه خواهد شد زیرا امام زمان پرچم را به امام حسین(ع) تحویل خواهند داد و این تعارض نیازمند تحقیق است.
انتهای پیام
