کلان طرح قرآنی «اتحاد امامت و امارت» تدوین شد

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین اللهیاری، مدیر مرکز امامت و امارت بنیاد فقهی مدیریت اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با اشاره به تدوین نظریه «اتحاد امامت و امارت» گفت: نظریه اتحاد امامت و امارت بر مفهوم امامت برگرفته از کلام نورانی وحی استوار است. در آیه 73 سوره انبیا آمده است:«وَ جَعَلْناهُمْ ائِمَّةً یَهْدُونَ بِامْرِنا وَ اوْحَیْنا الَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ اقامَ الصَّلاةِ وَ ایتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ»؛ و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت مى‏‌کردند، و به ایشان انجام دادن کارهاى نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحى کردیم و و آنان پرستنده ما بودند.

وی با بیان اینکه مرکز اتحاد امامت و امارت برای اجرایی کردن این نظریه به پیشنهاد حجت‌الاسلام والمسلمین قوامی تشکیل شده است گفت: این طرح در شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، دانشگاه‌ها و ... تشریح و با استقبال روبه رو شده و در قم نیز استاندار قم آن را پذیرفته و در مسجد فاطمه الزهراء پردیسان به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد.

اللهیاری با بیان اینکه این طرح برای رهبری معظم انقلاب نیز ارسال خواهد شد بیان کرد: مرکز اتحاد امامت و امارت با مجوز وزارت کشور تشکیل شده و در حال فعالیت است و نظریه مذکور را که نمونه‌ای از جامعه اسلامی است و ساختار آن برگرفته از ساختار نظام اسلامی است اجرایی خواهد کرد.

وی با اشاره به سلسله امامت و ارتباط آن با این نظریه تصریح کرد: پیشوایان دینی از آدم تا خاتم و از خاتم تا موعود، برای هدایت و راهبری بشر آمدند و می‌آیند و اینک امام زمان(عج) خلیفه خدا و حجت او بر خلایق است. امام امت، نایب امام زمان و منصوب (به نصب عام) و مشروع از سوی اوست و امام جمعه، نماینده امام امت و منصوب و مشروع از سوی اوست. امام جماعت، نماینده امام جمعه و منصوب و مشروع از سوی اوست.
اللهیاری ادامه داد: پیامبر خاتم (ص) و امیرالمؤمنین(ع) امامت جمعه و جماعت داشته و توأمان امارت و حکومت هم داشته‌اند. مالک اشتر و سلمان و دیگر استانداران، امامت و امارت را توأمان داشته‌اند. امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای امامت و امارت را توأمان داشته و دارند. پس اتّحاد امامت و امارت به مثابه یک قاعده سیاسی- اجتماعیِ اسلام است و  در هر رده از سلسله امامت، قاعده فوق قابل اعمال است، بلکه لاز‌م‌الاجراست.

امام جماعت؛ ولی فقیه مسجد

این محقق قرآنی با اشاره به ارتباط امام، امت و مدینه تصریح کرد: امام جماعت به منزله ولیّ فقیه و امام امت است. مسجد با محدوده آن به منزله یک مدینه اسلامی است که در آن مأمومین و مجاورین مسجد به منزله امت اسلامی هستند. امام جماعت، توسط امام جمعه نصب و عزل می‌شود و از او مشروعیت می‌گیرد و شرایط امام جماعت، شرایط امام جمعه بلکه ولیّ فقیه است.
رئیس مرکز اتحاد امامت و امارت با اشاره به اختیارات امام عنوان کرد: اختیارات اداری سیاسی پیامبر(ص)، به ولیّ فقیه می‌رسد و اختیارات اداری سیاسی ولیّ فقیه، به امام مسجد می‌رسد؛ ولیّ فقیه سه قوّه را زیر نظر دارد؛ بنابراین امام مسجد هم سه قوّه را زیر نظر دارد. در این ساختار رئیس قوّه مجریه کشور، رئیس جمهور است و رئیس قوّه مجریه مسجد، رئیس ستاد اجرایی است.
وی افزود: هیئت دولت رئیس جمهور مرکّب از وزیران است. (مطابق نیازهای کشور) هیئت دولت رئیس ستاد اجرایی مسجد، بر اساس نیازهای محدوده مسجد، مرکّب از وزرایی با عناوین و مسؤلیت‌های امور فرهنگی تبلیغی، امور مالی اقتصادی، امور سیاسی امنیتی، امور توسعه و عمران، امور ورزش و جوانان و دیگر موارد مشابه است.
وی با اشاره به وضعیت قوّه مقننه در این ساختار گفت: قوّه مقننه مسجد، هیئت امنای مسجد است. وظیفه هیئت امنا، وضع قوانین و مقررات لازم، برای اداره بهینه مسجد است. اعضای هیئت امنا را، مأمومین انتخاب می‌کنند. مقامات ارشد منطقه مسجد، عضو رسمی هیئت امنا هستند. مصوبات هیئت امنا توسط امام جماعت تأیید و جهت اجرا به رئیس ستاد اجرایی ابلاغ می‌شود.
این پژوهشگر عرصه مدیریت دینی با اشاره به جایگاه رئیس قوّه مقننه در ساختار کشور ادامه داد: رئیس هیئت امنا، توسط اعضای هیئت امنا انتخاب می‌شود و سپس توسط امام جماعت تنفیذ و تحت امر اوست همچنین قوّه قضائیه مسجد، هیئت حل اختلاف است. رئیس هیئت حل اختلاف، توسط امام جماعت نصب و عزل می‌شود.

مزایای طرح امامت و امارت

اللهیاری با اشاره به مزایای اجرای این طرح تصریح کرد: از جمله مزایای این طرح آن است که مسجد به طراز اسلامی می‌رسد؛ کارایی مسجد اوج می‌گیرد؛ اداره کشور آسان می‌شود؛ نظام اداری کشور غیرمتمرکز و مسجدمحور می‌شود؛ مشکلات هر منطقه در همان منطقه حل می‌شود و بار دولت بزرگ، سبک می‌شود؛ دولت بزرگ؛ چابک، کوچک و کارآمد می‌شود و گرایش به مسجد اوج می‌گیرد و مطابق اصول مدیریت اسلامی است.
وی با اشاره به نمونه‌هایی از کارکرد اجتماعی مسجد عنوان کرد: کارکردهای اجتماعی مسجد فراوان است که حل مشکلات جوانان (ازدواج، اشتغال، مسکن، ورزش، تفریح و مانند آن)، حل مشکلات  اقتصادی مردم (تأمین نیازها، تأمین شغل، اعطای تسهیلات و مانند آن)، حل مشکلات فرهنگی مردم (شبهه‌زدایی دینی، تقویت تعلیم و تربیت، ایجاد معنویت)، حل مشکلات سیاسی مردم و نمازگزاران (تحلیل سیاسی به‌روز و کارآمد و متعادل، امکان فعالیت سیاسی شفاف و به دور از سیاست زدگی)، حل مشکلات اجتماعی (حل اختلافات، امنیت اجتماعی)، حل مشکلات رفاهی (توسعه فضای سبز و شاد‌ی‌آفرین) نوع کارکرد اجتماعی مسجد از جمله این کارکردهاست.

کارکردهای اجتماعی مسجد

اللهیاری با اشاره به انتظار از کارکرد‌های اجتماعی مسجد، اظهار کرد: این موارد در موضوعاتی مانند مسجدِ مستقل و مردمی، که مورد تأیید بعضی از محافل تأثیرگذار است و در آن مسجد توسط مردم ساخته می‌شود؛ هیئت امنا توسط مردم انتخاب می‌شود؛ امام جماعت توسط مردم (یا هیئت امنا) انتخاب می‌شود؛ مسجد توسط هیأت امنا اداره می‌شود و امام جماعت تابع (و احتمالاً حقوق‌بگیر)هیئت امنا است خلاصه می‌شود.
وی با اشاره به ساختار مسجدِ دولتی و تابع سازمان اوقاف و وزارت ارشاد، که در حال حاضر بیشتر مساجد این‌چنین هستند و در آن مسجد با کمک دولت ساخته می‌شود تصریح کرد: در این ساختار امام جماعت توسط مردم معرفی و از طرف اداره اوقاف نصب می‌شود؛ هیأت امنا توسط اداره اوقاف با همکاری مردم نصب می‌شود (پس از تأیید صلاحیت)؛ امام جماعت تحت تأثیر هیأت امنا است که در معرفی او نقش داشته است؛ امام جماعت تابع سیاست‌های اداره اوقاف و دولت است و احیاناً حقوق‌بگیر هستند.

مزایای مسجد در مدل حکومتی

وی با بیان اینکه در این نظریه مسجدِ حکومتی و تابع امامت و ولایت  است یادآوری کرد: در این نظریه امام جماعت توسط مردم انتخاب و توسط امام جمعه نصب می‌شود؛ هیأت امنا توسط مردم انتخاب و توسط امام جماعت تنفیذ می‌شود؛ هیأت امنا در حکم قوّه مقننه مسجد است (در کنار دو قوّه مجریه و قضائیه)؛ امام جماعت بر سه قوّه، ولایت و نظارت دارد؛ امام جماعت در قبال مردم و امام جمعه پاسخ‌گو است.
وی با اشاره به درجه کارکرد اجتماعی انواع مسجد در این طرح تصریح کرد: درجه کارکرد اجتماعی مسجد مستقل و مردمی، خوب است زیرا حمایت خودجوش هیأت امنا و مردم به علت همه‌کاره بودن؛ انگیزش بالای هیأت امنا به سبب استقلالی که دارند. عدم وجود هر نوع تواکل بین هیأت امنا و مرکز تأثیرگذار دیگر؛ زمینه خوب برای توسعه اجتماعی مسجد به علت ماهیت مردمی این توسعه از ویژگی‌های آن است.
وی افزود: درجه کارکرد اجتماعی مسجد دولتی متوسط است که دلایلی مانند عدم حمایت کافی اداره اوقاف؛ انگیزش متوسط هیأت امنا به علت احساس عدم استقلال؛ اکتفای مردم به حمایت‌های  احتمالی اداره اوقاف؛ عدم قدرت کافی امام جماعت برای توسعه اجتماعی مسجد به علت تواکل اداره اوقاف و هیأت امنا در حمایت از مسجد سبب پیدایش این عوامل می‌شود.
اللهیاری با بیان اینکه درجه کارکرد مسجد حکومتی عالی است گفت:  این مدل مزایایی مانند اختیارات وسیع امام جماعت؛ بودجۀ مصوّب و حساب شده؛ حمایت رسمی امام جمعه و نظام از مسجد؛ حمایت مردم و نمازگزاران از امام جماعت به علت حل مشکلات به شکل محسوس و احساس رفاه و آرامش و امنیت از قِبَل مسجد؛ فعال بودن هیئت امناء به علت تحت امر و نظارت بودن نسبت به امام جماعت؛ توسعۀ روز افزون اجتماعی به علت ساختار اداری مسجد که مسئولیت ادارۀ منطقه را به عهده دارد و وجود مردم سالاری دینی را دارا است.
کارکرد عبادی مسجد

این محقق حوزوی با اشاره به کارکردهای مساجد گفت: یکی از این کارکردها عبادی است؛ کارکرد عبادی که خداوند متعال در آیه 18 سوره جن می‌فرماید: وَ انَّ المَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدعُو مَعَ اللهِ احَدا: مساجد از آن خداست، پس باید احدی جز او را نخوانید؛ کارکرد دیگراجتماعی است که موید قرآنی آن نیز«یَدُ اللهِ مَعَ الجَمَاعَة؛ است و در این کارکرد مساجد، مصداق عملی حرکت‌های اجتماعی است.

اللهیاری با اشاره به کارکردهای دیگر مسجد در این مدل عنوان کرد: کارکرد آموزشی شامل بر پایی کلاس‌های مختلف اعتقادی، احکام، اخلاق، تفسیر، آموزش نظامی، شعر و مانند آن و کارکرد فرهنگی در بین نقش‌ها و کارکردهای دیگر مسجد، بیش‌ترین اهمیت را دارد.
کارکرد تبلیغی

وی کارکرد تبلیغاتی را از دیگر اهداف برشمرد و افزود: هدف از تبلیغ، رشد و افزایش معرفت دینی مردم و احیای آنان برای ادای وظایف دینی و اسلامی ایشان است همچنین کارکرد عملی از دیگر موارد است که حضرت رسول اکرم (ص) در این باره می‌فرمایند: «اگر شخصی بامدادان، راه مسجد را پیش گیرد و صرفاً هدف او چنین باشد که راه خیر و نیک‌بختی را فرا گیرد و یا به دیگران تعلیم دهد، از لحاظ اجر و مزد معنوی، همسان کسی است که عمره کامل انجام داده باشد و اگر شبانگاهان برای چنان هدفی به مسجد روی آورد اجر و پاداش او برابر با اجر و پاداش کسی است که مراسم حج کامل را برگزار کرده باشد.»
اللهیاری کارکرد سیاسی را از دیگر کارکردها دانست و اضافه کرد: دین و سیاست در آیین مقدّس اسلام، مقوله واحدی است و از همان ابتدای اسلام تاکنون مسجد به عنوان پایگاه مهم سیاسی مد نظر بوده است.
وی همچنین به کارکرد اخلاقی اشاره و تصریح کرد: حضرت رسول اکرم(ص) هدف بعثت خود را احیای اخلاق و فضایل انسانی معرفی کرده‌اند و اصولاً ساختار معنوی و محتوای کارکردهای مسجد به گونه‌ای است که در نهایت به باروری اخلاقی، روحی، اخلاص و طهارت نفس انسانی می‌انجامد.

کارکرد خدماتی مسجد

اللهیاری کارکرد خدماتی را از دیگر موارد برشمرد و عنوان کرد: تعاون مساجد، هم در مورد رسیدگی و پوشش مادی و معنوی به افراد بی‌بضاعت و فقرا و هم در مورد بلایای عام و حوادث طبیعی غیرمترقبه به شکل فعّال وارد عمل می‌شوند همچنین علاوه بر کارکرد اصلی آن که همانا محلی برای ارتباط با خداوند و برگزاری نماز جماعت است.

وی با بیان اینکه می‌توان کارکردهای دیگری را نیز در نظر گرفت که یک امام جماعت باید با آن‌ها آشنا باشد تاکید کرد: از جمله این کارکردها می‌توان کارکرد آموزشی، فرهنگی، تبلیغی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، مبارزاتی و رسانه‌ای را نام برد.
این محقق با اشاره به ارتباطات اجتماعی امام جماعت افزود: ارتباط منظم و مستمر با نمازگزاران و در صورت امکان سرکشی به منازل یا مغازه آن‌ها، سرکشی امام جماعت به خانواده‌های شهدا و جانبازان، احترام به شخصیت جوانان و نوجوانان و تشویق آنان در مسجد، مسؤلیت دادن به نوجوانان در فعالیت‌های مسجد، راه‌اندازی اردوهای یک روزه یا چند روزه با هزینه شرکت‌کنندگان و یا کمک خیرین، برگزاری مسابقات فرهنگی، هنری و مانند آن، حضور زودتر و گفت‌وگو با نمازگزاران و تعیین ساعتی مشخص برای حل مشکلات از جمله مواردی است که باید مورد توجه امام جماعت در ارتباطات اجتماعی باشد.