بررسی سیره امیرمؤمنان(ع) هنگام لغزش کارگزاران در «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی»

به گزارش ایکنا؛ سی و ششمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه معارف اسلامی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «سیره مدیریتی امیرالمؤمنین(ع) در مسأله لغزش مالی کارگزاران حکومت علوی»، «دولت صفوی و برگزاری نماز جمعه از دیدگاه ملا خلیل قزوینی»، «نقش عالمان شیعه در سازماندهی دانش در علم حدیث»، «واکاوی زمینه‌های اجتماعی سیاسیِ رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان»، «تأثیر موقعیت جغرافیایی تبریز بر اقتصاد شهر در عصر ایلخانان»، «شبه کوفی‌: بازتاب هنر اسلامی در هنر بیزانس».

سیره مدیریتی امیرالمؤمنین(ع) در لغزش مالی کارگزاران

در چکیده مقاله «سیره مدیریتی امیرالمؤمنین(ع) در مسأله لغزش مالی کارگزاران حکومت علوی» می‌خوانیم: «مسأله لغزش مالی در میان کارگزاران حکومتی امری است که در گذر تاریخ، جوامع مختلف بدان مبتلا بوده‌اند. بنابراین شایسته است که حاکمان چاره‌ای برای آن اندیشیده تا آسیب‌زایی آن را مدیریت نمایند. از آنجا که کارگزاران حکومت علوی نیز از این امر به دور نبوده‌اند به سبب جایگاه امیرالمؤمنین(ع) در نظام اندیشه‌ای امامیه و الگوگیری از رفتار ایشان، شیوه مواجهه حضرت با این مسأله به عنوان پرسش این جستار مورد واکاوی قرار گرفته است. در بررسی تاریخی داده‌های اسنادی منابع کهن، اهتمام امام(ع) در پیشگیری بر اموری بسان شایسته‌گزینی، عنایت به حقوق کافی، ارزیابی نامحسوس و ... بوده و امام(ع) به سادگی از اخبار لغزش مالی کارگزارانش چشم نمیپوشید. در استقراء و بررسی لغزشهای مالی روی داده، از راه‌کارهای مورد استفاده حضرت نیز می‌توان به اطلاع‌رسانی خیرخواهانه، بررسی اخبار لغزش مالی، بازنگاه‌داشتن مسیر اصلاح، پیگیری و بازگرداندن اموال و مجازات اشاره داشت. اما نکته اصلی آن است که در پیمودن تمامی این مراحل اهتمام اصلی امام(ع) بر موعظه نیکو و اصلاح درونی کارگزار خاطی بوده است».

نقش عالمان شیعه در سازماندهی دانش در علم حدیث

در طلیعه مقاله «نقش عالمان شیعه در سازماندهی دانش در علم حدیث» آمده است: «علمای مسلمان به ویژه دانشمندان شیعه، به موازات تولید دانش، قرائتی نو از علوم تمدّن‌های پیشین در پرتو جهان‌بینی جدید دینی‌شان عرضه کرده و برای حفظ آنها، به سازماندهی دانش پرداخته‌اند. در حوزه معرفت اسلامی، درباره سنت (قول، فعل و تقریر معصومین(ع)) که از منابع اولیه و اصلی شناخت دین و آموزه­های دینی پس از قرآن کریم به شمار می‌رود، تلاش‌های بسیاری شده است. از این رو، در جمع‌آوری هر چه کامل‌تر احادیث و سازماندهی هر چه بهتر و کامل‌تر آنها در ابواب مختلف اهتمامی سخت بین علمای شیعه دیده می‌شود. حدیث‌پژوهان شیعه در راستای بررسی و فهم کامل این میراث ارزشمند و راه شناسایی حدیث درست از حدیث نادرست، دانش‌هایی پدید آورده‌اند. مقاله حاضر بخشی از زحمات عالمان شیعی را در این حوزه با نگاهی ویژه به سازماندهی دانش در آثار عمده حدیثی آنان بررسی می‌کند.»

رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان

در چکیده مقاله «واکاوی زمینه‌های اجتماعی سیاسیِ رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان» می‌خوانیم: «سده های پنجم و ششم هجری دوره‌‍‌‌ای درخشان در رشد علمی جوامع اسلامی بود و دانشمندان شیعه نیز در این روند مشارکت داشتند. نخبگان شیعی، براساس چارچوب های فقهی خود و اتخاذ سیاست میانه‌روی در مراتب مختلف حکومت حضور یافته، اقدامات مهمی را در حوزه های دانش(آموزش، تربیت شاگردان، تالیف کتب) و رشد نهادهای مربوط(تاسیس مدارس) و ترویج مذهب شیعی به ثمر رساندند. در نتیجه این فعالیت‌ها بالندگی مذهب شیعه‌ امامی در این دوره رقم خورد. در این مقاله زمینه های اجتماعی سیاسی رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان مورد بررسی قرار گرفته تا به این سوال پاسخ داده شود که با وجود سیاست دینی سلجوقیان در جانبداری از مذهب اهل سنت، چگونه تکاپوهای علمی عالمان شیعی افزایش یافت؟ بر اساس داده‌های موجود این فرض مطرح می شود که بروز مباحث جدید و لزوم مواجهه با برخی چالش‌های درون دینی و برون دینی و نیز بروز برخی علایم بحران در نظام اندیشه‌ای جامعه اسلامی در آن دوره، زمینه‌ساز انگیزه و تحرک شیعیان برای حرکت و تلاش علمی گردید.»