حوزه ادبیات انقلاب باید پاسخ‌گوی سؤالات نسل امروز باشد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آئین رونمایی از رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی» اثر «محمد حنیف» عصر امروز دوشنبه، بیست و یکم بهمن با حضور نویسنده اثر، عباس پژمان، مترجم و نویسنده، شهرام اقبال‍‌‌‎نژاد، نویسنده و مترجم حوزه ادبیات کودک و نوجوان و شهرام پارسی‌نژاد، نویسنده و منتقد ادبی در محل بنیاد ادبیات داستانی ایرانیان برگزار شد.
عباس پژمان در آغاز این جلسه از مرحوم «بهمن فرزانه» یاد کرد و در باره رمان گفت: بعد از خواندن رمان اولین سؤالی که برای من ایجاد شد راجع به ژانر رمان بود. در حقیقت نشانه‌هایی از رمان مدرن، اندیشه، پست مدرن و همچنین «رمنس» و اسطوره را در خود دارد.
وی در ادامه با بیان اینکه رمان مدرن از اواخر قرن نوزدهم بوجود آمد و قصد داشت صورت کلاسیک را کنار بزند و صورت‌های جدیدی تصویر کند. این رمان هم در این زمینه موفق بوده تا صورت جدیدی را خلق کند. همچنین در وجه «گوتیک» بودن، عامل جادویی نقش زیادی دارد که در این رمان این نشانه هست و این نقش همان عامل فوق‌طبیعی یا جادویی است که در رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی» نقش جدی ایفا می‌کند.
این مترجم گفت: رمان در قرن بیستم، نوع جدیدی از خود را آفرید و آن رمان «اندیشه» بود. در آغاز قرار نبود رمان چیزی بگوید بلکه ایجاد شد تا همه چیز را تصویر کند. در رمان قرار نیست کسی فرضیه‌ای را طرح و به آن پاسخ بگوید بلکه رمان زندگی را با همه پیچیدگی‌هایش مطرح می‌کند.
پژمان با بیان اینکه صورت دیگر رمان که بیشتر در نیمه دوم قرن بیستم تولید شد ، پست مدرن نام دارد، گفت: در این ژانر رمان، نویسنده از داستان و نوشته‌های دیگر نویسنده‌ها استفاده می‌کند که این نوع نگارش به «بین‌ متنّیت» شهرت یافته است. این ویژگی نیز در این رمان به خوبی مشهود است.

ژانر رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی»، استقلال خوبی دارد
این نویسنده با بیان اینکه گوشه‌هایی از «رمنس» هم در این اثر مشاهده می‌شود، ادامه داد: ویژگی‌هایی نظیر حالت بهت‌انگیزی که در خواننده ایجاد می‌کند و شخصیت خارق‌العاده آن از جمله این ویژگی‌ها است.
وی مهم‌ترین ویژگی رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی» در بحث ژانر‌ها را بُعد اسطوره‌ای این رمان دانست و اظهار کرد: شخصیتی در اسطوره وجود دارد که با نیروی قاهر به جدال می‌پردازد. همچنین اسطوره‌ها سعی می‌کنند زمان و مکان را در داستان از حالت دقیق خود خارج کنند که هر دو ویژگی قبل به خوبی در این رمان قابل مشاهده است چراکه شخصیت اول آن؛ «سپنتا»، با یک نیروی قاهر در‌گیر می‌شود. از سویی وقایع رمان که بین چند روز تا یک هفته اتفاق می‌افتد نیز در تعلیق بین سال‌های 1336 تا 1357 بوقوع پیوسته است.
پژمان با بیان اینکه در طول داستان تنها از دو قرینه می‌فهمیم که مکان وقوع حواث در لرستان و آن هم با حالت اسطوره‌ای اتفاق افتاده است، عنوان کرد: در عین حال که همه این ویژگی‌ها در رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی» وجود دارد اما این رمان توانسته است، استقلال خود را کسب کند به شکلی که نمی‌توان آن را در هیچ‌ یک از گونه‌های اشاره شده قرار داد و به همین دلیل باید به نویسنده اثر تبریک گفت.

استفاده از اصل «انسان‌ها در موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کند» در رمان
وی همچنین به نوع روایت داستان در این رمان اشاره کرد و ادامه داد: در آغاز خواننده احساس می‌کند یک رمان رئالیستی نقل می‌شود اما در ادامه یک شخصیت مرموز وارد داستان می‌شود و ماهیت آن عامل فوق‌طبیعی در داستان تغییر ایجاد می‌کند. حتی در ادامه این عامل فوق طبیعی بر رمان مسلط می‌شود و خواننده را غافگیر می‌کند. نکته در این میان آن است که این عامل فوق طبیعی بر اساس این اصل که «انسان‌ها در موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کند» وارد رمان می‌شود.
در بخش دیگری از این مراسم کارمران پارسی‌نژاد به ایراد سخن پرداخت و با بیان اینکه با توجه به نشانه‌ها می‌توان حدس زد که اتفاقات این رمان در ایامی نزدیک به انقلاب اتفاق افتاده است، گفت: به همین دلیل تلاش می‌کنم این رمان را از منظر رمان انقلاب اسلامی نقد کنم.
پارسی‌نژاد با اشاره به اینکه نویسنده در طول داستان بازگشت‌هایی به گذشته داشته است، اظهار کرد: به غیر از یکی دو مورد الباقی بازگشت‌ها به موقع و حساب‌شده است.

بی‌مهری نسبت به رمان انقلاب
وی با بیان اینکه به طور کلی داستان انقلاب را در ایران، به اندازه‌ای که در غرب پیشرفت، به جلو نبرده‌ایم و پیشرفت نکرده‌ایم، گفت: عده‌ای معتقد هستند از آنجا که بعد از انقلاب جنگ تحمیلی و دفاع هشت ساله به وقوع پیوست، این حوزه آن طور که باید پیشرفت نکرد. هر چند در همان دوران آثاری خلق شد که بیشتر آنها حادثه محور و با شخصیت‌های کلیشه‌ای مثل «ساواکی»، «جوان انقلابی»، «فرارهای شبانه» و ... بودند.

نگاه تحقیرآمیز نسبت به داستان در ایران
این نویسنده با بیان اینکه متأسفانه در حوزه ادبیات «اندیشه» خیلی فعال نبوده‌ایم، گفت: البته در کل نسبت به ادبیات داستانی بی‌توجه بوده‌ایم. اغلب با یک نگاه تحقیرآمیز و موضوعی که برای سرگرمی استفاده می‌شود، به آن نگاه کرده‌ایم. در حالی که در غرب به هیچ‌وجه این‌طور نیست حتی نویسنده‌ها به عنوان اشخاص صاحب نظر به جلسات سازمان‌های سرّی دعوت می‌شوند.
پارسی‌نژاد با بیان اینکه اگر بک اثر تحلیلی، پخته و قوام‌یافته در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی تولید شود، می‌تواند مرجع خوبی برای متخصصان در دیگر رشته‌ها هم باشد، ادامه داد: تأثیر ادبیات انقلاب بر جامعه روز و جامعه جهانی موضوعاتی هستند که باید بررسی شود.

چرا ادبیات انقلاب در ایران تولید ندارد
وی در ادامه اظهار کرد: آیا شعار «الله اکبر» که در انقلاب ایران شب‌ها از روی بام‌ها فریاد زده ‌می‌شد، در انقلاب الجزایر سابقه نداشته است. چرا ادبیات داستانی ما نتوانسته مانند کاری که ادبیات الجزایر انجام داده است، این چنین تولیداتی داشته باشد و تنها به برخی تولیدات کلیشه‌ای بسنده شده است.
این منتقد ادبی با بیان اینکه نویسنده در ادبیات انقلاب باید مثل یک پژوهشگر یا کارآگاه وارد شود، عنوان کرد: نویسنده باید به این شیوه به سؤالات جوان امروز نسبت به انقلاب پاسخ دهد که اگر در این مسیر ناموفق باشیم به بیگانه‌شدن آنها با این فرهنگ کمک کرده‌ایم.
پارسی‌نژاد در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه نویسنده‌های ما در بسیاری از موارد به سنت‌ها پشت کرده‌ و به سمت مدرنیسم رفته‌اند، عنوان کرد: نویسنده‌های ما هیچ‌گاه به دنبال احداث پلی میان سنت و مدرنیسم نبوده‌اند اما «حنیف» در رمان «کلاه جادویی و مجسمه مسی» به خوبی از تجارب سنت‌های گذشته استفاده می‌کند و با پلی که نویسنده آن را خلق کرده است به سمت آینده حرکت می‌کند.