تبدیل فرهنگ اسلامی به تمدن با کمک پیوست‌های فرهنگی

حسن بنیانیان، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی و پیوست‌نگاری فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در تشریح این مسئله که بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی همه طرح‌های بزرگ کشور باید پیوست فرهنگی داشته باشند، اما چه کسی می تواند این پیوست‌ها را تهیه کند، پرداخت.

وی گفت: باید هم هسته‌های کارشناسی علمی در بخش خصوصی برای تدوین پیوست نگاری به وجود بیاید و هم کارشناسانی در بخش دولتی که بتوانند بر این موضوع نظارت داشته باشند.

وی نتیجه این کار را ایجاد فضایی فرهنگی برای مدیران دانست تا با علاقه به اجرای طرح‌های پیوست فرهنگی در کنار طرح‌های اقتصادی بپردازند.

بنیانیان در خصوص ضمانت اجرای طرح پیوست فرهنگی در جامعه عنوان کرد: در حوزه فرهنگ اجبار قانونی پوسته‌ای را درست کرده است و اگر این کار اجبار باشد موضوع همانند خریداری مقالات دانشجویی می‌شود که قرار بوده دانشجو بر روی آن موضوع تحقیق کند؛ به همین دلیل ما بخش زیادی از وقت خود را برای فرهنگ‌سازی و برگزاری کلاس‌ها و سمینارهای آموزشی صرف کرده‌ایم.

وی نقطه شروع کار پیوست نگاری فرهنگی را بخش دولتی دانست اما تصریح کرد که با تحولاتی که در کشور در حال رخ دادن است، به سرعت بخش خصوصی قدرتمند شده بنابراین باید در طرح‌های خود پیوست فرهنگی داشته باشند.

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مثال به اقدامات و طرح‌های بخش خصوصی در شهر مشهد که با اقدامات خود وجود مقدس آستان امام رضا(ع) را به حاشیه می برند، اشاره کرد و گفت: در گذشته زیارت به معنی رفتن سه نوبت در روز به حرم امام رضا(ع) بود اما امروزه به دلیل وجود اماکن تفریحی این فرهنگ تغییر کرده است.

برداشت غلط از پیوست نگاری فرهنگی/ ساخت مسجد 5 درصد پیوست فرهنگی است

وی مسئله‌ای که باید بر آن بسیار تأکید شود را برداشت غلط از پیوست نگاری فرهنگی عنوان و تشریح کرد: چون نوعاً مدیران ما افرادی متدین و مذهبی هستند و تجربه کار فرهنگی دارند این افراد اقدامات فرهنگی انجام می‌دهند و اسم آن را پیوست فرهنگی می‌گذارند به عنوان مثال اگر از فردی که مجموعه‌ای هزار واحدی  ساخته است بپرسیم پیوست فرهنگی این طرح چیست، عنوان می‌کند که دو مسجد برای این واحدها ساخته و قرار است یک سالن اجتماعات نیز بسازد.

بنیانیان ادامه داد: منظور از پیوست فرهنگی این نیست، شاید پنج درصد مسئله ساخت مسجد باشد اما منظور از پیوست فرهنگی این است که در معماری که شما انتخاب کرده‌اید آیا برای فرهنگ بانوان ایرانی و تأکیداتی که برای حفظ حریم خانه‌ها وجود دارد توجه شده است؟ و چه تمهیداتی اندیشیده شده است که این معماری برای زن خانه دار ایرانی آرامش ایجاد کند.

از فرهنگ تا تمدن اسلامی/ پیوست فرهنگی فاصله را کم می کند

وی تصریح کرد: این کار معمار و مهندس ساختمان نیست بلکه وظیفه یک فرد متخصص در همین حوزه است. غربی‌ها رویکرد استفاده ابزاری از فرهنگ را دارند اما مسئله ما فراتر از این بحث‌ها است چرا که قرار است از مجموع تحولات اقتصادی، سیاسی، نظامی، قضائی و هر کاری که در جامعه انجام می‌دهیم یک تمدن جدید اسلامی بنا کنیم مفهوم تمدن و فرق آن با فرهنگ این است که فرهنگ بیشتر نقش نرم افزاری و ذهنی دارد اما وقتی اعتقادات، باورها و ارزش‌های جامعه در غذاخوردن، لباس پوشیدن، معماری شهر و ... ملموس و بیرونی شد، می‌شود تمدن. مثلاً اعتقاد به قیامت تبدیل می‌شد به ساخت آب انبار، مسجد، مدرسه و وقف آنها که در مجموع تمدن اسلامی را می‌سازد.

بنیانیان با اشاره به اینکه برای برپایی تمدن اسلامی باید 90 درصد اعتقادات و باورهایی که داریم نمود بیرونی پیدا کند، اظهار کرد: ما هنوز نتوانسته‌ایم باور عمیق عاشورا را به یک رفتار و الگوی فرهنگی تبدیل کنیم به نحوی که صبح فردای عاشورا در بازار به ندرت دروغ پیدا شود و در اداره‌های دولتی  که وارد می شویم حس کنیم که رشوه معنا ندارد و کسی جرأت نکند که به کارمندی پیشنهاد رشوه دهد.  

وی تصریح کرد: برای اینکه این اتفاق بیفتد از یک طرف باید نظام‌های رسمی تعلیم و تربیت مانند آموزش و پرورش، روحانیت، مساجد و ... به کمک خانواده‌ها بذر اعتقادات صحیح را در ذهن‌ها بکارند، اما برای اینکه این دانه‌ها بارور شود باید بازار ما هم اسلامی شود، پاساژ، سازمان‌های اداری و ... هم اسلامی شده و مانند یک زنجیره همدیگر را تکمیل کنند.

تفکیک کارها به فرهنگی و غیر فرهنگی؛ تفکر سکولار پنهانی

رئیس کمیسیون پیوست‌نگاری فرهنگی با تأکید بر اینکه همه کارها جنبه و اثر فرهنگی دارد، گفت: ما حق نداریم فرهنگ را تفکیک کنیم و در اقدامات خود عنوان کنیم که مثلاً این بخش کار فرهنگی است و ادامه آن فرهنگی نیست اگر این کار را کردیم همان تفکر سکولار پنهانی است که مقام معظم رهبری به آن اشاره کرده‌اند.

اکنون نظام‌ها باید امر به معروف کنند

وی با اذعان به این مسئله که کل عناصر محیط اجتماعی ما باید احساس مسئولیت فرهنگی داشته باشند، عنوان کرد: این مسئله در ادبیات دینی ما با عنوان مفهوم امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده البته در گذشته روابط ساده بوده و امر به معروف به صورت کلامی صورت می‌گرفته است، اما اکنون این سازمان‌ها هستند که نظام‌های آنها باید امر به معروف و نهی از منکر کننده باشند.

نقش مطالبه گری رسانه‌ها در تحقق طرح پیوست فرهنگی  

بنیانیان به نقش مهم رسانه‌ها در این حوزه نیز اشاره کرد و گفت: بخش زیادی از این مسئله باز می‌گردد به مطالبات نخبگان دین باور جامعه، اگر جامعه مطبوعاتی ما صنفی داشتند و سالی یک بار 10 نفر از مدیرانی که کارکرد فرهنگی مناسبی دارند را شناسایی و مورد تقدیر قرار می‌دادند، به تدریج همه خود را کاندید می‌کردند و نوآوری این افراد انتشار پیدا می‌کرد.

وی تصریح کرد: تأکید ما بر مقوله مطالبه گری است و یکی از معضلات ما این است که مطالبات فرهنگی خبرنگاران ما به طور کامل شکل نگرفته است و آنها بیشتر به سراغ کالاهای فرهنگی می‌روند تا اینکه سؤال‌های جدی بر روی فرهنگ داشته باشند.

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مثال گفت: چرا خبرنگاران ما سؤال نمی کنند که استاندار فرهنگی یعنی چه؟ در برخی از استان‌ها تمام اطرافیان استاندار از معاون گرفته تا مشاور مثلاً دانش‌آموخته رشته عمران است و این گروه که همه تحصیلاتی شبیه به هم دارند کارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... استان را انجام می‌دهند و در نشریات ما هم حتی یک نقد در خصوص این نحوه مدیریت مطرح نمی‌شود.

جهالت امروزی، قبیله گرایی دیروز

وی ادامه داد: اگر استاندار مهندس عمران است باید مشاور فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ... داشته باشد؛ عین همین مشکل را در ترکیب هیئت مدیره وزرا نیز وجود دارد و گاهی می بینیم اهل یک شهر یا منطقه هستند و هیچ کس هم این مسئله را نقد نمی‌کند که این جهالت امروزی و قبیله گرایی دیروز است.

پیوست فرهنگی خبرنگار شدن

بنیانیان در پایان گفت: می توان پیوست فرهنگی خبرنگار شدن را تدوین کرد.