آفرینش آسمان
آفرینش زمین
آفرینش چهارپایان
استفاده پوشش از پشم و پوست آنها
استفاده از منافع حیوانات
استفاده از گوشت آنها
بهرهگیری از جمال استقلال اقتصادی
بهرهگیری از حیوانات برای حمل و نقل
هدایت به صراط مستقیم
نزول باران از آسمان و تهیه آب آشامیدنی از آن
پرورش مراتع و چراگاهها با آن
روییدن زراعت، زیتون، نخل، انگور و انواع میوهها به برکت آن
تسخیر شب و روز
تسخیر خورشید و ماه
تسخیر ستارگان
مخلوقات گوناگونی که در کره زمین آفریده شده
تسخیر دریاها برای استفاده از گوشت و جواهرات آن
حرکت کشتیها بر سینه آبها
آفرینش کوهها که آرامبخش زمینند
آفرینش نهرها
ایجاد راههای ارتباطی
ایجاد علامات برای شناخت راهها
استفاده از ستارگان برای راهیابی در شبها
زنده شدن زمینهای مرده به وسیله آب باران
شیر خالص و گوارا که از میان خون و غذای هضم شده خارج میشود
فراوردههایی که از میوههای درخت نخل و انگور گرفته میشود
عسل یک غذای شفابخش
بخشیدن همسرانی به انسان از جنس خود او
نعمت فرزندان
نواع روزیهای پاکیزه به مفهوم وسیعش
نعمت گوش
نعمت چشم
نعمت عقل و هوش
خانهها و مسکنهای ثابت
خانههای سیار (خیمهها)
وسایل و اسبابهایی که از پشم، کرک و موی حیوانات ساخته و تهیه میشود
نعمت سایهها
نعمت وجود پناهگاههای مطمئن در کوهها
انواع لباسهایی که انسان را از سرما و گرما حفظ میکند
زره و لباس جنگ که در برابر ضربات دشمن مقاومت دارد
و در پایان این بخش از نعمتها اضافه میکند: اینگونه خداوند نعمتهایش را بر شما به حد کمال میرساند تا تسلیم فرمان او باشید).
احتیاج به تذکر ندارد که بر شمردن نعمتهای گوناگون الهی در آیات مختلف این سوره، یا سایر آیات قرآن، به اصطلاح برای منتگذاری و یا کسب وجهه و مانند آن نیست که خدا برتر و بالاتر از همه اینها است و بی نیاز از هر کس و هر چیز.
همه اینها در مسیر برنامههای سازنده تربیتی است، برنامههایی که انسان را به آخرین مرحله تکامل ممکن از نظر معنوی و مادی برساند. گویاترین دلیل برای این موضوع، همان جملههایی است که در آخر بسیاری از آیات گذشته آمده است که در عین تنوع، همگی در همان خط پرورش و تربیت انسان قرار دارد.
در حقیقت در برخی آیات، به پنج هدف اشاره شده است:
شکرگزاری، هدایت، تفکر، تسلیم در برابر دعوت حق، تذکر و یادآوری که بدون شک، همه با هم پیوند دارند. انسان، نخست تفکر و اندیشه میکند. هر گاه فراموش کرد، یادآوری مینماید، به دنبال آن حس شکرگزاری در مقابل بخشنده نعمتها در او بیدار میشود. سپس، راه به سوی او باز میکند و هدایت میشود. سرانجام، در برابر فرمانش تسلیم میگردد و به این ترتیب، هدفهای پنجگانه فوق، حلقههای تکامل زنجیرهای انسانند که بدون شک، اگر این مسیر به طور صحیح پیموده شود، نتایج پرباری دارد و جای تردید باقی نمیماند که بر شمردن این نعمتها گاهی به صورت جمعی و گاهی به صورت انفرادی، هیچ هدفی جز ساختن انسان کامل نیست.
منابع: تفسیر نمونه و hawzah.net