جایگاه قرارگاه قرآنی در طرح تحول هم‌ردیف ستادهای علم و فرهنگ دیده شود + فیلم
رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و مدیرعامل ایکنا با اشاره به اینکه در طرح تحول و ایجاد قرارگاه قرآنی، جایگاه امور قرآنی نسبت به گذشته تنزل پیدا می‌کند، گفت: در نقشه‌ای که در شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تحول تهیه شده به تشکیل ستادهای علم و فرهنگ در این شورا اشاره شده است و به تبع این ستادها، قرارگاه قرآنی در ذیل ستاد فرهنگی قرار می‌گیرد، این در حالی است که این قرارگاه باید در ردیف دو ستاد اصلی باشد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و مدیرعامل ایکنا چهارشنبه ششم بهمن‌ماه با حضور در برنامه زنده مصباح شبکه قرآن و معارف سیما به بیان دیدگاه‌های خود درباره طرح تحول در امور قرآنی کشور پرداخت.
وی با اشاره به مصوبات جلسه پنجاه و چهارم شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: فرصت جدیدی برای مجموعه قرآنی ایجاد شده است تا طرح تحول را بیشتر چکش‌کاری کنند. امیدواریم دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به نحو احسن از این فرصت استفاده و بیشتر نظرات نخبگان را در این طرح دخیل کند تا طرح پخته‌تری ارائه شود.
مدیرعامل ایکنا با بیان اینکه در ماه‌های اخیر با تدوین دو سند پیرامون امور قرآنی مواجه بوده‌ایم، افزود: یکی از سندها به عنوان بیانیه کمیته منتخب طرح تحول شناخته می‌شود. این بیانیه چند نقطه قوت دارد از جمله اینکه به موضوعات نگرشی و فرایندی توجه بیشتری کرده و تمرکز بر روی این موضوعات بوده است. هفته گذشته و ابتدای هفته جاری نیز دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و مجمع مشورتی شورای توسعه سند دیگری را آماده کرد که به عنوان پیش‌نویس ایجاد قرارگاه امور قرآنی کشور تدوین و در جلسه اخیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارائه شد. هنوز برای اینکه این دو سند به هم پیوند داشته و در یک نظام فکری مشترکی قرار گیرند، جای کار وجود دارد.
رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور تصریح کرد: مطالبه‌ای که مقام معظم رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته‌اند به طور خاص موضوع کار قرارگاهی است. تعبیر معظم له درباره قرارگاه این است که می‌فرمایند: «واقع قضیه این است که قرارگاه فرهنگی اگر از قرارگاه نظامی مهم‌تر و خطرناک‌تر نباشد، کمتر نیست. قرارگاه مسئولیت اجرای مستقیم ندارد، اما واحدها در اختیار او قرار می‌گیرند و به تعبیر نظامی در کنترل عملیاتی او قرار می‌گیرند.» اسنادی که شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی سال‌های اخیر تهیه کرده ارزشمند هستند و باید بر روی ضمانت اجرایی این اسناد کار شود.
تکثر دستگاه‌های فرهنگی در نظام قرارگاهی نفی نمی‌شود
مدیرعامل ایکنا اظهار کرد: تعبیر قرارگاه از نگاه مقام معظم رهبری یک تعبیر مشخص بوده و جایی است که برای عملیات برنامه‌ریزی می‌کند و واحدها را هدایت کرده و تقسیم کار ملی به وجود می‌آورد. با این تعبیر موضوع تکثر دستگاه‌های فرهنگی در نظام قرارگاهی نفی نمی‌شود. بنابر این دستگاه‌های مختلفی که در حوزه فرهنگ قرآنی تلاش می‌کنند، می‌توانند در این فضای قرارگاهی همچنان حضور داشته باشند.
وی اظهار کرد: از سوی دیگر با اسنادی در شورای عالی انقلاب فرهنگی مواجه هستیم که بخشی از این اسناد و به طور خاص منشور توسعه فرهنگ قرآنی در اجرا با کاستی‌های مواجه است. خود دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی هم با دو بیانیه و سند جدیدش، پذیرفته است که اجرای منشور با مشکلاتی مواجه بوده است. بخش قابل توجهی از کاستی‌های موجود بیش از اینکه به فعالیت‌های دستگاهی برگردد به متن سند منشور مربوط می‌شود. برخی از اسناد در حالت بسیار آرمانی نوشته شده‌اند و فاصله زیادی با واقعیت‌های موجود دارند.
محمدحسین حسنی با تأکید بر اینکه نگاه آرمانی خوب است اما ما عملیات را بر روی زمین انجام می‌دهیم، به برخی تعابیر آرمانی در منشور توسعه فرهنگ قرآنی اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال در بند دوم ماده یک اهداف منشور به موضوع تقویت ایمان، اعتقاد به قرآن کریم و تمسک به تعالیم آن اشاره شده است. در بند سوم به تعمیق معرفت و تعمیق فهم و درک قرآن و بند چهارم نیز به ارتقای التزام عملی به قرآن در ابعاد فردی و اجتماعی اشاره شده است. این سند مانند اسناد دیگری که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه می‌شود، اهداف کلان متعدد دارد. معمولاً اهداف کلان باید اهدافی باشند که موارد کمتری بوده و در دو یا سه هدف متمرکز شود تا قابلیت دستیابی پیدا کنند.
نقصی مهم در بخش زیادی از اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی
رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان همچنین اظهار کرد: برای اجرای اهداف نیاز داریم که اسناد برش زمانی و برش استانی داشته باشند، ما در اسناد این برش‌ها را نداریم، یعنی اسناد اصلی فرهنگی کشور نیاز به یک لایه دوم دارد تا بتوان اهداف را کمّی کرد. مثلاً اگر در مورد موضوع حفظ قرآن تمرکز می‌کنیم با مطالبه مقام معظم رهبری روبرو می‌شویم؛ با وجود تمام تلاش‌هایی صورت گرفته هنوز یک سند محکم نداریم که بگوید این مطالبه در چه بازه زمانی، با چه میزان اقدامات و مشارکت کدام دستگاه‌ها محقق می‌شود؟
وی با اشاره به اینکه تأکیدی که مقام معظم رهبری به فعالیت قرارگاهی در شورا داشته‌اند به حدود یک دهه قبل بر می‌گردد، گفت: بخش قابل توجهی از تعبیر قرارگاهی به این برمی‌گردد که اسناد را دارای اهداف کمی کنیم و برای عملیات آماده شویم، این نقصی است که بخش زیادی از اسناد با آن مواجه هستند. با این نگاه هم در بیانیه و هم در پیش‌نویس قرارگاه قرآنی به این موضوع کم توجهی شده است. البته بیانیه نقاط قوت بیشتری دارد و اولویت‌هایی را در حوزه نگرشی و فرایندی عنوان کرده است، اما این بیانیه نتوانسته است برای من این تلقی را ایجاد کند که آیا یک نقشه راه است یا چیز دیگر؟ همچنین مشخص نیست این بیانیه نقشه راهی برای اجرای طرح تحول است یا نقشه‌ای برای اصلاح منشور؟ اینها ابهاماتی بود که در بیانیه وجود داشت. قبل از اینکه این ابهامات برطرف شود طرح پیش‌نویس ایجاد قرارگاه امور قرآنی کشور زود خواهد بود.
مدیرعامل ایکنا تصریح کرد: البته اینکه همدلی‌ها افزایش پیدا کرده است، باید به حساب نقاط قوت بیانیه بگذاریم، اختلاف نظر و اختلاف سلیقه خیلی کم است. تصمیمی که جلسه اخیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اتخاذ شد باعث می‌شود این همدلی تبدیل به یک سند مطلوب شود. یادمان باشد مقام معظم رهبری دو ماه به شورای عالی انقلاب فرهنگی فرصت دادند تا طرح تحول را ارائه دهند ما نیز باید برنامه زمانی برای این کار در نظر بگیریم.
مطالبه جامعه قرآنی ارتقای جایگاه قرارگاه ملی قرآن باشد
حسنی در ادامه در پاسخ به این سوال که چه باید کرد تا به تحول برسیم؟ افزود: نقشه‌ای که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه شده است به تشکیل ستادهای علم و فرهنگ در این شورا اشاره می‌کند. ذیل ستاد فرهنگ چند قرارگاه ملی شکل گرفته است که یکی از آنها قرارگاه قرآنی است. به اعتقاد من در اینجا قرارگاه قرآنی یک تنزل جایگاه دارد. در گذشته شورای توسعه فرهنگ قرآنی جایگاه سوم را به خود اختصاص داده بود و لذا مطالبه جامعه قرآنی می‌تواند این باشد که جایگاه قرارگاه ملی قرآن باید رفیع‌تر در نظر گرفته شود و در کنار دو ستاد اصلی قرار گیرد تا بتواند در امر سیاست‌گذاری فرهنگ قرآنی کشور دخالت جدی‌تری داشته باشد.
وی افزود: امتیازی که پیش‌نویس ایجاد قرارگاه امور قرآنی دارد، تقسیم کار ملی است. البته نکته‌ای که هنوز می‌تواند جای کار داشته باشد، این است که حتماً دستگاه‌های مسئول و اصلی با هم گفت‌وگو کنند و به تفاهمی در زمینه تقسیم کار برسند تا اینکه شورا به تنهایی تصمیم بگیرد. نکته دیگر ستادهای ذیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی همچون ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن کشور، ستاد راهبری طرح ملی حفظ و ... است که در پیش‌نویس ایجاد قرارگاه در مورد آنها تعیین تکلیف نشده است. همچنین این پیش‌نویس در مورد فضای دانشگاهی که جمعیت زیادی از دانشجویان و نخبگان را به همراه دارد، سکوت داشته است. با تمام این تفاسیر باید مقدار بیشتری وقت بگذاریم تا بیانیه به یک کار خوب و ارزشمندتری تبدیل شود.
مدیرعامل ایکنا در مورد کمیته تعیین تکلیف بودجه قرآنی سال 1401 که در جلسه صد و بیستمین مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل شد، تصریح کرد: دولت برای کم کردن ردیف‌های بودجه آن را کلی‌تر دیده است، بودجه‌ای که به طور خاص قرآنی تلقی می‌شدند ذیل ردیف «قرآن، کانون‌های مساجد و بسیج محلات» تجمیع شده‌اند. نامشخص بودن سهم این سه کار ارزشمند و میزان دخالتی که دستگاه‌های سیاستگذار می‌توانند در نحوه توزیع و جابجایی اعتبارات داشته باشند نیز نامشخص است. با توجه به اینکه دو بخش دیگر(کانون‌های مساجد و بسیج محلات) گستره تشکیلاتی در کشور دارند، اما فعالیت‌های قرآنی در این سطح گسترده نیست، لذا پیش‌بینی می‌شود این تجمیع در نهایت به زیان فعالیت‌های قرآنی تمام شود.
تلاش برای احیای صندوق توسعه مشارکت قرآنی با قید کمک به مؤسسات را خواستاریم
وی افزود: موضوع دیگر این است که سهم صندوق توسعه مشارکت قرآنی حذف شده است، البته دوستان اذعان دارند، حذف نشده، اما واقعیت این است که در بودجه کشور، کلمات همه چیز را واضح بیان می‌کنند و در نهایت وقتی سازمان برنامه و بودجه بخواهد اعتبارات را تخصیص دهد، روی متن قانون بودجه تخصیص می‌دهد نه چیز دیگر، لذا صندوق عملاً حذف شده است و درخواست داریم که تمهیدی اندیشیده شود تا بودجه صندوق بازگردد. در حال حاضر مؤسسات قرآنی به دلیل مباحث کرونایی بسیار کم‌رمق شده‌اند، این صندوق می‌توانست محلی برای کمک به موسسات قرآنی باشد. احیای صندوق با این قید که کمک‌های آن در اختیار بخش غیر دولتی قرار گیرد، ضروری است و کمک بزرگی به بخش مردمی خواهد بود.
رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان در پایان اظهار کرد: در بودجه سال آینده آمده است که دستگاه‌های اجرایی مجاز هستند دو درصد از اعتبارات خود را در حوزه‌های فرهنگی از قبیل فعالیت‌های قرآنی، رسانه‌ای، نمایشی و ... هزینه کنند. قبلاً هم بودجه نیم‌درصدی قرآن را داشتیم، بودجه سال آینده نسبت به بودجه نیم‌درصدی بسیار وسیع شده است. در دستگاه‌هایی اجرایی هم از این مجوزها استفاده‌های متفاوتی می‌شود. بنابر این اگر مجلس به این ردیف بودجه توجه داشته باشد و سهم قرآن را از این دو درصد مشخص کند و در ادامه این قید را اضافه کند که این هزینه از سوی دستگاه‌ها به مؤسسات قرآنی پرداخت شود، می‌تواند وضعیت را بهتر پیش ببرد.
برنامه زنده مصباح با اجراوکارشناسی مهدی صفری، روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه ساعت 22 با بخش‌های مختلف در حدود 45 دقیقه از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود. چند هفته‌ای است با حضور صاحب‌نظران و مدیران دستگاه‌های قرآنی، این برنامه به موضوع مهم چگونگی تحقق طرح تحول در امور قرآنی می‌پردازد.
همچنین در برنامه شب گذشته مصباح شاهد پخش بخش‌هایی از نشست بررسی چگونگی تحول در ساختار امور قرآنی کشور، که به تاریخ 18 دی‌ماه 1400 در سالن شهید تقوی ایکنا برگزار شد، بودیم که در ادامه می‌بینید.
