تدبر در قرآن معنایی ذومراتب دارد

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اکبر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره سه‌گانه حفظ، قرائت و تدبر در قرآن از منظر رهبر معظم انقلاب، اظهار کرد: افق دید مقام معظم رهبری با توجه به اینکه ایشان جزء معدود دانشمندانی هستند که علاوه بر جایگاه رهبری نظام به عنوان یک محقق قرآنی نیز معروف هستند، افقی علمی و دقیق است.

مدیر گروه تفسیر ترتیبی و ترجمه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: خواندن قرآن دارای درجات مختلفی است که هر درجه، آثار مخصوص به خود را دارد. قرائت قرآن به معنای فهم حداقلی ترجمه است و در محله بعدی تلاوت است که طبق کاربرد واژگانی آن، خواندن همراه با تبعیت عملی است؛ به گونه‌ای که در معنای آن، تبعیت عملی از دستورات نیز لحاظ شده است.

وی افزود: بالاتر از این موارد، ترتیل است که با توجه به معنای لغوی و آن معنایی که روایات این واژه را معنا کردند این است که ترتیل قرآن بالاترین سطح تلاوت و قرائت قرآن است که به تدبر در قرآن کریم منتهی می‌شود. تدبر چهار بار در قرآن آمده است و خاستگاه به کارگیری آن به معنای فهم نظامند قرآن است.

تدبر به معنای فهم دقیق آیات است

حجت‌الاسلام حسینی تصریح کرد: در آیه 82 سوره نساء آمده است که « أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا؛ آیا در [معانى] قرآن نمى‏اندیشند، اگر از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن اختلاف بسیارى مى‏یافتند.» برای فهمیدن اینکه در قرآن تناقض وجود ندارد، باید متن آن دقیق خوانده شود و بنابراین تدبر عبارت است از دقت در معنای آیات.

وی عنوان کرد: تدبر نیازمند فهم گسترده و سیستمی از آیات قرآن است تا بتوانیم از این فهم، تناقض‌ها را بیابیم و در نهایت به اعجاز بودن کلام الهی پی ببریم. تدبر در قرآن را می‌توان در دو سطح معنا کرد. یک سطح عامیانه است و محدود به عده خاصی نیست و برای همه انسان‌ها محقق می‌شود. لایه دیگر تدبر مربوط به اندیشمندان و عالمانی است که می‌خواهند به معنای دقیقی از آیات قرآن برسند.

جمع دو نظریه مشهور

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: اگر بخواهیم بین این دو نظریه جمع کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که تدبر در قرآن یک معنای تشکیکی دارد که دارای مراتب مختلف است. تدبر یک سطح نازل و پایین دارد که عبارت است از همان فهم عموم مردم از آیات قرآن؛ مقام معظم رهبری هم در منویات قرآنی خود تحقق این معنا را در سطوح مختلف جامعه توصیه کردند.