مؤسسات فرهنگی به بنگاه‌های نرخ‌گذاری تبدیل شده‌اند/ ضعف معیارهای ارزیابی آثار
گروه ادب: مدرس ادبیات دانشگاه تهران با گلایه از اینکه معیارهای ارزیابی مناسبی برای بررسی کیفیت آثار ادبی وجود ندارد، تصریح کرد: موسسات فرهنگی در قالب بنگاه‌های نرخ‌گذاری به چاپ آثار و مقالات مشغول هستند و این رویکرد هیچ گونه کمکی به ارتقای سطح علمی آثار ادبی نمی‌کند.
اسماعیل امینی، مدرس ادبیات دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره آثار آئینی که به صورت شتابزده و در جشنواره‌ها گردآوری و منتشر می‌شوند، اظهار کرد: به صورت مستقیم نمی‌توان در بازار کتاب دخالت کرد. برخی افراد علاقه‌مند، با هزینه شخصی اقدام به انتشار کتاب می‌کنند و این آثار گاه در بخش محتوایی و نقد ادبی و گاه در حوزه پژوهش و اظهارنظر درباره کتب ادبی منتشر شده است.
وی با بیان این مطلب افزود: مشکل اصلی در حوزه آثاری که به سرعت چاپ و منتشر می‌شوند، این است که معیاری برای ارزیابی کیفی آنها وجود ندارد. این رویکرد متأسفانه هم در حوزه ادبیات و شعر وجود دارد و هم در دیگر حوزه‌های علمی می‌توان آن را مشاهده کرد.
سایه انداختن کمیت بر کیفیت
این کارشناس ادبی در بخش دیگری از سخنانش پیرامون این موضوع اظهار کرد: تعداد تألیفات، یکی از امتیازات اداری برای هر یک از افرادی است که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند. در این راستا اصلاً به کیفیت توجه نمیشود، بلکه حجم آثار مورد تأکید است؛ در حالی که اگر در این حوزه دو کتاب پرمحتوا منتشر شده باشد، بهتر از این است که 10 اثر بی‌محتوا به چاپ برسد.
امینی در ادامه این مطلب یادآور شد: همین رویکرد سبب شده است که افراد با سطح علمی مختلف، علاقه‌مند به چاپ کتاب‌هایشان باشند؛ چراکه ارزش کیفی اثر در زیر سایه کمیت پنهان شده است.
وی با اظهار ناخرسندی از اینکه ارزیابی آثار بر اساس معیارهای صحیح و ارزش کیفی انجام نمیشود، گفت: متاسفانه در نظام اداری کشورمان معیاری برای این منظور در نظر گرفته نشده است و تعداد آثار بیانگر فعالیت و ارزش کار یک نویسنده و مؤلف است.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: این موضوع حتی در بخش‌های علمی و ارتقای استادان دانشگاه نیز دیده می‌شود و بر اساس اینکه یک استاد چند مقاله منتشر کرده است، بی‌آنکه مشخص شود در اثر مورد نظر، سخن و مطلب تازه‌ای ارائه شده یا خیر، به وی امتیاز داده می‌شود.
به گفته مدرس ادبیات دانشگاه تهران، مشکل اصلی از آنجا نشئت می‌گیرد که تصمیم‌گیری درباره این امور درست انجام نمیشود و اهمیتی به خود زبان فارسی و ادبیات و حتی علم داده نمیشود. افرادی که مسئول ارائه امتیازهای اداری هستند عامل اصلی این مشکل به شمار می‌روند و به نحوی معیارها را طراحی کرده‌اند که در نظام اداری این موضوع قابل ارزیابی نیست.
به فراموشی سپردن ارزیابی علمی
امینی با گلایه از اینکه در حوزه علمی نیز ارزیابی مناسبی صورت نمی‌گیرد، ادامه داد: این رویکرد حتی در چاپ مقالات علمی و پژوهشی نیز به روابط اداری تبدیل شده و از صورت علمی بیرون آمده است.
وی افزود: افرادی که در این حوزه با یکدیگر رابطه دوستانه دارند اقدام به چاپ اثر فرد مورد نظر در نشریات و کتب علمی می‌کنند و متاسفانه مقالات افرادی که خارج از چنین روابطی هستند، چاپ نمیشود. وضعیت وقتی نابسامان‌تر می‌شود که برخی از افراد مبالغی را برای این کار دریافت می‌کنند و این مراکز تبدیل به مؤسساتی همچون بنگاه‌های معاملات ملکی شده است که برای چاپ مقالات نرخ‌گذاری می‌کنند.
امینی با تأکید بر اینکه تمام بازی چاپ مقالات از نظام اداری و جامعه دانشگاهی باید برچیده شود، اظهار کرد: چاپ مقالات شرط گرفتن مدرک کارشناسان است؛ در حالی که این اقدام صرفاً برای بده بستان مالی انجام می‌شود و کمکی به تولید و ارتقای علم نمی‌کند.
چاپ مقالات، راهی برای کسب درآمد
وی با بیان اینکه در این راستا هر فرد می‌تواند نتایج علمی کار خود را به راحتی در اختیار دیگران قرار دهد، به طرح این سؤال پرداخت که چاپ مقاله علمی در اصل به چه معناست و گفت: این کار تنها امتیازهایی برای کسب درآمد به شمار می‌رود.
امینی با اعلام مخالفت خود با این اقدام، بیان کرد: نویسندگان می‌توانند آثار علمی خود را در پایگاه‌های اینترنتی قرار دهند تا حاصل تحقیقات آنها دیده شود. روش استاد و شاگردی در حوزه شعر که از گذشته مطرح و برقرار بود، اکنون از میان رفته است.
وی ادامه داد: پیش از این استادان در مراکز و منازل خود جلساتی برگزار می‌کردند که این روش هم اکنون از میان رفته است و هر فرد با هر میزان سابقه، اقدام به چاپ اثر خود می‌کند. چاپ آثار از این منظر که تعداد شاعران افزایش می‌یابد و فضا برای چاپ آثار باز می‌شود خوب است، ولی کمتر پیش می‌آید که محفلی برای نقد و ارزیابی کیفی آثار پیش از انتشار تشکیل شود تا کار ارزشمند و خلاقانه از کار تکراری بازشناخته شود.
