تبیین فرهنگ اسلامی؛ مقدمه حرکت در جهت شعار سال/ ضرورت عقلانی‌کردن مدیریت‌

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت‌الله اکبرهاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در نشست صمیمی نخبگان، اصحاب فرهنگ و هنر که امروز 16 اردیبهشت در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی و سازمان اسناد جمهوری اسلامی برگزار شد، پس از اینکه چند تن از اصحاب فرهنگ و هنر به بیان نقطه نظرات خود در زمینه مسائل فرهنگی پرداختند، با اظهار تشکر از این افراد گفت: نکات مهمی در اظهارات این عزیزان پیرامون مسائل فرهنگی و اخلاقی مطرح شد.

وی افزود: جامعه ما از حالت سنتی عبور کرده و به فضل وجود میلیون‌ها تحصیل‌کرده روحانی و دانشگاهی امروز یک جامعه فرهیخته داریم.

وی با اشاره به کتاب روشنفکری دینی و آزاداندیشی که خود تألیف کرده است، افزود: مبنای این کتاب تعقل است، هرچند سنت‌ها نباید فراموش شود اما شرایط زمان و مکان را که از دستورات نظام اسلامی است باید مراعات کنیم.

عقلانی کردن مدیریت جامعه مسئله مهمی است

هاشمی رفسنجانی اظهار کرد: مهم‌ترین کاری که اکنون باید انجام داد، عقلانی کردن مدیریت جامعه در اموری چون خانواده، مدرسه، دانشگاه‌ها است و متاسفانه در بسیاری از جاها جای آن خالی است و این مسئله آسیب‌رسان است.

وی با اشاره به روایاتی که در آن عقل حجت نامیده شده، گفت: در اسناد معتبر که همه قبول دارند دو پیامبر برای انسان‌ها اختصاص داده شده، یکی پیامبر ظاهر است که از آن به انبیای الهی یاد می‌شود و دیگر پیامبر باطن است که عقل نام دارد؛ دوره پیامبران تمام شد و دینی که 1400 سال پیش در عربستان با یک جامعه محدود آمده بود، طبیعی است آن موقع شرایطی نبود که همه جزئیات دین گفته شود و بسیاری از مسائل به صورت کلی بیان شد، لذا امروز عقل باید دخالت کند و با عقلانیت آن مسائل را تکمیل کنیم.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به کتاب روشنفکری دینی و آزاداندیشی گفت: در این کتاب به تعریف دو گونه آزاد‌اندیشی پرداختم؛ آزاداندیشی کاملا مطلق و آزاد‌اندیشی که باید در چارچوب و موازین دین باشد. این دو نوع آزاداندیشی را با یکدیگر مقایسه کردم و به این نقطه رسیدم که عقل مسئله اصلی است و در کتاب خود از سخنان شیخ اعظم انصاری که به عقل پرداخته جملاتی نقل شده است.

کتاب تحف‌العقول از کتاب‌های مهم روایی ما است

وی عنوان کرد: کتاب تحف‌العقول که از کتاب‌های مهم روایی ما است و در این کتاب روایتی از امام کاظم(ع) وجود دارد که خطاب به شاگردشان هشام ابن حکم وصایایی دارند؛ این نکته گفتنی است که هشام از شخصیت‌های نادر روزگار است، قبلا مذهب انحرافی داشت و با امام صادق(ع) آشنا شد و ایشان با منطق و استدلال هشام را هدایت کردند و او شاگرد امام صادق(ع) شد.

هاشمی رفسنجانی افزود: امام کاظم(ع) در این روایت بیش از صد توصیه می‌کنند و از جمله می‌فرمایند که دین و عقل دو نعمت خدا برای انسان‌هاست و در مجموع معارفی که امام به هشام یاد می‌دهند 95 درصد عقلی و 5 درصد نقلی است.

وی افزود: تا بحث فرهنگ مطرح می‌شود، قشری از جامعه سنتی ما به موضوعاتی چون فیلم، موسیقی، آرایش زن و موی زن حساس می‌شوند و برخی افراد جلسات را بر هم می‌زنند، در حالی که فرهنگ این نیست، این مسائلی که گفته شد یک هزارم مسائل فرهنگی است.

وی گفت: محور سخنان امام کاظم(ع) عقل است که در برابر عقل نیز جهل قرار دارد و فضائل اخلاقی از لشکریان عقل محسوب می‌شوند.

امام کاظم(ع) در روایت خود 75 نکته را بیان می‌کنند و لشکریان عقل و جهل را برمی‌شمارند و اگر این مکارم اخلاقی را در جامعه شکل دهیم جامعه موعود الهی و مدینه فاضله تشکیل می‌شود.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: مکارم اخلاقی که در روایت امام کاظم(ع) آمده اخلاق ما را تشکیل می‌دهد و اگر بناست اقدام فرهنگی برای بیان شعار سال انجام شود، ابتدا باید فرهنگ اسلامی را تعریف کنیم و جامعه را بر مبنای این فرهنگ تقویت کرد.

وی عنوان کرد: همه نیازهای جامعه اسلامی در روایت امام کاظم(ع) است، هیچ کس منکر قبح تهمت، زشتی سخن‌چینی، دروغ‌گویی و سوء‌ظن نیست و تجسس از بدترین رویه‌های ضداخلاقی است و حق نداریم وارد عقاید مردم شویم و اصلا حق نداریم اسرار مردم را بفهمیم تا چه برسد که آنها را افشا کنیم و بزرگترین گناه را به اسم امنیت مرتکب شویم و شنود در خانه مردم و ماشین مردم بگذاریم وهمه اینها ضداخلاقی است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه باید مصداق فرهنگی را که رهبری در نظر دارند را پیدا کنیم و انجام دهیم، خطاب به اصحاب فرهنگ و هنر عنوان کرد: من کمک می‌کنم و شما هم این کار را شروع کنید.

یکی از آرزوهای من نجات فرهنگ است

وی عنوان کرد: امیدوارم جامعه ما به عقلانیت بازگردد و از دگماتیسمی که جامعه را رنج می‌دهد، ممانعت کنیم و یکی از آرزوهای من نجات فرهنگ است.

وی در ادامه سخنان خود به سابقه تاسیس کتابخانه ملی پرداخت و افزود: بنای این ساختمان یک سال پیش از تولد من کلنگ‌زنی شد و سال 1316 شروع به کار کرد اما تا قبل از انقلاب پیشرفت خوبی نداشت، انقلاب که به پیروزی رسید وضعیت کتابخانه را پیگیری کردم و مشاهده کردم که به صورت انباری از کتاب شده است، لذا قانونی برای بهبود این وضعیت در مجلس تصویب شد.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار کرد: اولین کسی که در زمان ریاست جمهوری من مسئولیت کتابخانه ملی را به عهده گرفت محمد رجبی بود و وقتی که حجت‌الاسلام خاتمی از وزارت ارشاد استعفاء داد، رجبی پیشنهاد کرد که وی مسئولیت کتابخانه را به عهده بگیرد.

میدان فرهنگ، طرحی که تکمیل نشده است

هاشمی رفسنجانی گفت: طرحی ریخته شد که میدان فرهنگ ایجاد شود؛ چهار ساختمان شامل یک کتابخانه، دو فرهنگستان و یک اسناد ملی بنا شد و قرار بود میدان فرهنگ زیباترین میدان ایران شود و فرهنگ را به نمایش بگذارد اما متاسفانه این میدان هنوز تکمیل نشده است.

وی با اشاره به اهمیت اسناد کشور گفت: اسناد باارزش فراوانی در کشور وجود دارد زیرا ما سابقه تمدنی طولانی داریم؛ کتاب‌هایی از قرون گذشته موجود است که بسیار زیبا نگاشته شده‌اند و ما یکی از مجموعه‌های عظیم اسناد در جهان هستیم و اکثر موزه‌های مهم دنیا آثار باستانی ایران را در خود جای داده‌اند، ما می‌توانیم بخشی از اسنادمان را که در کشورهای دیگر است باز پس بگیریم.

خاطره‌ای شیرین از حجت‌الاسلام دعایی

همچنین در این مراسم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به خاطره‌ای از حجت‌الاسلام دعایی پرداخت و گفت: حجت‌الاسلام دعایی در این برنامه خاطره‌ای را از حضور در منزل من در زمان نهضت مطرح کرد و من نیز خاطره‌ای را نقل می‌کنم.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: در جریان جشن‌های رژیم گذشته مقاله‌ای نوشتم و وی آن را چاپ کرد، بعد از مدتی من دستگیر شدم و حجت‌الاسلام دعایی به عراق فرار کرد و یکی از غصه‌های او این بود که مادرش در ایران است و مادر نیز نگران وضعیت فرزند بود، من در این فکر بودم که مادر را به فرزند برسانم.

وی عنوان کرد: برخی از اقوام ما هویه عراقی داشتند، من هویه یک از زنان فامیل را که عکس نداشت، گرفتم  و به مادر حجت‌الاسلام دعایی دادم و او را  سوار ماشین کردم و با قالیچه‌ای ایرانی که پر از کتاب و اعلامیه و اطلاعیه بود، راهی عراق کردم، هرچند مادر حجت‌الاسلام دعایی از این اطلاعیه‌ها خبر نداشت و خوشبختانه به فرزندش رسید و الان قبر وی نزدیک قبر حاج‌آقا مصطفی است.

هاشمی رفسنجانی در ادامه با اشاره به مسئله پیشرفت علمی اسلام گفت: در مرحله اول در دنیای اسلام آثار دیگران ترجمه می‌شد، اما بعد به دوره تحقیق رسید و تحقیقات فراوانی صورت گرفت و موجب ایجاد تمدن اسلامی شد؛ ابوعلی سینا از ترجمه‌ها استفاده کرد اما آنچه که به صورت فلسفه ایجاد کرد، اگر ارسطو نیز زنده شود نمی‌تواند بفهمد و از کتاب مابعدالطبیعه ارسطو عمیق‌تر است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه باید فرهنگ را درست تعریف کنیم، اظهار کرد: «در دوره ریاست جمهوری من مقام  معظم رهبری، مسئله تهاجم فرهنگی را مطرح کردند که پس از آن در نمازهای جمعه، برخی برداشت‌های دیگری از آن کردند؛ رهبر معظم انقلاب پس از شنیدن این سخنان عنوان کردند «ما چه گفتیم و آنها چه گفتند».

عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: عفت از وجوه فرهنگی ما و صداقت، راستگویی، انفاق و امداد نیز از لوازم فرهنگ ما است.

هاشمی رفسنجانی در پایان گفت: امیدوارم این اجلاس منجر به حرکت خوبی برای فرهنگ‌شناسی عمیق شود.