تسلط بر علوم قرآنی لازمه تدبر در برخی از مراتب قرآن است

حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمدباقر قیومی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در خصوص تحقق منویات قرآنی مقام معظم رهبری اظهار کرد: قرآن حقیقت وحی است و خداوند متعال عقل را خلق کرده است و به آن این قدرت را داده که جهان را کشف کند و به طور طبیعی بعضی از امور را نمی‌تواند کشف کند.

وی ادامه داد: خداوند بر اساس لطف ویژه خود آن دسته از حقایقی را که عقل انسان به تنهایی قابل به کشف آن نیست، در قالب دین و قرآن کریم برای انسان نازل کرده است؛ قرآن کریم جاویدان است و برای همه مردم است، به‌ گونه‌ای است که هر انسانی  بر اساس توانایی‌ فکری خود می‌تواند از آن استفاده کند.

این عضو هیئت معاونان پژوهش حوزه‌های علمیه افزود: قرآن کریم وحی مستمر است و هر لحظه در حال وحی شدن است و اعجاز آن هم به این خاطر است؛ به تعبیر حضرت علی(ع) خداوند در قرآن تجلی کرده است و ما می‌توانیم خدا را در قرآن ببینیم و در حقیقت با ما سخن می‌گوید و راه حل ارائه می‌دهد. اگر انسان در قرآن کریم و آیات آن تدبر کند، می‌تواند به هدف الهی برسد.

وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه تدبر در قرآن بیان کرد: تدبر به معنای دیدن عاقبت امور و پشت پرده کارها است؛ تدبر یعنی ژرف‌اندیشی و کنار زدن لایه‌های ظاهری و رسیدن به عمق،. این ژرف‌نگری نیازمندی‌هایی را می‌طلبد که آشنایی با ادبیات عرب، داشتن دقت‌نظر علمی، آشنایی با علوم قرآن و ... می‌تواند مخاطب را در این مسیر یاری کند؛ البته همه این علوم ابزاری است برای کسب معرفت بیشتر و هیچ یک هدف نیست.

این نویسنده کتب علوم قرآنی خاطرنشان کرد: در احادیث آمده است که از بزرگترین عبادت‌ها تفکر و تدبر در نشانه‌ها و آیات الهی است، همچنین در سیره امام علی(ع) آمد است که ایشان دائماً این آیات را تلاوت می‌کردند و اشک می‌ریختند «انَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ؛ یعنی مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در پى یکدیگر آمدن شب و روز براى خردمندان نشانه‏‌هایى [قانع کننده] است».

تدبر در قرآن؛ مقدمه ورود به باطن جهان

وی گفت: قرآن نقشه جهان است و اگر کسی به قرآن راه یابد به حقیقت عالم راه پیدا کرده است و ظاهر را  کنار می‌زند؛ هر بار که قرآن برای این فرد خوانده می‌شود، تجلی جدیدی از قرآن کریم می‌یابد. ارزش انسان در همین معرفتی است که می‌تواند پیدا کند.

حجت‌الاسلام قیومی عنوان کرد: در آیه 148 سوره بقره آمده است که «وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَکُونُواْ یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ یعنی و براى هر کسى قبله‌اى است که وى روى خود را به آن [سوى] می‌گرداند پس در کارهاى نیک بر یکدیگر پیشى گیرید هر کجا که باشید خداوند همگى شما را [به سوى خود باز] می‌آورد در حقیقت‏ خدا بر همه چیز تواناست»، این یعنی هر انسانی با رفتار خود با یکی از اسماء و صفات الهی ارتباط برقرار می‌کند و با سرپرست خود ارتباط برقرار می‌کند.

این عضو هیئت موسسان معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه توضیح داد: در روز قیامت همه انسان‌ها با امام خود خوانده می‌شوند، به تعبیر خداوند هر کسی در این سیر عروجی قرار دارد. اگر کسی به خاطر خدا در مسیر حفظ قرآن، تدبر و عمل به آن قرار گیرد، به طور یقین در مسیر درست سعادت قدم برخواهد داشت و باید گفت در این مرحله چندان علم نظری نقش ندارد. علم مقدمه است و امکان دارد برای فرد این مقدمه از طرق دیگری حاصل شود.

حفظ قرآن منحصر در به خاطرسپردن الفاظ آیات نیست

این مدرس حوزه و دانشگاه اظهار کرد: ممکن است کسی عبارات عربی قرآن را بلد نباشد، اما در باطن خود را در جریان حفظ قرآن قرار دهد و در این مسیر از قرآن ناطق، یعنی اهل بیت(ع) بهره ببرد. اگر کسی در این جهت تلاش مضاعف داشته باشد و معرفت و تدبر خود را عمق ببخشد و تمرکز خود را در این عرصه بگذارد، به نتایجی دست می‌یابد که در مسیرهی دیگر نمی‌تواند آنها را حاصل کند.

وی خاطرنشان کرد: در تاریخ آمده است که ملاصدرا بیان می‌کند که یک دسته از آیات برای او بیشتر جذاب بود و بعدها روایاتی دید که بر عظمت این آیات و افرادی که در این آیات تفکر می‌کنند؛ ملاصدرا از باب فلسفی در این آیات تدبر کرد، اما قرآن ابعاد مختلفی دارد که ما را به معرفت خداوند می‌رساند.

حجت‌الاسلام قیومی تصریح کرد: برای انسان دو دسته معرفت سلبی و ایجابی تعریف شده است که لذت‌های مادی و دنیایی عمدتاً لذت سلبی است، اما لذت‌های معنوی لذت ایجابی است؛ از دسته اول در آیات قرآن با کلمه «ظاهر دنیا» تعبیر شده است و باطن حیات دنیا، همان آخرت است. کسی که در مسیر معرفت خداوند متعال قرار گیرد، به باطن و حقیقت جهان راه می‌یابد.

این نویسنده کتب علوم قرآنی گفت: افرادی که اهل تدبر در قرآن کریم هستند به مراتبی دست می‌یابند و حقایقی را می‌بینند که افراد بعد از مرگ و در آن دنیا قادر به مشاهده آنها هستند؛ امام علی(ع) می‌فرمایند که «دارای چنان یقین کاملی هستم که اگر پرده‌ها وحجاب‌های این دنیایی کنار رود، ذره‌ای به یقین من اضافه نمی‌شود».

وی افزود: نکته مهم این است که کسی که مانوس با قرآن کریم است، اگر بذر معرفت خود را در این دنیا با قرآن رشد دهد، در آن دنیا و در حیات جاودانه نیز با توسل به مراتب قرآن کریم، رشد و تکامل روحی و معرفتی پیدا می‌کند و تبدیل به یک شجره طیبه‌ای می‌شود که ثمرات و برکات آن بی‌شمار و ابدی است و با گذشت زمان نابود و زائل نمی‌شود.