نهضت اباعبدالله(ع) بیش از آنکه سیاسی باشد، اخلاقی است
گروه خبرنگاران افتخاری/ حامد رئیسی: رئیس شورای علمی دین‌پژوهان کشور در نشست «جلوه‌های اخلاقی در نهضت حسینی» اظهار کرد: نهضت اباعبدالله(ع) بیش از آنکه سیاسی باشد، اخلاقی است.
/محمدجواد صاحبی.jpg)
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نخستین جلسه از سلسله نشست‌های علمی عاشورایی، با عنوان «جلوه‌های اخلاقی در نهضت حسینی» شامگاه شنبه، 18 آبان‌ماه با حضور جمعی از علما و اندیشمندان حوزه و دانشگاه در دبیرخانه دین‌پژوهان کشور برگزار شد.
در این نشست علمی، محمدجواد صاحبی، رئیس شورای علمی دبیرخانه دین‌پژوهان کشور به تشریح «جلوه‌های اخلاقی در نهضت حسینی» پرداخت و با اشاره به اینکه نهضت اباعبدالله حسین(ع) از جنبه‌های مختلف قابل بررسی و ستایش است، از جلوه‌های اخلاقی این نهضت به عنوان وجهی که تحت شعاع جنبه‌های سیاسی نهضت قرار گرفته و در جامعه امروز مغفول مانده است، یاد کرد.
وی با بیان اینکه امروز بیشتر از هر زمانی نیازمند معارف عاشورایی هستیم و باید جنبه‌های اخلاقی نهضت عاشورا را احیا کنیم، به مشکلات سیاسی و اخلاقی جامعه مسلمانان در دوران‌های مختلف اسلامی و تلاش آنان برای استفاده از معارف عاشورا در حل این مشکلات اشاره کرد و افزود: بسیاری از دانشمندان علوم اسلامی از جمله محمد غزالی از «فراموشی علوم و معارف اسلامی» به عنوان مشکل بزرگ سرزمین‌ها و تمدن‌های اسلامی یاد کرده‌اند و مغفول ماندن جلوه‌ها و جنبه‌های اخلاقی در دین را موجب افول تمدن اسلامی و کم‌رنگ شدن نقش دین در سازندگی انسان می‌دانند.
صاحبی در ادامه با بیان اینکه آنچه در بین مسلمانان و تمدن‌های اسلامی فراموش شده، مسائل اخلاقی است به تشریح روایت «انما بعثت لاتم مکارم اخلاق» پرداخت و گفت: پیامبر اسلام(ص) با لفظ «انما» در این روایت، اهمیت اخلاق را به ما نشان می‌دهد و می‌فرماید «این است و جز این نیست که من برای مکارم اخلاق مبعوث شدم».
اخلاق؛ فارغ دین و غیردین و فارغ اسلام و غیراسلام
وی سپس از اخلاق به عنوان فارغ دین و غیردین و فارغ اسلام و غیراسلام نام برد و ادامه داد: دین برای اخلاق آمده است و منهای اخلاق دین نیست.
این عاشوراپژوه و مؤلف کتاب‌های «مقتل‌الشمس» و «تفسیر تاریخ سرخ» در ادامه به فرازهایی از خطبه امام حسین(ع) در عاشورا اشاره کرد و افزود: نهضت اسلام و حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بیش از آنکه سیاسی باشد یک نهضت اخلاقی است که خودسازی، دیگرسازی و جامعه‌سازی را مدنظر قرار داده است و برای اصلاح نظامات اجتماعی و هموار کردن مسیرهای اخلاقی اجتماع و جامعه صورت پذیرفته است، چرا که اصلاح فرد و خانواده بدون اصلاح حکومت و نظام‌های اجتماعی امکان‌پذیر نخواهد بود.
وی سپس به تعریف و بررسی استبداد از دو جنبه سیاسی و تربیتی پرداخت و عنوان کرد: جنبه تربیتی استبداد خطرناک‌تر از جنبه سیاسی آن است چراکه تمامی طبقات جامعه را در بر می‌گیرد و موجب می‌شود تمامی افراد جامعه نسبت به طبقه فرادست خود خاضع و نسبت به طبقه فرودست خود متجاوز شوند و در این شرایط کسی که به قدرت می‌رسد حتی اگر شعار عدالت سر دهد، زمانی که بر امور مسلط شود اخلاق را زیرپا می‌گذارد.
نویسنده کتاب «احیاگری و اصلاح‌طلبی در نهضت حسینی» سپس به تشریح جنبه‌های اخلاقی دین از دیدگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی پرداخت و ادامه داد: سیدجمال، فارغ دین و سایر مکتب‌ها را سه وجه صداقت، امانت و حیا می‌داند و معتقد است وجه فارغ دین، انسان را به این سه خصوصیت متصف می‌کند و ظواهر دین نمی‌تواند ملاک دینداری قرار گیرد بلکه آثار دینداری را باید در نتایج آن مشاهده کرد و آنچه برای فرد مسلمان مهم است صفات اخلاقی بوده که فرد مؤمن به آن آراسته شده است.
صاحبی در ادامه اعتقاد به مشورت و گفت‌وگو و دوری از خشونت را از جمله ویژگی‌های نهضت امام حسین(ع) برشمرد و افزود: حکومت‌ها و نضهت‌های مبتنی‌بر استبداد همواره به خشونت روی می‌آورند چون استبداد بدون تحمیل خشونت امکان‌پذیر نیست. آنان همچنین از مشورت دوری می‌گزینند چرا که شخص مستبد خود را بی‌نیاز از مشورت می‌داند و به همین خاطر به هلاکت می‌افتد، اما امام حسین(ع) از آغاز نهضت خود، به مشورت و گفت‌وگو اعتقاد داشت و به همین منظور با افراد زیادی حتی با ام‌سلمه همسر گرامی پیامبر(ص) و محمد حنفیه به گفت‌وگو و مشورت پرداخت و علی‌رغم مخالفت محمد حنفیه وظیفه رسالت خود را به ایشان بازگو کرد و حتی وی را به عنوان نماینده خود قرار داد.
بدبینی و سوءظن صفت رذیله اخلاقی است
صاحبی در ادامه از بدبینی و سوءظن به عنوان یک بیماری و صفت رذیله اخلاقی در جامعه امروز یاد کرد و با انتقاد از برخی تاریخ‌نگاران، افزود: متأسفانه بیماری‌های اخلاقی در تمام فضاهای موجود جامعه حتی در سیاست، اقتصاد و تاریخ‌نگاری نیز تأثیر گذاشته است و برخی تاریخ‌نگاران، سوء‌ظن‌های موجود در فضای جامعه را به مباحث و تحقیقات تاریخی نیز تسری می‌دهند و به طور قاطع در مورد افراد نظر می‌دهند و برخی را به زعم خودی و غیرخودی و ولایت‌مدار و بیرون از ولایت خطاب می‌کنند همانگونه که محمد حنفیه و «زید بن علی» را این‌گونه خطاب می‌کنند. در حالی که ما باید با تأثیرپذیری از فرهنگ عاشورا به اصلاح بیماری‌های اخلاقی خودمان بپردازیم.
این استاد عالیرتبه با اشاره به برخی از جنبه‌های اخلاقی نهضت عاشورا و صفات اخلاقی امام حسین(ع)، یادآور شد: تمامی صفات اخلاقی با حضرت اباعبدالله(ع) عجین شده بود به گونه‌ای که بسیاری از افراد تأثیرگذار و حاضر در نهضت عاشورا از جمله «زهیر بن قین» و «ضحاک بن عبدالله مشرقی» که در بیشتر مقاتل موجود از وی به عنوان مهم‌ترین راوی یاد شده است، به جهت این که مجذوب اخلاق حسنه آن حضرت شدند در کربلا حاضر شده و حضرت را همراهی کردند.
وی ادامه داد: متصف بودن به صفات اخلاقی را ما در یاران و شاگردان آن حضرت از جمله در حضرت مسلم(ع) که در مکتب امام پرورش یافته است می‌بینیم. همچنین می‌بینیم که در حادثه عاشورا با وجود اینکه امکان ترور و قتل «عبیدالله بن زیاد» برایش فراهم بود، اما با استناد به این حدیث پیامبر اسلام(ص) که آمده است «الایمان قید الفتک؛ ایمان مانع از ترور است»، از قتل عبیدالله به روش غیراخلاقی ترور چشم‌پوشی کرد، در حالی که جامعه اسلامی ما امروز گرفتار تروریست‌هایی است که به نام اسلام، نه تنها کفار بلکه مسلمانان را ناجوانمردانه به قتل می‌رسانند.
