Mustafa İsmayıl Əkbərul-Qurradır
Mustafa İsmayılın qiraət dövrlərini (17 iyun 1905 – 26 dekabr 1978) səs yazıları əsasında bir neçə hissəyə bölmək olar. 1940-cı illərdən əvvəl biz Mustafa İsmayılın qiraətini eşitməmişik. Lakin 1940-cı illərdə Mustafa İsmayıl daha çox Kral Faruq sarayında oxuyurdu. Faruq sarayında onun qiraətlərinin başlaması hekayəsi ondan ibarətdir ki, bir dəfə Mustafa Misir kəndlərinin birində qiraət edən zaman saray sakinlərindən biri onun səsini eşitdi. Mustafaya dedi: Sən də Qahirədə qiraət etməlisən. Mustafa radioya getməmişdən əvvəl saraya daxil olub Ömər Məlik Faruqun həyatının son illərinə qədər onun sarayında oxuyurdu.
50-60 və 70-ci illərdə Mustafa İsmayılın özünəməxsus qiraətləri olub. Demək olar ki, bu onilliklərin hər birində Mustafa İsmayıl qiraətinin xüsusi modelini görürük. Digər tərəfdən, Mustafa İsmayılın təkamülünü hər on ildə görə bilərik. Mustafadan alına biləcək dərslərdən biri də odur ki, 50-ci illərdən onun qiraətini eşidəndə Mustafadan bundan daha mükəmməl qiraət eşitmək mümkün deyil, o işi artıq təkmilləşdirib deyirsən. Amma 60-cı illərdə görürsən ki, Əsərlər daha dolğundur. Ancaq bunlar da Mustafanın yaradıcılığının sonu deyil. 70-ci illərdə Mustafadan çoxlu şah əsər qiraətləri eşidirik. Onun qiraətləri daim inkişaf edir.
Mustafa İsmayıl təkrarolunmazdır. Çünki oxunması lazım olan bütün muğam və tonlarda oxuyub. O, 52 min saat oxumuşdur və bu onun hər şeyi bitirdiyini göstərir.
Bəzən Mustafa İsmayılın “Kamil Yusifi” təqlid etdiyi iddia edilir. Lakin bu belə deyil. Çünki Mustafa İsmayılın 60-a yaxın yaşı olanda Kamil Yusifin 40-a yaxın yaşı var idi.
Hər bir qari özündən yaşlı qiraətçilərdən təsirlənmişdir. Mustafa da bu qaydadan istisna deyil. Mustafa Rəfət, Əli Mahmud və Səlamədən təsirlənmişdir. Amma Mustafanın qiraətlərini sələflərinin qiraətləri ilə müqayisə etdikdə görürük ki, onun qiraətlərinin beş faizi onlardan təsirlənir, qalanları isə onun yenilikləridir. Misirin ən yaxşı bəstəkarlarından olan Məhəmməd Əbdül-Vəhhab deyir: "O, ərəb musiqisində əvvəllər olmayan muğamları oxudu".
