گسترش کرسی‌های آزاداندیشی؛ راهی برای احیای عصر طلایی اسلام
گروه بین‌الملل: حمیدرضا آراسته گفت: گسترش کرسی‌های آزاداندیشی نقش مهمی در به ارمغان آوردن نشاط علمی در زندگی دارد. ما باید بستر آزادی علمی برای رسیدن دوباره به عصر طلایی ایران و اسلام را مهیا کنیم.
حمیدرضا آراسته، دانشیار مدیریت آموزش عالی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان این مطلب گفت: گسترش کرسی‌های آزاداندیشی نقش مهمی در به ارمغان آوردن نشاط علمی و زندگی دارد. ما باید بستر آزادی علمی برای رسیدن دوباره به عصر طلایی ایران و اسلام را مهیا کنیم.
حمیدرضا آراسته، دانشیار مدیریت آموزش عالی و عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه بیان کرد: تنها راه برون‌رفت کشور از بسیاری مشکلات، اول سرمایه‌گذاری در علم و فناوری، دوم ایجاد ارتباط بین دین و علوم سخت و نرم است. این دومی یعنی ایجاد میان‌رشته‌ای‌ها در شناخت بیشتر این جهان به ما کمک بسیاری کرده است. امروز رشته‌هایی مانند فلسفه فیزیک، فلسفه ریاضی، فلسفه اعصاب به شدت راهگشای ما در شناخت از پدیده‌ها شده‌اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی عنوان کرد: مسئله‌ای که باید به آن توجه کرد، این است که قبل از اسلام دانش مبتنی بر علوم نقلی بوده است اما تحول بسیار بزرگی در قرن دوم در حوزه علم در جهان توسط مسلمانان اتفاق افتاد. آن‌ها دیگر به علوم نقلی بسنده نکردند بلکه معتقد بودند که ما باید به سمت و سوی علوم تجربی پیش برویم و علوم تجربی را چنان بررسی کنیم که از آن بتوانیم علم مفیدی را کسب کنیم و در اختیار جامعه قرار دهیم. بنابراین بزرگترین دستاوردی که مسلمانان برای علم در جهان اسلام و به ویژه ایران داشتند، تجربی کردن علم بوده است و اینکه بتوانند مسائل اجتماعی را حل کنند. مسلمانان و به ویژه ایرانیان توانستند بین قرون دوم تا پنجم هجری شمسی شکوفاترین تمدن را ایجاد کنند.
وی افزود: برای مدت 250 سال یکی از تاریخ‌سازترین تمدن‌های بشری در ایران تشکیل می‌شود و ایران دانشمندان بزرگی را در این دوره تقدیم جهان می‌کند که از آن جمله می‌توان به جابر ابن حیان بنیانگذار علم شیمی اشاره کنیم. همچنین خوارزمی در جبر و مقابله حرف اول را می‌زد، محمد زکریای رازی معروف به پدر طب کودکان که کتاب‌هایش تا قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی در بهترین دانشگاه‌های دنیا تدریس می‌شد، ابوریحان بیرونی، دانشمند اخترشناس، ابن سینا، معروف به شاهزاده اطبا که کتاب‌های او نیز قرون متمادی در اروپا آموزش داده می‌شد و بالاخره عمر خیام، ریاضی‌دان برجسته که در جبر و فیزیک او را دانشمند برجسته‌ای می شناختند.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: بنابراین ما می‌بینیم که دانشمندان مسلمان در زمان خودشان نقش بسیار مهمی در علم و فناوری داشتند و دستاوردهای خوبی برای تمدن بشری ایجاد کردند.
دلایل رشد علمی مسلمانان در قرون دوم تا پنجم هجری
حمیدرضا آراسته در ادامه تأکید کرد: بررسی دلایل رشد علمی مسلمانان ضروری است و به پیشرفت علمی ما در قرن 21 کمک می‌کند. اگر ما به مسائلی که مورد توجه بزرگان ما بوده توجه کنیم این امر می‌تواند راهگشای کشور و جهان اسلام باشد.
وی افزود: یکی از دلایل رشد علمی مسلمانان آن دوره این بوده که جهان اسلام به روابط بین‌الملل بسیار اهمیت می‌داده، بنابراین مسلمانان توانستند در کنار ارتباطی که با جهان برقرار می‌کنند و شکوفا کردن استعدادها، منابع زیادی را در کشور جلب کنند و دستاوردهای خوب اقتصادی هم داشته باشند. مرکز تولید پارچه، بسیاری از وسایل و لوازم نبرد، ابزارهای کشاورزی و بسیاری صنایع دیگر ایران بوده و ما در بیشتر زمینه‌ها حرف اول را در جهان می‌زدیم و مسلمانان و به ویژه ایرانیان نقش بزرگی را در مدیریت جهان ایفا می‌کردند.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی گفت: از سوی دیگر مسلمانان با فن ترجمه آشنا بودند و توانستند آثار دیگران به زبان‌های مختلف را ترجمه کرده و دراختیار علاقه‌مندان قرار دهند.
آراسته با تأکید بر اهمیت آموزش‌های اسلامی در پیشرفت علمی مسلمانان گفت: مطلب بسیار مهم دیگر توصیه‌های اسلامی بود. بسیاری از علمای آن زمان کسب علم را واجب کفایی می‌دانستند و اینکه علم راهگشای کشور اسلامی و یکی از منابع اصیل قدرت برای پیشرفت است.
وی ادامه داد: از عوامل پیشرفت علم در آن زمان، آزادی علمی بوده است. امروزه نیز تا حد زیادی کشورهای جهان درگیر این موضوع هستند. اولین بیانیه تحت این عنوان در سال 1919 در آمریکا منتشر شده درحالیکه ما به این موضوع قرن‌ها پیش از این توجه داشته‌ایم. مثلاً شخصیتی مانند زکریای رازی علیرغم مخالفت‌های فلسفی با برخی ابعاد دینی، ریاست بیمارستان ری و بغداد را به عهده داشت و کارهای ارزنده‌ای را به ثمر رساند. همچنین مراکز علمی به دور از تصدی‌گری‌های دولتی و حکومتی توانستند فعالیت‌های برجسته‌ای انجام دهند.
لزوم استفاده از ظرفیت‌های علمی جوانان ایرانی در کشور
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با تشریح وضعیت کنونی مسلمانان جهان گفت: تحولات کشورهای اسلامی در 40 الی 50 سال گذشته جایگاه آنان را ارتقا بخشیده است. اما متاسفانه، هم اکنون، بسیاری از متخصصان برجسته این کشورها به کشورهای پیشرفته مهاجرت کرده‌اند و دلیل اصلی آن هم زمینه‌های خوبی است که برای پیشرفت علمی آن‌ها در کشورهای غربی ایجاد شده است. ولی باید این را در نظر بگیریم افرادی که مثلا از ایران برای تحصیل به خارج از کشور می‌روند یا مهاجرت علمی می‌کنند، هر جا بروند ایرانی هستند و خدمات آن‌ها به عنوان یک ایرانی ثبت می‌شود. البته شایسته است که این افراد را جذب کشورهای خود کنیم. باید زمینه‌های بازگشت این افراد و نیز گردش مغزها فراهم شود تا این افراد به جامعه خود بیشتر خدمت کنند.
وی ادامه داد: علیرغم تبلیغات در جهت ارزشمندی علم در ایران، هنوز هم آن‌طور که باید و شاید سرمایه‌گذاری‌های لازم در آموزش عالی برای پیشرفت علم کشور صورت نگرفته است. ظرفیت‌های کشور و جوانان بسیار بالاتر از دستاوردهایی است که امروز شاهد آن هستیم و موفقیت‌های گسترده‌تری می‌تواند شکل بگیرد. در این میان سرمایه‌گذاری بیشتر در آموزش عالی نقش بزرگی را ایفا می‌کند.
نبود سرمایه‌گذاری لازم در بخش آموزش عالی
آراسته تأکید کرد: متأسفانه امروز کل بودجه‌ای که برای آموزش عالی در ایران اختصاص می‌دهیم شاید برابر است با بودجه یک یا دو دانشگاه برتر که در غرب مثلاً در آمریکا یا آلمان و انگلیس مشغول فعالیت هستند و این برای کشور بزرگی مانند ایران که ظرفیت‌های بالایی دارد و می‌خواهد تمدن کهن خود را احیا کند شایسته نیست.
بودجه، حقوق و مزایایی که برای هیئت علمی به عنوان ستون اصلی دانشگاه، در نظر گرفته می‌شود، حتی از کشورهای عربی هم کمتر است. حقوق اعضای هیئت علمی در کشورهایی چون لیبی، مراکش و سوریه بین 1200 تا 2500 دلار، اردن و لبنان 2500 تا 5000 دلار، امارات 3400 تا 7500 دلار اما در ایران 600 تا حداکثر 2000 دلار در ماه است. هیئت علمی جایگاه ویژه‌ای در دانشگاه دارد و توجه به تأمین نیروهای علمی ارزنده، راه را برای خلاقیت و خدمات بهتر آنان به دانشجویان و ارتقای سطح علمی کشور فراهم می‌کند. ما باید به این مسئله توجه کنیم. سرمایه‌گذاری در آموزش عالی، بهترین بازدهی را در پی دارد.
وضعیت دین در دانشگاه‌های کشور
آراسته در مورد سطح دینداری دانشجویان و وضعیت دین در دانشگاه‌های کشور گفت: به عقیده من دانشجویان ما از دیندارترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند، آن‌ها از پاک‌ترین افراد جامعه هستند و علاقه زیادی هم به دین دارند. این ما هستیم که باید روش‌های آموزش دین در دانشگاه‌ها را مورد تجدیدنظر قرار دهیم. دیگر روش‌های سنتی تفهیم دین کارایی چندانی ندارد.
لزوم تجدید نظر در روش‌های تفهیم دین در دانشگاه‌ها
وی افزود: واقعاً چه باید کرد؟ مسلماً کسانی که اصحاب دین در دانشگاه‌ها هستند به ویژه روحانیون ما باید تجدیدنظری در روش‌های تبلیغی و ارتباط اجتماعی با دانشجویان داشته باشند. ارتباط با دانشجویان مقوله بسیار مهمی است و این نباید فقط محدود به ارتباطاتی در مراسم و مناسک‌های مذهبی در دانشگاه باشد. ارتباطات شخصی روحانیون با دانشجویان باید اصلاح و گسترده شود.
آراسته گفت: همچنین، اکنون وقت آن رسیده که ما بازنگری عمیقی در دروس معارف و آشنایی هر چه بیشتر دانشجویان با قرآن کریم داشته باشیم. بسیار مهم است که دانشجویان ما انس با قرآن کریم داشته باشند و آشنایی بیشتری با مکتب اهل بیت(علیهم‌السلام) پیدا کنند، و این با روش‌های سنتی و اینکه مراسمی برگزار کنیم و افراد شرکت کنند، انجام نمی‌شود. باید اقدامات وسیع‌تری انجام دهیم.
وی در پایان افزود: مطلب دیگری که باید به آن توجه کنیم، دوری جستن از هرگونه تحمیل عقیده است. دیگر به جوانان امروزی نمی‌شود عقایدی را تحمیل کرد، خودشان تحصیلکرده هستند، خودشان تصمیم می‌گیرند، خودشان مسائل را با دقت بررسی می‌کنند و در بیشتر مواقع خودشان کار خودشان را انجام می‌دهند، این ما هستیم که باید روش‌هایمان را تغییر دهیم، عقاید را به شایسته‌ترین نحو به آنان ارائه دهیم و اجازه دهیم خودشان تصمیم بگیرند و انتخاب کنند.
