راهکارهای بهبود سلامت روان جوانان
زهرا افضلی، روانشناس با بیان اینکه در دنیای امروز، جوانان به تدریج به سمت دنیای مجازی، دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی سوق می‌یابند و آنچه می‌تواند ارتباطات واقعی را در بین جوانان تقویت کند، ایجاد رغبت برای برقراری ارتباطات حقیقی و حمایت‌گرانه است، گفت: این ارتباطات باید بر پایه درک متقابل باشد، به‌ویژه در فضای خانواده‌ای که والدین، فرزندان خود را درک و سعی می‌کنند در فضای فکری آنها قدم بردارند.
به گزارش ایکنا؛ سلامت روان جوانان یکی از اساسی‌ترین نیازهای جامعه امروز است. جوانان در مرحله‌ای از زندگی قرار دارند که با چالش‌های متعددی مانند فشارهای تحصیلی، انتظارات اجتماعی، تغییرات هویتی و مواجهه با دنیای دیجیتال روبهرو هستند. اگر سلامت روان آنها مورد توجه قرار نگیرد، ممکن است با مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، انزوا و کاهش اعتماد به نفس مواجه شوند. بهبود سلامت روان جوانان نه تنها به آنها کمک می‌کند تا با این چالش‌ها به‌طور مؤثر مقابله کنند، بلکه زمینه‌ساز رشد فردی، اجتماعی و شغلی آنها در آینده خواهد بود.
توجه به سلامت روان جوانان تنها به معنای درمان مشکلات روانی نیست، بلکه شامل پیشگیری، آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد محیطی حمایتی است. خانواده، مدارس، دانشگاه‌ها و نهادهای اجتماعی نقش کلیدی در این زمینه دارند. آموزش مهارت‌هایی مانند مدیریت استرس، کنترل هیجانات، تصمیم‌گیری و ارتباط مؤثر می‌تواند به جوانان کمک کند تا در مواجهه با مشکلات زندگی مقاوم‌تر و انعطاف‌پذیرتر عمل کنند. علاوه بر این، ایجاد فضایی امن و بدون قضاوت برای بیان احساسات و دریافت حمایت روانی، می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود سلامت روان آنها داشته باشد. سرمایه‌گذاری در این حوزه نه تنها آینده جوانان را تضمین می‌کند، بلکه به ساختن جامعه‌ای سالم و پویا نیز کمک خواهد کرد.
ایکنا به مناسبت هفته جوان در گفت‌وگو با زهرا افضلی، روانشناس و مشاور خانواده به تبیین راهکارهای بهبود سلامت روان جوانان برای خانواده‌های ایرانی پرداخته است که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ چه عوامل استرس‌زایی بیشترین تأثیر را بر سلامت روان جوانان دارد؟
در مورد عوامل استرس‌زایی که بر سلامت روان جوانان تأثیر می‌گذارند، می‌توان به چند عامل اشاره کرد؛ عامل اصلی، فشار‌هایی است که از محیط به جوانان وارد می‌شود، مانند فشارهای ناشی از محیط تحصیل، محیط خانواده و محیط جامعه. عامل دیگری که تأثیر زیادی بر جوانان دارد، توقعاتی است که مدرسه یا دانشگاه از آنها دارد. گاهی این توقعات فراتر از توان جوانان امروزی است یا در حالت رقابت، تحقق برخی از این درخواست‌ها برای بعضی از آنها ممکن نیست و این مسائل باعث ایجاد استرس در جوانان می‌شود.
همچنین، شبکه‌های اجتماعی عامل دیگری هستند که در جوانان اضطراب و استرس ایجاد می‌کند. آنچه در شبکه‌هایی مانند اینستاگرام و سایر شبکه‌های مجازی نمایش داده می‌شود، واقعیت زندگی‌ها و آنچه در جامعه می‌گذرد، نیست. همین موضوع باعث می‌شود، ناخودآگاه جوانان در مقایسه نامتعارف قرار گیرند و اشتیاق آنها برای رقابت با این گونه از سبک‌های زندگی یا تلاش برای رسیدن به آنها، باعث ایجاد اضطراب و استرس شود.
البته عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توان به جمع دوستان، حساسیت جوانان به ظاهر و حتی قیافه خودشان و تأثیر هورمون‌های دوران بلوغ اشاره کرد. اینها نیز از عواملی هستند که بر اضطراب و استرس جوانان تأثیر می‌گذارد؛ اما دو عامل اصلی که بیشترین تأثیر را دارند، یکی محیط و دیگری شبکه‌های اجتماعی است.
ایکنا ـ چگونه می‌توان این عوامل را کاهش داد یا مدیریت کرد؟
برای کاهش این عوامل استرس‌زا، در درجه اول باید مهارت‌افزایی در خانواده‌ها انجام شود که برگزاری کارگاه‌های آموزشی و آموزش روش‌های صحیح ارتباط با نوجوانان و جوانان و حتی در سطح گسترده‌تر، ارائه مشاوره‌های فردی یا گروهی به خانواده‌ها، مربیان مدارس و مسئولان دانشگاه‌ها، بسیار تأثیرگذار است. این اقدامات به آنها کمک می‌کند تا بهترین رویکرد و رفتار را در برابر جوانانی که پر از انرژی و التهاب جوانی هستند، در پیش گیرند و تأثیر مثبتی بر آنها بگذارند.
همچنین، اقدامات دیگری که می‌تواند به کاهش این عوامل استرس‌زا کمک کند، این است که برای جوان‌ها آموزش‌های لازم ارائه شود و مهارت‌های کاربردی در دنیای واقعی را بیاموزند. برای مثال، برگزاری اردوها، مسابقات فیزیکی و کارگاه‌های آموزشی (چه در حوزه فنی و حرفهای و چه در زمینه برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت) می‌تواند بسیار مفید باشد. آموزش این موضوع که جوانان چگونه از اوقات فراغت خود به بهترین شکل استفاده کنند و چگونه از انرژی جوانی و ذهن پویای خود بهره ببرند، نیز می‌تواند به کاهش عوامل استرس‌زا کمک کند.
ایکنا ـ چگونه می‌توان ارتباطات سالم و حمایت‌گرانه را در بین جوانان تقویت کرد؟
در بین جوانان، ارتباط سالم و حمایت‌گرانه نقش بسیار مهمی دارد. این ارتباط می‌تواند با خانواده از جمله والدین، خواهر و برادر یا با مسئولان مدرسه، معلمان و اساتید دانشگاه باشد. مسلماً در دنیای امروز، جوانان به تدریج به سمت دنیای مجازی، دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی سوق می‌یابند. آنچه می‌تواند ارتباطات واقعی را در بین جوانان تقویت کند، ایجاد رغبت برای برقراری ارتباطات حقیقی و حمایت‌گرانه است. این ارتباطات باید بر پایه درک متقابل باشد، به‌ویژه در فضای خانواده‌ای که والدین، فرزندان خود را درک می‌کنند و سعی می‌کنند در فضای فکری آنها قدم بردارند. در چنین شرایطی، ارتباط خوبی شکل می‌گیرد.
وقتی والدین نسبت به فضا‌های آسیب‌زا و روابط بین‌فردی فرزندان خود، در محیط جامعه آگاهی داشته باشند و براساس نگرش‌ها و بینش‌های حاکم بر خانواده عمل کنند، می‌توانند به طور غیرمستقیم در کنار فرزندان خود باشند. اما اگر خانواده از فضای فکری جوانان دور باشد، حرفهای آنها برای جوانان بی‌روح و قدیمی به نظر می‌رسد.
همچنین، اگر مسئولان، مربیان و اساتید مدارس و دانشگاه‌ها فضای صمیمانه و دوستانه‌ای را بین دانش‌آموزان و دانشجویان خود ایجاد کنند و نسبت به محیط بیرونی، فضای فکری جوانان و حتی ارزش‌هایی که در فیلم‌ها و سریال‌های مورد علاقه آنها مطرح می‌شود، آگاهی و شناخت کافی داشته باشند، می‌توانند مزایا و معایب این موضوعات را برای جوانان بازگو کنند. در این صورت، جوانان با اعتماد بیشتری به سمت آنها جذب می‌شوند.
ایکنا ـ چه راهکارهایی برای کمک به جوانان در مدیریت هیجانات منفی مانند اضطراب، افسردگی و خشم مؤثر است؟
مدیریت هیجانات منفی، مسلماً از طریق مشاوره‌های فردی و آموزش مهارت‌های کاربردی امکان‌پذیر است. مدیریت هیجاناتی مانند اضطراب، خشم و افسردگی کار ساده‌ای نیست و در یک جلسه یا با یک توصیه، به نتیجه مطلوب و دلخواه نخواهیم رسید؛ اما به جوانان می‌گوییم که طبیعی است در دنیای پر از اطلاعات و ورودی‌های منفی، با چنین هیجاناتی روبهرو شوند. اضطراب، افسردگی، خشم و پرخاشگری بخشی از ویژگی‌های دوران جوانی هستند، اما یادگیری مهارت کنترل این هیجانات و رویارویی با چنین مشکلاتی بسیار مهم است.
جوانی که با آینده‌ای مبهم و بدون برنامه‌ریزی صحیح مواجه است، مسلماً دچار هیجانات منفی می‌شود که به تنهایی قادر به مدیریت آنها نخواهد بود. اگر جوانان را تنها نگذاریم، در کنار آنها باشیم و در محیطی صمیمانه و محیطی که شرایط جامعه و فضای فکری جوانان را درک کرده و همراهی‌شان کنیم، مسلماً می‌توانیم کمک زیادی به آنها بکنیم تا بتوانند التهابات درونی و هیجانات منفی خود را مدیریت کنند. در این زمینه، یک کارشناس یا مشاور مجرب می‌تواند این ارتباط را به شکل بهتری برقرار کند.
ایکنا ـ نقش خانواده در بهبود سلامت روان جوانان چیست؟
خانواده نقش بسیار مهمی در بهبود سلامت جوانان دارد. آنچه در جامعه مشاهده می‌کنیم و به دلیل حرفه‌ام با آن مواجه هستم، این است که متأسفانه والدین اغلب با جوانان خود تفاوت فکری زیادی دارند. در بسیاری از موارد، خانواده‌ها و والدین کنترل‌گر و سلطه‌جو هستند. این والدین خود به گونه‌ای تربیت شده‌اند که همواره تحت نظارت و تنظیم مستقیم خانواده‌ها و والدین خود بوده‌اند و همان روش‌های تربیتی و نظارتی را به کار می‌گیرند. این نوع نظارت همه‌جانبه و مستقیم، مناسب دوران گذشته بوده و در عصر حاضر قطعاً کارآمد نیست. در دنیای امروز، حتی والدین در خانه نیز به دلیل وجود شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند به طور کامل افکار و ذهن فرزندان خود را کنترل کنند. بنابراین، نباید درگیر نظارت‌ها، تنظیمات و کنترل‌های گسترده و ایجاد تنش باشند.
در هر صورت، مهم‌ترین و امن‌ترین مکان برای جوانان، محیط خانواده است. اگر فرزند یک خانواده در این محیط احساس آرامش نکند، مسلماً آن خانواده را ترک خواهد کرد یا به حرفهای آنها توجهی نخواهد داشت. برای اینکه آرامش را به فرزندانمان هدیه دهیم، باید کمتر در امور آنها دخالت کنیم، به مسائل پیش‌پاافتاده و بدیهی زیاد توجه نکنیم و سعی نکنیم همیشه تنظیم‌کننده و کنترل‌گر رفتار آنها باشیم.
ایکنا ـ چگونه می‌توان خانواده‌ها را برای حمایت بهتر از جوانان آموزش داد؟
برای آموزش خانواده‌ها به‌منظور حمایت بهتر و مناسبت‌تر از فرزندان، به‌ویژه جوانان، بهترین راهکار این است که از محیط‌های آموزشی مانند مدارس و دانشگاه‌ها کمک بگیریم، درواقع می‌توانیم خانواده‌ها را دعوت کنیم و کارگاه‌های آموزشی حضوری یا حتی مجازی برای آنها ترتیب دهیم. همچنین، بهتر است فرآیند مشاوره را در این مراکز تحصیلی تقویت کرده و اجازه دهیم فرزندان و والدین‌شان در جلسات مشاوره خصوصی شرکت کنند. این کار باعث می‌شود تا خانواده‌ها و جوانان به‌صورت پویا و فعال در محیط‌های آموزشی مشارکت داشته باشند و از این طریق، ارتباط بهتری با جوانان برقرار کنیم.
ایکنا ـ چگونه می‌توان جوانان را به داشتن سبک زندگی سالم ترغیب کرد؟
بدون شک جوانان امروز، جوانانی هوشیار، دانا و منطقی هستند. برای آموزش سبک زندگی سالم و ترغیب آنها به این سمت، اگر حرفی علمی و منطقی بیان شود، قطعاً فرزندان ما آن را می‌پذیرند. اگر پیام‌هایی با زیرساخت‌ها و ریشه‌های علمی و منطقی ارائه شود، جوانان حتماً آن را قبول خواهند کرد. حتی برخی محتواهایی که در فضا‌های آموزشی یا شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، می‌بینیم که به‌صورت گسترده در بین جوانان پخش شده و مورد استقبال قرار می‌گیرد.
برای تولید محتوا‌های مرتبط با سبک زندگی سالم باید تلاش کنیم، اتاق فکر تشکیل دهیم، محتوا تولید کنیم و وارد شبکه‌های اجتماعی شویم؛ جایی که فرزندان ما در آنها حضور فعال دارند. اگر نتوانیم در فضایی که جوانان سیر می‌کنند حضور مؤثر داشته باشیم، مسلماً تربیت ذهن و سبک زندگی آنها را همان شبکه‌ها به دست خواهند گرفت. شبکه‌هایی که به راحتی و با دسترسی به اینترنت پرسرعت، از طریق گوشی‌های موبایل در دسترس هستند و خوراک فکری جوانان را تأمین می‌کنند؛ خوراک روحی که بسیاری از خانواده‌ها از آن غافل هستند.
بنابراین، مهم‌ترین نکته‌ای که باید در ارتباط با جوانان در نظر داشته باشیم، این است که ذهن آنها به دنبال کشف و ارتقای زندگی خودشان است. باید با بهترین راهکارها، محتواها، کلیپ‌ها و امکاناتی که در دسترس داریم، به سمت جوانانمان گام برداریم و رشته هدایتی را که بسیاری از شبکه‌های غیرایرانی در دست گرفته‌اند، به دست بگیریم و آن را در مسیر صحیح پیش بگیریم.
ایکنا ـ چه مهارت‌های مقابله‌ای برای جوانان در مواجهه با چالش‌های زندگی ضروری است؟
مهارت‌های مقابله‌ای برای چالش‌های زندگی، در واقع ریشه در مهارت‌های زندگی دارند. متأسفانه بسیاری از جوانان، فاقد این مهارت‌ها هستند؛ مهارت‌های ده‌گانه‌ای که برای هر فرد بالغ ضروری است تا بتواند در جامعه امروز گام‌های مؤثری برای زندگی بهتر بردارد، از این مهارت‌ها می‌توان به مهارت همدلی، خودآگاهی، روابط بین فردی، ارتباط مؤثر، حل مسئله، تصمیم‌گیری، مدیریت خشم، تفکر خلاق، تفکر نقادانه و ... اشاره کرد.
درواقع جوانان ما با دنیایی از تکنولوژی، اطلاعات و به‌روزرسانی‌ها مواجه هستند که هر یک از این عوامل به تنهایی می‌تواند فکر و روح آنها را تحت تأثیر قرار دهد. امروزه جوانان به سمت مسائل حرکت می‌کنند که حتی برای خودشان مبهم و پیچیده است. آنها درست یا غلط بودن این مسیر‌ها را نمی‌دانند، راهنمایی ندارند و راهنما‌ها اغلب یا در دسترس نیستند یا مورد پذیرش و توافق این جوانان قرار نگرفته‌اند. باید برای مواجهه با چالش‌های ضروری زندگی جوانان، بیشترین سرمایه‌گذاری را در تولید محتوا انجام دهیم و تلاش کنیم تا فرزندانمان را به سمت مسیری هدایت کنیم که برای زندگی آینده‌شان مفید و مؤثر است. این مسیر فقط با ایجاد محتوای مناسب و راهنمایی‌های کارآمد ممکن خواهد بود.
گفت‌وگو از سمیه قربانی
انتهای پیام مطالب مرتبط
