میانه‌روی؛ حد و مرز انفاق مدنظر قرآن

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مفسر قرآن 21 اردیبهشت‌ماه در ادامه تفسیر سوره فرقان، گفت: در جلسات قبل گفته شد که تمرکز بر رحمانیت خدا انسان را به عبادت از روی شکر و محبت به خصوص عبادت در شب سوق می‌دهد. همچنین گفته شد که عباد الرحمان خود را در بازی جاهلانه برخی افراد نمی‌اندازد و با سلامت عبور می‌کنند؛ همچنین توضیح دادیم که چنین بندگانی دائماً به حمد و ستایش خدا و سجده و قیام مشغول هستند، اما نه اینکه دائما در نماز باشند، بلکه مراد ذکر کثیر است.

وی با اشاره به آیه «وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا»، افزود: عباد رحمان چرا باید این احساس را داشته باشند که جهنمی هستند؛ در جوشن کبیر صدبار الغوث الغوث می‌گوییم و این تعبیر را کسی می‌گوید که غرق در جهنم است؛ براساس سوره تین، روح ملکوتی انسان ظرفیتی دارد که باید در کشاکش زندگی طبیعی و ملابست با بدن رشد کند؛ مرحوم استاد شجاعی خیلی بر این موضوع تاکید داشتند، حال اگر این رشد مطابق آنچه مطلوب است، پیموده نشود، مسیرش به سمت جهنم است و عباد رحمان از این ترس دارند.

وی افزود: در سوره تین فرموده است: «ثم رددناه اسفل سافلین» یعنی روح را در جسمی قرار دادیم که اقتضاء آن فعالیت غریزه در قالب خشم و غضب و شهوت جنسی است. این گوهر بسیار ارزشمند را که خدا داده است، فرموده «نفخت فیه من روحی»؛ یعنی روح الهی است؛ این روح الهی در بستر شهوت و غضب باید رشد کند و اگر نتواند رشد کند، راهش به جهنم است. کسی که از این ظرفیت غفلت کند و نتواند خودش را شکوفا کند، سهمش جهنم است و غفلت هم نقش مهمی در این مسئله دارد.

بهجت‌پور اظهار کرد: مولوی تعبیر کرده ما به جهان آمده‌ایم تا هفت در جهنم را به روی خودمان ببندیم و کسی که این کار را نکرده است، سرنوشتش جهنم است، لذا عباد رحمان در این آیه از خدا می‌خواهند عذاب جهنم را بر روی آنها ببندد؛ واقعاً می‌دانند اگر لطف خدا نباشد، مستحق عذاب جهنم هستند که بار و غرامت بسیار سنگینی است. «إِنَّهَا سَاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا»؛ جهنم بدترین محل استقرار انسان است.

استاد حوزه با اشاره به آیه «وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا»؛ گفت: عبدالرحمان اهل انفاق هستند، ولی در آن اسراف نمی‌کنند و بخل هم نمی‎‌ورزند؛ در روایت بیان شده که اسراف یعنی خرج کردن پول در مسیر نادرست؛ مانند معتادی که سر چهار راه از ما درخواست انفاق دارد و اگر به او کمک کنیم، اسراف است. البته کمک به خانواده چنین فردی اسراف نیست؛ معنای دیگر هم این است که انفاقش را مدیریت می‌کند، زیرا انفاق نباید به گونه‌ای باشد که زندگی خودمان دچار مشکل شود. 

میانه‌روی عبادالرحمان در انفاق

وی با اشاره به اینکه قطعاً عبادالرحمان اهل زکات، صدقه و واجبات مالی و انفاق هستند، اضافه کرد: راه رهایی انسان از دلبستگی به دنیا و مال و رشددادن جان، انفاق و زکات است، صدقه علامت صدق در اطاعت از دستور خداست و زکات برای تزکیه باطن و آزادی روح است.

بهجت‌پور با بیان اینکه تعبیر انفاق کردن حتی برای کفار هم به کار رفته است، افزود: برخی از آنها انفاق می‌کنند تا جبهه اسلام را تضعیف کنند و یا یک نفوذی با بمب در دبیرستان دخترانه شیعه در کابل، دختران جوان را به خاک و خون بکشد، ولی انفاق در مسیر اسلام از ویژگی‌های بندگان رحمان است و در انفاق طوری نیستند که خودشان را گرفتار به لحاظ مالی کنند.

وی افزود: اسلام آن‌قدر دین معتدلی است که می‌فرماید اگر کسی بدهکار شد، اجازه ندارید خانه و ماشین او را بفروشید تا بدهیش پرداخت شود. در آیه «وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ»؛ در اینجا عفو اخلاقی مدنظر نیست، بلکه مقداری است که اگر از آن گذشتی، دچار مشکل نشوی.

استاد حوزه اظهار کرد: «لم یقتروا» هم یعنی بخیل نیستند. در روایات بیان شده است بخل چشمه‌ای برای سقوط انسان است؛ یعنی اینها نه اسراف کرده و نه بخل می‌ورزند و حالت معتدلی بین این دو دارند، زیرا بخل صفت بسیار رذیله‌ای است و حتی بیان شده که قوم لوط چون در مهمان‌نوازی بخیل بودند، با کار زشتشان می‌خواستند تا پای مهمان را از شهرشان بیندازند.

وی تأکید کرد: براساس آیات متعدد دیگر، بندگان رحمان بخشی از مال خود را برای مساکین می‌گذارند، ولی طوری هم نیستند که بگویند چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است؛ در داستان اصحاب باغ همین تفکر را داشتند که باغشان سوخت.

بهجت‌پور اضافه کرد: البته بدانیم برخی تکوینا فقیر هستند و طوری نیست که کسی بتواند نظام طبقاتی را صددرصد از بین ببرد، ولی خداوند در مال ثروتمندان سهمی برای فقرا گذاشته و باید ثروتمندان این سهم را بدهند وگرنه مؤاخذه می‌شوند.