عملکرد قابل قبول جهاد دانشگاهی در حوزه پژوهش‌های علوم انسانی
گروه ادب: معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی گفت: در جهاد دانشگاهی در مقایسه با سایر نهادها و سازمان‌ها تحقیقات و پژوهش‌ها در حوزه علوم انسانی رشد بیشتری داشته است.
سیدرضا شاکری، معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره طرح‌های پژوهشی این پژوهشگاه گفت: پژوهشگاه قبل از اینکه به این سطح برسد، پژوهشکده علوم انسانی بود و اولین ساختار علوم انسانی در جهاد دانشگاهی بود که شکل گرفت، از این رو یکی از دغدغه‌هایی که ما در حوزه پژوهش در جهاد دانشگاهی داریم عمدتاً جنبه کاربردی تحقیقات ماست، یعنی تحقیقات ما باید مسئله‌محور و نیازمحور باشد.
وی با بیان اینکه این پژوهشگاه متناظر بر مشکلات جامعه است، افزود: بخشی از مشکلات در جامعه مشهود است، یعنی وزارتخانه‌ها نیازهایی را دارند و در اولویتشان است و ما باید براساس این نیازها تحقیقاتی را انجام دهیم و بخش دیگر را محققان مؤظفند خودشان شناسایی کنند و هنر محقق علوم انسانی این است که مسائل و نیازهای جامعه را کشف کند.
شاکری ادامه داد: بخشی از این مسائل مربوط به فرهنگ و بوم ماست و باید آنها را زنده کنیم و صرفاً به نظریه‌ها و روش‌های وارداتی اکتفا نکنیم. مانند جوامعی که رمز و راز پیشرفت را پیدا کردند، ما نیز بتوانیم رمز و رازهایی را در درون جامعه خودمان شناسایی کنیم.
وی با اشاره به ساختار پژوهشی در این پژوهشگاه بیان کرد: در پژوهشگاه، گروه پژوهشی، گروه علمی، شورای علمی پژوهشکده و شورای علمی پژوهشگاه وجود دارد و از میان آنها شورای علمی گروه اهمیت بالایی دارد؛ چرا که اعضای هیئت علمی در این گروه حضور دارند و ایده‌های اصلی در آنجا شکل گرفته و متولد می‌شود، به عنوان مثال ادبیات داستانی دینی در مجموعه‌ای به نام شبکه برنامه در حال تحقیق و پژوهش است و ادبیات بومی انقلاب اسلامی نیز عنوان دیگری است که در حال پژوهش آن هستیم.
شاکری در ادامه گفت: تحقیقات درباره ادبیات بومی انقلاب اسلامی، یعنی قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام شد و سپس به دوران دفاع مقدس رسید و جنگ باعث شد تا ادبیات در آن شکفته شود، هر چند ادبیات دفاع مقدس از نظر تکنیکی بحث نشده است و در جنگ ما بیشتر جنبه معنوی آن مورد بحث قرار گرفته است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی بیان کرد: دفاع مقدس، نوعی از ادبیات بومی را تولید کرد که خود دست‌مایه برخی از پروژه‌ها در عرصه علوم انسانی شد و در حال حاضر ادبیات دفاع مقدس همانند ادبیات داستانی مقاومت شده که ریشه در فرهنگ دینی و قرآنی ما دارد.
شاکری تصریح کرد: عمده کار ما در حوزه ادبیات دینی و قرآنی در گروه الهیات و عرفان بررسی موضوع ادبیات دینی است. به عنوان مثال در گروه عرفان، عرفان امام خمینی(ره) با عرفان‌های دیگر مقایسه و بررسی می‌شود. از سوی دیگر پروژه‌های بین‌رشته‌ای نیز انجام می‌شود، اندیشه سیاسی را با توجه به ادبیات فارسی بررسی می‌کنند و یا ادبیات مشروطه نیز در این گروه بررسی شده است.
وی درباره انتشار این پروژه‌ها عنوان کرد: برخی از این پروژه‌ها در قالب مقاله، گزارش تحقیق و کتاب منتشر شده است، اما در دوره جدید درصددیم که بتوانیم از نتایج پروژه‌ها استفاده آموزشی داشته باشیم، به ویژه برای تدوین دوره‌های آموزشی برای مدیران سازمان‌ها و نهادها و ارائه در دانشگاه‌ها. همچنین گزارش‌های راهبردی تهیه و برای مراکز مختلف ارسال کنیم تا تأثیرگذاری خود را نشان دهد.
وی با بیان اینکه دغدغه ما اثربخشی تحقیقات و نتایج پروژه‌هاست، تصریح کرد: ما دو بخش در پژوهش‌های خودمان داریم، بخشی، تحقیقات برنامه‌دار و متمرکز بوده و 20 درصد فعالیت‌های ما را شامل می‌شود و برای آن بودجه دولتی تعیین شده است، بخش دیگر پروژه‌هایی است که محققان براساس نیاز جامعه انجام می‌دهند.
شاکری در پاسخ به اینکه آیا پژوهشگاه برنامه‌ای دارد، تا همانند پژوهشکده رویان باشد و به این سطح از جایگاه برسد، بیان کرد: رویان نیاز علمی جامعه را رفع می‌کند و دستگاه‌های دولتی به آن نیازی ندارند اما تحقیقات علوم انسانی نیازهای درجه دوم مردم را شامل می‌شوند، نیازهایی که سازمان‌ها باید تشخیص دهند که ممکن است نهادها و سازمان‌ها به تشخیص این نیازها نرسند و اگر برسند با محدودیت‌هایی نظیر نگرش مدیران، ساختارهای اداری و اعتبارات مواجه هستند، اما در جهاد دانشگاهی در مقایسه با سایر نهادها و سازمان‌ها تحقیقات و پژوهش‌ها در حوزه علوم انسانی رشد بیشتری داشته است و شبکه برنامه‌هایی که ما داریم، پیوستگی آن را حفظ کردیم.
وی افزود: نتایج تحقیقات ماست که می‌تواند بر مدیران و متولیان امور تأثیرگذار باشند که از تصمیم‌گیری‌های شتاب زده خودداری کنند و قبل از تصمیم‌گیری پژوهش‌هایی را انجام دهند و تصمیمی که می‌گیرند ممکن است پیامدهای منفی داشته باشد. نیازهای اجتماعی در درجه دوم است و نباید انتظار داشت که در ردیف نیازهای اولیه قرار گیرند، هر چند ما در تلاشیم تا سطح این نیازها را ارتقا دهیم. به عنوان مثال دررابطه با مناسبات نسلی 10 سال پیش اقدام و تحقیقاتی را آغاز کردیم و به تدریج ادامه یافت و در حال حاضر در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود که این تجربه موفق مسئله‌یابی از پایین بود و این موضوع زمانی مطرح شد که ما مشکلاتی را در این زمینه دیدیم و اکنون به گونه‌ای شده که بر این واقفند که تا زمانی که وضعیت مناسبات نسلی مشخص و شناسایی نشود، نمی‌توان سیاست‌گذاری کرد.
معاون پژوهش پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به پروژه‌های جدید این پژوهشگاه بیان کرد: گروه ادبیات، شبکه برنامه جدیدی را در حوزه ادبیات اقلیمی و بومی در حال تحقیق و تدوین است و در رابطه با این موضوع آداب و رسوم و تأثیر آن بر ادبیات اقلیمی مطرح است و امیدواریم بتوانیم ادبیات را وارد زندگی مردم کنیم و زبان فارسی جایگاه خود را در سیاستگذاری‌ها به عنوان نظام معنایی نشان دهد و نه به عنوان ابزاری که بتوانیم با آن فقط سند بنویسیم.
