چهارمین جشنواره «تئاتر صاحبدلان»؛ حل یا حذف صورت مسئله!

سال‌ها شاهد برگزاری جشنواره‌های تئاتری با موضوعات دینی و ارزشی در قالب خرده جشنواره‌هایی بودیم که هر کدام از آنها به شکل موضوعی و مناسبتی برگزار می‌شدند تا آنجا که مسئولان تصمیم گرفتند ابتدا برای صرفه‌جویی در هزینه‌های برگزاری این جشنواره‌ها و در ادامه به منظور نگرشی تخصصی به این گونه نمایشی، به تجمیع این جشنواره‌ها در ساختاری اجرایی ابتدا به نام جشنواره «تئاتر حقیقت» و پس از آن جشنواره «تئاتر صاحبدلان» بپردازند.

خوشبختانه مسئولیت برنامه ریزی و برگزاری این جشنواره نیز به کانون تئاتر دینی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های تخصصی و پژوهشی مرکز هنرهای نمایشی معاونت هنری ارشاد محول شد تا براساس برنامه‌ای مدون علاوه بر تولید آثار نمایشی با موضوعات متنوع قرآنی، دینی و ارزشی  این جشنواره نیز، کار تحقیقاتی و مطالعاتی نیز به منظور احیای برخی سنت‌های نمایش دینی همچون تعزیه که در این سال‌ها مهجور هستند صورت گیرد.

از جمله پیامدهای مثبتی که جشنواره «تئاتر صاحبدان» در پی داشت علاوه بر گستردگی موضوعی که بدان اشاره شد، زمان نسبتاً مناسب آن در قریب به 6 ماه از سال بود که علاوه بر برداشته شدن بار و فشار اداری از دوش مسئولان برگزاری و تبدیل شدن این جشنواره به عنوان جریان جاری و مستمر نمایشی در نیمی از سال، موجب شد تا توجه ویژه‌ای به تئاتر شهرستان‌ها صورت گیرد و از آنجا که اکثر قریب به اتفاق گروه‌های شهرستانی دغدغه پرداختن به نمایش دینی و معرفی آئین و مرسومات باوری و اعتقادی خود را دارند لذا این جشنواره همبستگی و اتحاد و یکپارچگی را میان گروه‌های نمایشی به منظور معرفی قابلیت و ظرفیت‌های نمایشی به دیگران را فراهم آورد و این جشنواره را رفته رفته به سوی گفتمان دینی به زبان نمایش سوق می‌داد.

گذشته از سر و سامان بخشیدن تئاتر دینی به واسطه برگزاری این جشنواره و هدفمند شدن آن که طبیعتاً بودجه مناسب و مشخصی را در سال به خود اختصاص می‌داد و خروجی نسبتاً مطلوبی نیز در پی داشت تا آنجا که تولیدات این جشنواره نوعاً قابلیت حضور در جشنواره‌های مطرح دیگری همچون تئاتر فجر را پیدا می‌کردند، مسئله دیگری وجود داشت و آن این که فعالان تئاتر دینی و گروه‌های مشتاق پرداختن به این گونه نمایشی، در طول این سالها و مشخصاً سه دوره از برگزاری این جشنواره که به نام صاحبدلان مزین شده بود، توانسته بود مأمن و فضایی مناسب را برای فعالیت سالم در این زمینه پیدا کنند؛ جشنواره‌ای که توانست در عمر کم خود اعتماد و اطمینان طیف قلیل و مؤثری از فعالان حرفه‌ای تئاتر، یعنی مذهبی‌کاران را جلب کند.

با این وجود و البته داعیه‌ای که این جشنواره از ابتدای شکل‌گیری در زمینه بین‌المللی شدن داشت و برای رسیدن به این مقصود جهش ویژه‌ای نیز انجام داده بود، اما امسال و در آستانه برگزاری چهارمین دوره از آن ناگهان همه چیز در مرحله مقدمات جشنواره مسکوت باقی می‌ماند که البته بنا به گفته دبیر اجرایی تئاتر صاحبدلان، دبیرخانه وظایف خود را طبق برنامه تا مرحله بازخوانی و بازبینی فیلم اجراهای نمایشی به انجام رسانده است و فقط مانده تخصیص بودجه برگزاری و از آنجا که بودجه این جشنواره را دولت تأمین می‌کند تا به این لحظه اتفاقی در تأمین هزینه‌های برگزاری آن نیفتاده است.

صرفنظر از این معضل بزرگ که شاید به دلیل کسری بودجه بخش فرهنگ و هنر، معاونت هنری قادر به تأمین بودجه برگزاری این جشنواره نیست و البته دورخیز مناسبی برای برگزاری هر چه مطلوبتر جشنواره تئاتر فجر کرده است، باید گفت جریان های هنری و جشنواره‌هایی که روزگاری در عرصه فرهنگ و هنر شکل می‌گیرند و رشد و نمو پیدا می‌کنند، پس از چند سال برگزاری به ورطه تکرار می‌افتند و یا شاید از اهداف اولیه برگزاری خود فاصله می‌گیرند که نیاز به ترمیم و بازنگری سیاست‌های اجرایی خود دارند و صدالبته «تئاتر صاحبدلان» نیز از این امر مستثنی نیست.

البته ناگفته نماند این مسئله بدان معنا نیست که مسئولان هنری برای ارزیابی و بررسی ابعاد برگزاری این جشنواره، مجاز به این هستند که جریان مستمر این جشنواره را قطع کنند و مثلاً توجیه بیاورند که این جشنواره یک یا چند دوره برگزار نمی شود تا میزان تأثیرگذاری آن بر روند تولید حرفه ای تئاتر احصاء شود؛ چیزی که این روزها بارها و بارها شنیده می‌شود که می‌گویند مسئولان در حال برررسی هستند که تداوم این جشنواره به صلاح است یا نه؛ جرا که بی اعتمادی میان هنرمندان نسبت به این جشنواره و در دید کلان نسبت به مسئولان اجرایی پدید آمده و خلاقیت ها در عرصه تولید نمایشی دینی در نطفه خفه خواهد شد.

نباید گذاشت جریانی که سال گذشته برای جشنواره «تئاتر رضوی» پس از 9 دوره برگزار موفق پیش آمد و به دلایلی همچون اختلاف سلایق و یا مسائلی که مسئولان عمده آن را عدم تأمین بودجه اعلام کردند بر سر تئاتر صاحبدلان نیز بیاید؛ هر چند که زمزمه‌ها حاکی از احیای مجدد جشنواره تئاتر رضوی است اما به دلیل انقطاع پیش آمده قدرمسلم دیگر تئاتر رضوی نخواهد توانست به دوران اوج خود بازگردد و البته دلیل آن هم کاملاً مشخص است، هنرمندان نام آشنایی که روزگاری آثار تولیدی آنها اعتبار این جشنواره بود، پس از یک دوره تعلیق جشنواره به دلایل مختلفی ار جمله سوء‌مدیریت‌های فرهنگی و هنری دولت وقت دیگر حاضر به شرکت در این جشنواره به هر قیمتی نیستند.

به نظر می سرد حال که در آستانه برگزاری جشنواره تئاتر فجر هستیم، جشنواره تئاتر صاحبدلان وقت مناسب خود به منظور برگزاری هر چه پرشورتر این رویداد تئاتر دینی را از دست داده باشد اما نباید فراموش کرد که هنوز هنرمندانی که کارشان به مرحله نهایی این جشنواره راه یافته است چشم انتظار شرکت در آن هستند؛ مسئولان هنری فعلی حق بررسی ادوار گذشته این جشنواره به منظور ترسیم راه روشن آینده آن را دارند اما به نظر می رسد می شود در محدود زمانی کوتاهی به شکل محدود به برگزاری دور چهارم این جشنواره بپردازند تا با جلب اعتماد، سرمایه بزرگ  تئاتر این مملکت یعنی هنرمندان کوشای تئاتری را ارزان از دست ندهند.