قدمگاه حضرت علی(ع) و امامزاده قاسم ارغا؛ مهمترين اماكن زيارتی خليل‌آباد
قدمگاه حضرت علی(ع) و امامزاده قاسم ارغا از مهمترين اماكن زيارتي شهرستان خليل‌آباد در استان خراسان رضوي هستند.
گروه اجتماعي: قدمگاه حضرت علی(ع) و امامزاده قاسم ارغا از مهمترين اماكن زيارتي شهرستان خليل‌آباد در استان خراسان رضوي هستند.
به گزارش خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا) شعبه خراسان رضوی، نمايندگی كاشمر، شهرستان خليل‌آباد در بخش مركزی استان خراسان رضوی واقع شده است كه با وسعت 1767 كيلومتر مربع از شمال به كاشمر، از جنوب به گناباد و از غرب به بردسكن محدود می‌شود.
ناحيه مزبور در امتداد شرقی ـ غربی به موازات گسل درونه قرار گرفته است، مركز اين شهرستان، شهر خليل آباد بوده و ارتفاع آن از سطح درياهای آزاد 980 متر است، آب و هوای اين ناحيه گرم و خشك بوده و در نواحی كوهستانی آب و هوای معتدل دارد، شهرستان مزبور دارای دو بخش مركزی و ششطراز است.
خليل‌آباد قديم در قرون و سد‌ه‌های گذشته محدوده كم عمقی را به خود اختصاص می‌داد كه در دوران سلطنت شاه عباس صفوی بر اثر زلزله به كلی ويران شد و بعدها توسط شخصی به نام خليل خان فرزند جليل بيك از خاندان عرب كه بر اين سرزمين حكومت می كرد، بازسازی و در آنجا قلعه ای بنيان شد و بعدها خليل آباد نام گرفت، وجود آثار قلعه و آتشكده در كوه های شمال شرقی و قلعه دختر در كوه های شمال غربی كه از تمدنی چند هزار ساله حكايت می كند، حاكی از پيشينه و غنای تاريخی اين ناحيه و خليل آباد فعلی است، نام قديم خليل آباد، خارزنج بوده كه در حال حاضر نام يكی از رودخانه های شمال شهرستان است.
قدمگاه حضرت علی(ع)
بنای مشهور به قدمگاه حضرت علی(ع) نیز در روستای ده نو از توابع بخش مركزی و دهستان رستاق شهرستان خليل آباد در فاصله 14 كيلومتری غرب كاشمر واقع شده است، بنابر كتيبه موجود اين مكان در سال 1296(ه.ق) با نظارت حاج عباس بيك ساخته شده است، نام بنا برگرفته از سنگ سياهی است كه قدوم انسان بر آن نقش بسته و روی ديوار ضلع غربی بنا نصب شده كه به اعتقاد اهالی منطقه اين اثر قدوم متعلق به مولای متقيان حضرت علی(ع) است. بنای قدمگاه دارای پلان مستطيل شكل و دارای چهار ستون به فاصله 5/3 در 5/3 متر به شكل قرينه و چهار اشكوب در چهار طرف و دو اتاق 3 در 2 متر در مدخل ورودی است.
به استناد شواهد موجود، پيش از اين در محل مسجد جامع فعلی، بنای مسجدی كهن و يك ايوانی موسوم به ميان خيابان وجود داشته كه بنای فعلی با الگوبرداری از مسجد جامع كاشمر در سال 1308(ه.ق) با طرح يك ايوانی و شبستان های طرفين ساخته شده و شبستان شرقی آن در سال 1313(ه.ق) تكميل شده است، در جبهه های شرقی و غربی مسجد نيز فضاهای معماری با كاربری های متفاوتی ايجاد شده است، ايوان بنا، با وجود اجزاء و عناصر معماری به ويژه طاق و تويزه شكوه خاصی به اين مجموعه بخشيده است.
امامزاده قاسم ارغا(ع)
بقعه منسوب به امامزاده قاسم ارغا(ع) در روستای ارغا از دهستان حومه بخش مركزی واقع شده و بنای آن متعلق به اواخر دوران قاجار است، به باور اهالی، امامزاده قاسم(ع) فرزند ذكور حضرت موسی بن جعفر(ع)، برادر امام رضا(ع) است، اين بنا دارای طرحی مستطيل شكل و فضای داخلی آن به شكل مربعی با چهار طاق در اطراف و در ورودی و پنجره های مرتفع است، بر روی تيزه گنبد نقاشی هايی ترسيم شده كه احتمالا تمامی گنبد را در بر می گرفته اند، اما به علت مرمت های غير كارشناسی از بين رفته است.
اين بنا در روستای مير آباد از توابع بخش مركزی و به فاصله 16 كيلومتری جنوب غرب كاشمر واقع شده است، بنيان اوليه اين بنا به اواخر دوره قاجار باز می گردد و اتاقهای پيرامون آن بعدها توسط(حاجی معمار) به منظور استراحت زائران ساخته شده است، بنای مزار مير آباد با طرح و نقشه 12 ضلعی دارای چهار ورودی هلالی شكل است و فضای داخلی بنا نيز از اتاق های كم عمق با قوس هايی جناغی كه تا ساقه گنبد امتداد يافته شكل گرفته است، اين فضا با رسمی بندی هايی زيبا و نقوشی به رنگ های گوناگون تا مركز گنبد آراسته شده است.
پرده‌خوانی عاشورايی
بنای اين امامزاده با پلان مربع و فضای ورودی دارای گنبد و كنج سازی در چهار گوشه بناست، اين بنا در روستای شور آب در فاصله تقريبا 30 كيلومتری جنوب شهرستان خليل آباد واقع شده و پذيرای مسافران و ساكنان روستاهای هم جوار در مناسبت های مختلف است.
هنر پرده خوانی گونه ای پيشرفته از نقالی است كه در آن تصاوير به كمك راوی می آيد و نوحه و تعزيه خوانی براساس پرده ای است كه به ديوار نصب می كنند و غالبا شمايل مربوط به حوادث عاشورا و ائمه اطهار(ع) است و عمدتا با الهام از مقتلها به تصوير صحنه ها می پرداختند، پرده خوانی در خليل آباد يكی از هنرهای قديمی است كه ريشه در آداب و سنن مردمان اين منطقه و ارادت خاص ايشان به اهل بيت دارد، حاج محمد عارفيان خليل آباد و كربلايی قاسم دانش پژوه، از طلايه داران اين هنر در شهرستان خليل آباد هستند.
آداب و رسوم مردم خليل آباد
در شهرستان خليل آباد همچون ساير نقاط استان خراسان رضوی پخت انواع نان های محلی و سنتی رواج دارد، همچنين انواع جشن ها، اعياد و مناسبت های ويژه با توجه به باورهای مردم منطقه كماكان برگزار می شود، از ميان اين مراسم می توان از جشن های خواستگاری، عقدخوانی، سده، چهارشنبه سوری، جشن ختنه سوران و عزاداری تاسوعا و عاشورا را ياد كرد، برگزاری باشكوه مراسم تعزيه خوانی و نقالی و پرده خوانی عاشورايی از ديگر هنرهای آئينی مرسوم در اين منطقه است. افزون بر اين در ميان مردم خليل آباد انواع بازی ها و ترانه های مربوط به آنها نظير بازی «ونه شوكافتك»، «كوك محله»، «حرنگ حرنگ» و... رايج است.
شهرستان خليل آباد نيز مانند ساير مناطق استان خراسان رضوی دارای برخی توليدات هنرهای سنتی و صنايع دستی است كه جزء سوغات اين ناحيه محسوب می شود، قالی های بافت خليل آباد، گليم های الوان، فراورده های حصيری و پارچه های دست باف از اين جمله است، اين شهرستان با دارا بودن حداقل 22 گونه انگور، مرغوبترين انگور استان خراسان رضوی را به بازار های جهانی عرضه و صادر می كند اما مهمترين فرآورده و سوغات خليل آباد كشمش اين منطقه است كه به سراسر ايران صادر می شود و بهترين فراورده در نوع خود است.
