گزارش روز نخست بیستوپنجمین همایش «بانکداری اسلامی»
گروه اقتصاد: روز نخست بیستوپنجمین همایش «بانکداری اسلامی» با حضور و سخنرانی وزیر اقتصاد، رئیس‌کل بانک مرکزی و جمعی از صاحب‌نظران اقتصاد اسلامی داخلی و خارجی و برگزاری چند میزگرد تخصصی در زمینه بانکداری اسلامی پایان یافت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در ابتدای این مراسم مهدی رضوی، رئیس مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران با تأکید بر ضرورت ترویج بانکداری در دنیا، اظهار داشت: نظام بانکی ماف سه دهه قبل تغییراتی بنیادین را تجربه کرد و اکنون به عنوان بزرگترین کانون بانکداری اسلامی در جهان مطرح است. همچنین در حال حاضر حجم دارایی‌های بانک‌های اسلامی بیش از 2 تریلیون دلار است و از سال 62 با تصویب قانون بانکداری اسلامی، بانکداری در ایران بر اساس ارزش‌ها و باورهای اسلامی نشأت گرفته از قرآن و حذف ربا پایه‌گذاری شد.
رضوی ایران را مدعی بانکداری اسلامی دانست و اظهار کرد: کشور ایران با 518 میلیارد دلار 37 درصد ارزش کل دارایی‌های بانک‌های اسلامی را به خود اختصاص داده است. همچنین نظام بانکی ایران در دوره اول الگوی بانکداری غرب با نگرش بهره در سیستم بانکی بود و در دوره دوم بر اساس حذف ربا پایه‌گذاری شد. البته نگرش به سیستم بانکی در هر دوره تفاوت‌هایی داشت.
وی تأکید کرد: بانک‌های اسلامی نباید فقط به حداکثر سود بیندیشند، بلکه لازم است بر پایه تعهدات اجتماعی خود عمل کنند؛ چراکه رشد تقاضا طی 3 دهه اخیر برای این‌نوع بانکداری به گونه‌ای افزایش یافته که آن را به صنعت پرطرفداری تبدیل کرده است.
رضوی ادامه داد: در حال حاضر 600 مؤسسه و بانک اسلامی در دنیا فعال است؛ طبق برآوردها در سال 2018 میلادی کل دارایی بانک‌های اسلامی بالغ بر 3400 میلیارد دلار خواهد شد؛ در حال حاضر این رقم 1800 میلیارد دلار است. قانون بانکداری بدون ربا در فروردین 63 تصویب شد؛ بسیاری از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی در اجرای بانکداری اسلامی از ما پیشی گرفته‌اند.
مهدی رضوی با اشاره به این که در سه دهه اخیر رشد تقاضا برای بانکداری اسلامی، آن را به صنعتی نوین در سراسر جهان تبدیل کرده است گفت: امروزه رشته بانکداری اسلامی در دانشگاه‌هایی همانند هاروارد، آکسفورد و کیوتو تدریس می‌شود و اینک نه فقط کشورهای اسلامی که بسیاری از کشورهای غیر اسلامی همانند فرانسه، لوکزامبورک، سوئیس، آمریکا، انگلیس، آلمان، ایتالیا، سنگاپور و کره جنوبی از خدمات بانکداری اسلامی استفاده می‌کنند.
در ادامه علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: برقراری نظام جمهوری اسلامی زمینه‌ساز شکل‌گیری بانکداری بدون ربا در کشور شد و امیدواریم بتوانیم زمینه تحقق کامل بانکداری اسلامی در کشور را فراهم کنیم؛ هرچند در نظام بانکی کشور هنوز بانکداری اسلامی محقق نشده است و هم‌اندیشی‌‌های گسترده‌ای که طی چند ماه اخیر صورت گرفته با هدف تبیین رکود از کشور شده تا زمینه دستیابی به فهم مشترک میان سیاستگذاران ایجاد شود وضعیت کنونی نظام بانکی قابل تداوم نیست.
طیب نیا به ضرورت تحول در نظام بانکی اشاره کرد و گفت: تحول در نظام بانکی کشور باید حول چهار محور انجام شود؛ اول تحول در نظام پولی کشور با اثربخشی نظام بانک مرکزی در توسعه کشور است؛ ضمن آنکه باید از استقلال کافی در سیاست‌گذاری برخوردار باشد و مسئولیت‌پذیر و پاسخگو نیز باشد، محور دوم تحول در عملیات بانکی، محور سوم تحول ساختاری و نهادی و تحول در فرآیند استقرار سیستم یکپارچه بانکی است.
وزیر اقتصاد در پایان تصریح کرد: یقینا دستاوردهای این همایش کمک بزرگی به آسیب‌شناسی نظام بانکی و طراحی شکل مطلوب آن خواهد بود و امیدواریم از وضعیت موجود به وضع مطلوب حرکت کنیم.
ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی، سخنران بعدی این مراسم بود که با انتقاد از بنگاه‌داری بانک‌ها و اشاره به اینکه نظام بانکی به سمت نقش اصلی خود در تحقق رشد اقتصادی و رونق در حال حرکت است، گفت: بانک‌ها باید به کار بانکداری بپردازند و در این صحنه باید نشان دهیم که بانکداری ما از کارایی لازم برخوردار است. همچنین ما پیش‌بینی کرده‌ایم که خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری در عرض سه سال محقق شود.
سیف تاکید کرد: در همه کشورهای اسلامی برای اینکه نظام تأمین مالی دچار اخلال نشود بانکداری اسلامی به صورت یک سیر تدریجی پدید آمد، بنابراین حذف ربا نقطه بارز بانکداری اسلامی است و شرط ورود به بانکداری اسلامی حذف رباست و بانک‌هایی که قصد ورود به این رقابت را دارند باید ربا را به صورت کلی و جزئی از فعالیت‌های خود حذف کنند.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: در حوزه بازنگری قانون باید گفت که پیش‌نویس اصلاح قانون بانکداری در بانک مرکزی تدوین شده است و کارگروه اصلاح قانون بانکداری مجلس کار مبارکی را شروع کرده است لذا می‌توان با همکاری مجلس این کار را انجام داد تا وفاق بیشتری در این زمینه حاصل شود.
سیف در پایان اظهار کرد: تحقق بانکداری اسلامی اولویت اصلی بانک مرکزی است و امیدوارم بانک مرکزی را در این راستا یاری دهید تا بانکداری اسلامی به عنوان یک نمونه برتر به دنیا معرفی شود.
آیت‌الله موسوی بجنوردی، نفر بعدی بود که در جایگاه سخنران قرار گرفت و اظهار کرد: هنگامی‌که بانک به مردم تسهیلاتی را ارائه می‌دهد باید در سررسید بازگردانده شود. بنده معتقدم امروزه ما در نظام بانکی خود ربا نداریم؛ چراکه ربا به این صورت است که قرض‌دهنده هنگام دادن قرض به قرض‌گیرنده شرط می‌کند اضافه بر قدرت خرید پول اولیه را از او دریافت کند، درحالی‌که در واقعیت در سررسید اگر نرخ تورم 30 درصد باشد باید به میزان نرخ تورم بازپرداخت شود و مطابق فرموده رسول گرامی اسلام، در اینجا بانک سود و منفعتی نکرده است و همان قدرت خرید را دریافت کرده است.
آیت‌الله موسوی بجنوردی تاکید کرد: بنده معتقدم با این نرخ تورم بانک‌ها ربا نمی‌گیرند؛ چراکه نرخ تورم الان بین 23 یا 24 درصد است و بانک‌ها براساس گفته رئیس کل بانک مرکزی 22 درصد از وام‌های قرضی سود می‌گیرند پس این ربا نیست.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و عضو کمیته فقهی باک مرکزی به بررسی مشکلات قانون عملیات بانکی بدون ربا پرداخت و اظهار کرد: این قانون دارای ایراداتی اساسی از جمله نا آشنایی غالب کارکنان نظام بانکی با بانکداری بدون ربا، اعلام سود سپرده‌ها به صورت علی الحساب و تضمین شده، پیچدگی متن قراردادها و عدم شفافیت بندهای آنها، اکتفا به دریافت پیش فاکتور خرید کالا از مشتری در عقود مبادله ای، اعلام نرخ سود تسهیلات مشارکتی، تعیین نرخ سود یکسان برای انواع کالاها و خدمات، عدم تفکیک وجوه قرض الحسنه از سایر وجوه بانکی، عدم اعلام حق الوکاله بانک ها، عدم نظارت بر مصرف وجوه، عدم استفاده از ابزارهای نوین بانکداری، و استفاده از حسابداری بانکداری ربوی است.
مصباحی مقدم سپس به بیان دوازده راهکار برای حل مشکلات قانون بانکداری بدون ربا پرداخت و اظهار کرد: اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا و اصلاح قراردادها، ایجاد نهادهای رتبه بندی مشتریان، تفکیک وجوه قرض‌الحسنه، تعیین و اعلام حق الوکاله بانک‌ها، حذف سود اعلامی سپرده‌ها، در نظر گرفتن سود قابل پیش‌بینی در تسهیلات مشارکتی، نظارت قوی بر مصرف وجوه و تلاش برای دست یافتن به سود واقعی سرمایه‌گذار، جستجوی سود واقعی در بازار کالا و خدمات و اعمال سود واقعی برای تسهیلات مبادله‌ای، راه‌اندازی بنگاه‌هایی برای خرید و فروش کالاهای مورد تقاضا در عقود مبادله‌ای و خروج از صوری شدن قراردادها، اعمال حسابداری بانکداری اسلامی، استفاده از ابزارهای نوین بانکداری و سپردن نقل و انتقالات به فضای مجازی، 12 راهکاری هستند که می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند.
همچنین در نوبت عصر این همایش، ابتدا سید عبدالحمید الجنید، رئیس بخش اقتصاد دانشگاه بین‌المللی مالیه اسلامی مالزی و عثمان احمد بابیکر، از گروه بانک توسعه اسلامی به بیان نقطه نظرات خود در زمینه بانکداری اسلامی پرداخته و سپس ایرج توتونچیان عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشگاه الزهرا با موضوع بکارگیری تجربیات سه دهه بانکداری در پیشبرد اقتصاد مقاومتی به ایراد سخنرانی پرداختند. سپس میزگردی با حضور مهدی رضوی، محمدرضا ساروخانی، حمید تهرانفر واحمد شعبانی برگزار شد.
براساس این گزارش، میزگرد تخصصی «بررسی قرارداد مشارکت مدنی بانک مرکزی درتطبیق با قواعد فقهی» با حضور محمد طالبی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، حمید تهرانفر و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی نظرپور، پایان‌بخش برنامه‌های روز نخست بیستوپنجمین همایش «بانکداری اسلامی» بود.
بر اساس این گزارش، قرار است در این همایش دو روزه پیشنهادات جدیدی به منظور توسعه و گسترش بانکداری اسلامی در نظام بانکی کشور ارائه شود.
این همایش با عنوان «نقد و بررسی سه دهه بانکداری بدون ربا در ایران و جهان» برگزار می‌شود و محورهای اصلی آن «آسیب شناسی تجربه سه دهه اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا»، «راهکارهای بهبود عملیات بانکداری بدون ربا» و «برنامه‌ریزی بانکداری اسلامی برای آینده» اعلام شده است.
براساس این گزارش، روز دوم و پایانی این همایش، امروز، سه شنبه 11 شهریور 93 با سخنرانی جمعی از اساتید اقتصاد اسلامی و برگزاری چند نشست تخصصی ادامه یافته و بنا بر برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، اختتامیه این همایش شامل سخنرانی جناب آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری و مراسم تقدیر از تهیه‌کنندگان لایحه قانون عملیات بانکی بدون ربا در سال 1362 است که ساعت 18 برگزار می‌شود.
