غضبی که منجر به شر شود مصداقی از مصادیق شیطان است
کانون خبرنگاران نبأ: یکی از اساتید حوزه ضمن اشاره به مصادیق شیطان، گفت: از دیدگاه رهبران آسمانی غضبی که ما را به شر برساند، مصداقی از مصادیق شیطان است.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، همزمان با ماه رمضان، سلسله جلسات روزانه پس از اقامه نماز ظهر با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدباقر علویتهرانی، استاد حوزه و کارشناس دین، در مسجد حضرت امیرالمؤمنین(ع) تهران برپا می‌شود.
وی در جلسه روز گذشته 10 تیرماه، گفت: در بحث روز گذشته درباره شیطان این نکته را بیان کردیم که ما انسان‌ها به طرف یک هدفی در حرکت هستیم این هدف تکویناً برای ما طراحی شده است لکن به‌طور جبر ما به آن نمی‌رسیم و رسیدن به آن براساس آیه قرآن مجاهدت می‌خواهد «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا» (عنکبوت/ 69) و چون مسیر و سیر است و در حرکت نیز عواملی بازدارنده وجود دارد و موانعی سد راه وجود دارد تا نگذارد شما به آن هدف و مقصودتان برسید، این مانع را در قرآن کریم «ابلیس» معرفی کرده است.
علوی تهرانی ادامه داد: همین امر باعث شد که بحثی با عنوان «دشمن‌شناسی شیطان» در این ماه رمضان مطرح شود. چون دشمنان ما در مسیر سیر و سلوک الی‌الله یکی نیست بخشی از دشمنان ما در این مسیر «نفس» است، برخی دیگر از دشمنان سلوکی ما «حب دنیا» است و بخشی از دشمنان سلوکی ما نیز «غفلت» است اما ما در ماه رمضان امسال درباره مانع سلوک و دشمنان مجاهد که «ابلیس» است، می‌پردازیم همچنین به بیان موارد مرتبط با این پدیده خواهیم پرداخت.
این کارشناس مذهبی با اشاره به معنای لغوی شیطان، اظهار کرد: معنای لغوی شیطان در مفردات راغب آمده است که «شیطان موجودی دور از رحمت حق است». در کتاب لسان‌العرب نیز آمده است «شیطان در زبان عرب به هر موجود متمرد و سرکش گفته می‌شود» اعم از اینکه انسان باشد یا حیوان باشد و یا از طایفه جن باشد. معنای دیگر شیطان که در کتاب تاج‌العروس آمده است «عرب به هر فرد بدخوی و بد اخلاق، شیطان اطلاق می‌کند».
واژه‌های «شیطان و شیاطین» 88 مرتبه در قرآن کریم به‌کار رفته است
این استاد حوزه بیان کرد: واژه‌های شیطان و شیاطین، 88 مرتبه در قرآن کریم به‌کار رفته است ولی در اکثر موارد مراد از آن ابلیس است اما غیر ابلیس هم از معانی برخی از آنان برمی‌آید چنانکه در سوره انعام، آیه 112 «وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نِبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الإِنسِ وَالْجِنِّ، و بدین‌گونه براى هر پیامبرى دشمنى از شیطان‌هاى انس و جن برگماشتیم» بنابراین شیطان از نوع آدمیزاد و انس که در آیه فوق آمده است مراد ابلیس نیست بلکه معنای آن یکی از سه معنای بالا که موجود متمرد و سرکش یا همان موجود دور از رحمت حق و یا همان موجود بدخلق و بداخلاق خواهد بود، که باید معنای دقیق آن را براساس دقت روایت در آورد.
علوی تهرانی اضافه کرد: بنابراین شیطان مفهوم عام و اسم جنس است به هر موجودی که دارای خصوصیات سه‌گانه فوق باشد، اطلاق می‌شود. وقتی به کاربرد شیطان در عرب رجوع می‌کنیم می‌بینیم که برای شیطان، چهار مصداق بیان می‌کنند.
وی ادامه داد: عرب به میکروب شیطان اطلاق می‌کند چنانکه در روایاتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است «لا یبیتن أحدکم ویده غمرة، هیچ‌کس درحالی که دستش چرب است، نخوابد» «فان فعل، اگر کسی با دست چرب خوابید» « فأصابه لمم الشیطان، آسیبی از ناحیه شیطان به او رسید» «فلا یلومن إلا نفسه؛ کسی غیر از خودش را ملامت نکند» در اینجا مشخص می‌شود که مراد از شیطان، میکروب است. در حدیث دیگری از امام باقر(ع) آمده است «اِنَّما قُصَّ الظفارُ، لاِنَّها مَقیلُ الشَّیطانِ وَ مِنهُ یَکونُ النِّسیانُ، ناخن‌ها را کوتاه کنید که ناخن بلند، جایگاه شیطان است و منشأ فراموشی» که مراد از جایگاه شیطان، همان میکروب است.
غضب یکی از مصادیق شیطان است
این استاد حوزه عنوان کرد: مصداق دوم از شیطان، افراد نیرگ‌باز و مکار است از حضرت ختمی مرتبت، حضرت محمد(ص) آمده است «ما اقترب عبد من سلطان الا تباعد من الله و لاکثر ماله الا اشتد حسابه و لا کثر تبعه الا کثرت شیاطینه، هیچ‌کس به قدرت ـ منهای ایمان ـ نمی‌رسد مگر اینکه از خدا دور می‌شود ـ قدرت هم به معنای حکومت فقط نیست بلکه شامل همه نوع ریاست می‌شود ـ و مال کسی زیاد نمی‌شود مگر اینکه حساب و کتابش شدیدتر می‌شود و اعوان و یاران کسی زیاد نمی‌شود مگر اینکه افراد ناباب در دورش زیاد می‌شود. بنابراین از آدم ناباب هم تعبیر به شیطان کرده‌اند گاهی آدم ناباب در زمره کسانی است که به فرد بله قربان می‌گویند.
علوی تهرانی افزود: سومین مصداق برای شیطان همین موجود ابلیس است که از وجود پیامبر اکرم(ص) آمده است «من صافح امرأة تحرم علیه فقد باء بسخط من الله عزوجل، اگر کسی با زن نامحرم دست بدهد، غضب خداوند را برای خودش خریداری کرده است»، «و من التزم امرأة حراما قرن فی سلسلة من نار مع شیطان، و کسی که با یک زن نامحرم جمع شود از طریق حرام، او و شیطان را در یک زنجیر از آتش قرار می‌دهند» « فیقذفان فی النار، پس هردو باهم وارد آتش می‌شوند». اینجا مراد از شیطان نه آدم ناباب است و نه میکروب بلکه مراد همان ابلیس است.
وی تأکید کرد: حضرت ختمی‌مرتبت چهارمین مصداق شیطان را غضب بیان می‌کنند چنانکه حضرت رسول اکرم(ص) «روزی که عایشه غضبناک و عصبانی بود، فرمودند چه شده است که شیطان به سراغت آمده؟ عایشه به حضرت محمد(ص) فرمود که شما غضبناک نمی‌شوید و شیطان ندارید؟ پیامبر فرمودند که بله! دارم ولی از حضرت حق خواسته‌ام که مرا بر علیه او کمک فرماید و غضب من، مرا وادار نمی‌کند مگر به خیر». بنابراین از دیدگاه رهبران آسمانی غضبی که ما را به شر برساند مصداقی از مصادیق شیطان است.
این استاد حوزه با تأکید بر مصداق ابلیس از میان این چهار مصادیق شیطان، گفت: واژه ابلیس 11 بار در قرآن کریم به کار رفته است و در جلسه آینده به بیان معنای ابلیس، شناخت عملکرد آن و روش مبارزه با شیطان می‌پردازیم.
*سمیرا انصاری
