آيين‌های عاشورايی در هنر نمايش / 5
مصاحبه منتشرنشده ايكنا با مرحوم «هاشم فياض» تعزيهخوان بزرگ ايرانی(2)/ تعزيه حمايت می‌خواهد
گروه هنر: روز گذشته بخش نخست گفت‌و‌گوی منتشر نشده خبرگزاری ايكنا با مرحوم «هاشم فياض» از بزرگان تعزيهخوان در ايران و مطرح در عرصه جهانی در اين رسانه منتشر شد كه در اينجا بخش دوم و پايانی اين گفت‌و‌گو در اختيار علاقه‌مندان به هنر تعزيه و اين تعزيهخوان بزرگ ايرانی قرار می‌گيرد.
بخش اول مصاحبه ايكنا با مرحوم «هاشم فياض» تعزيهخوان بزرگ ايرانی
«هاشم فياض» با بيان اين نكته كه اين حقيقت تلخی است كه خارجی‌ها بيشتر به تعزيه ما اهميت می‌دهند تا خود ما گفت: اين جا گويی تعزيه‌خوانان دشمن دارند. تعدادی می‌خواهند اين هنر بومی را از بين ببرند.
او افزود: به همبن دليل نيز تعزيه امروز كيفيت گذشته را ندارد. تعزيه به مكان مناسب نياز دارد و اگر اين مكان وجود نداشته‌باشد تعزيه خودبه‌خود از بين می‌رود.
اين استاد تعزيه ادامه داد: در داخل يك تالار دربسته نمی‌توان تعزيه اجرا كرد؛ زيرا مردم با شنيدن صدای شيپور به دليل گوش خراش بودن در تالار، تحمل نكرده و پراكنده می‌شوند.
« معين البكاء» تصريح كرد: تعزيه فقط خواندن نيست بلكه يك تعزيهخوان بايد با سواركاری، كشتی، شمشير بازی و جنگيدن هم آشنا بوده و آنها را اجرا كند.
وی اضافه كرد: تعزيه‌خوان‌های قديمی همه به ترتيب دار فانی را وداع كرده و هيچ اثری از آنان باقی نماند در حالی كه بايد مكانی برای آرشيو لباس و وسايل تعزيه‌خوان‌های قديمی به عنوان برگی از تاريخ كشور حفظ شود تا هم جوانان امروزی از آن استفاده كنند و هم آيندگان از اين يادگارهای ارزشمند سود برند.
اين استاد تعزيه درباره آرشيو لباس و وسايلش در آوينيون گفت: من هزاران عكس و لوح ارزشمند دارم؛ آرشيو عكس و لباس من در بسياری از كشورهای دنيا به عنوان آثار آرشيوی ارزشمند نگهداری میشود؛ اما در كشور خودم هيچ چيز وجود ندارد.
وی افزود: بسياری از افراد غيرمسلمان كه نام امام حسين(ع) را نيز حتی نشنيده‌اند، با تعزيه‌خوانی من به گريه افتاده‌اند، نام من در دنيا مطرح شده‌است اما خودم به شدت در فشار مالی و راحت بگويم به شدت بی‌پول هستم.
« معين البكاء» تأكيد كرد: من به لوح احتياج ندارم، من به پولی احتياج دارم كه بتوانم با آن نانی تهيه كرده و بخورم.
«فياض» در باره عدم توجه به اين هنر افزود: امروزه ديگر كوچك‌ترين توجهی نيز به اين هنر ارزشمند نمی‌شود. دلم می‌سوزد كه چگونه بايد همه چيز فراموش شود.
اين استاد تعزيه‌خوانی ايران تصريح كرد: كمبود مكان برای اجرای تعزيه فاجعه‌آميز است، آرزويم اين است كه مكانی ساخته‌شود تا به كمك اجرای تعزيه در آنجا اسم امام حسين(ع) را به ياد داشته‌باشيم.
وی ادامه داد: به امام حسين(ع) سوگند ياد می‌كنم در ايام جشنواره آيينی سنتی( كه به لطف دوستان آن هم بر چيده شد!) وقتی به ميان تعزيه خوانان می‌رفتم(با ديدن مكانی كه برای اجرای مراسم به ما داده بودند) اشك در چشمانم حلقه می‌زد.
اين تعزيهخوان قديمی و پيشكسوت ايران اضافه كرد: محوطه بيرونی تئاتر شهر مكان مناسبی برای تعزيه‌خوانی نيست؛ تعزيه، تكيه، مكان مناسب و از همه مهم‌تر حمايت می‌خواهد.
وی در پاسخ به اين پرسش كه به عنوان يك «معين البكاء» و كسی كه تعزيه ايران را به همه دنيا معرفی كرده و دين بزرگی به گردن همه مردم و مسؤولان اين هنر داريد، بگوييد اكنون چگونه بايد اين همه سال تلاش را ارج نهاد و از آن استفاده كرد، گفت: من طعم فقر و بی‌پولی را در راه تعزيه‌خوانی امام حسين (ع) با تمام وجود احساس كرده‌ام اما هرگز برای پول، خود و تعزيه‌ام نفروخته‌ام.
اين هنرمند تعزيهخوان ايران افزود: تنها انتظار من اين است كه مكان مناسب تعزيه ساخته‌شده كه شأن و نام اين هنر و نام بزرگ صاحب آن امام حسين(ع) را برای ابد زنده نگاه دارد.
«هاشم فياض» در پايان تصريح كرد: من سختی‌های تعزيه را ديده‌ام اما افتخار می‌كنم كه بيرق امام حسين(ع) به دستم داده‌شد تا آن را افراشته نگاه دارم.
«هاشم فياض» در حالی كه هم‌چنان در كنار بيرق جدش امام حسين(ع) و در نهايت فقر و بی‌پولی به سر می‌برد، دار فانی را وداع گفته و از او تعداد كثيری از شاگردان قديمی باقی مانده‌است.
تعزيه‌گردان و تعزيهخوان
تاريخ تولد: 1300تهران
درباره هاشم فياض
«محمدعلی(هاشم) فياض» معروف به عمو هاشم در تاريخ 30/11/1300 در محله سنگلج تهران به دنيا آمد.
از زمان تولد مادرش او را نذر تعزيه كرد و اين مقدمه‌ای شد برای ادامه فعاليت او در تعزيه.
«هاشم فياض» تعزيه‌خوانی را از تكيه دولت و از سن 5 سالگی با بچه‌خوانی آغاز كرد و در كنار«ميرغم» فرزند «ميرعزا» از نسخه‌نويسان معروف تعزيه، اين كار را آموخت و با «آسيدمصطفی» نوه «ميرغم» تعزيه خوانی را ادامه داد و در دوران ممنوعيت‌های تعزيه(عصر رضاخان) برای احيای تعزيه تلاش كرد.
هاشم فياض به عنوان تنها بازمانده از تعزيه خوانان تكيه دولت استاد مجالس غريب تعزيه محسوب می‌شد و با گرد‌آوری 250 عنوان نسخه تعزيه و ملزومات و تكنيك‌های اجرايی آنها حافظه‌ای آشنا با روش‌های اجرا و موسيقی تعزيه به حساب می‌آمد.
فياض نه تنها يكی از برجسته‌ترين تعزيه گردانان(معين البكاء) تاريخ تعزيه به شمار می‌آمد، بلكه با پشت سرگذاشتن دوره كودكی و بچه خوانی در زمينه‌های موافق خوانی و مخالف خوانی نيز مهارت داشت و در محلات قديمی او را با عنوان «هاشم شمر» می‌شناختند. «هاشم فياض» در دوران مختلف زندگی‌اش به بسياری از شهرها و روستاهای كشور سفر كرد و به گفته خودش به عنوان ذاكر امام حسين(ع) در تمام كشور او را می‌شناختند.
از مجالسی كه هاشم فياض در اختيار داشت، چندين نسخه در دفترهای تعزيه فصلنامه تئاتر و فصلنامه هنر به چاپ رسيد. همچنين تعدادی از نسخ موجود در موزه واتيكان به مهر «هاشم شمر تهرانی» ممهور است.
«هاشم فياض» نه تنها در تعزيه‌گردانی و تعزيه خوانی مهارت داشت، بلكه به عنوان يكی از بزرگ‌ترين اسباب داران و جامه‌داران تعزيه به شمار می‌آمد و در اتاقی از منزل وی(كه خود آنجا را حسينيه می‌ناميد) آرشيو كاملی از لباس‌ها و ادوات و ماسك‌ها و سرهايی كه برای مجالس مختلف تعزيه ساخته شده بود، نگهداری میشود.
«هاشم فياض» تربيت‌كننده تعزيه‌خوانان بسياری در نسل‌های مختلف است كه در مخالف‌خوانی، موافق‌خوانی و بچه‌خوانی و موسيقی فعال هستند و بسياری از شمرخوانان امروز را به نوعی می‌توان شاگرد هاشم فياض به شمار آورد، رضا حيدری، اسماعيل محمدی، علاءالدين قاسمی، حاج رضا لنكرانی، ابوالفضل احمدی، احمد عزيزی و... از آن جمله‌اند.
هاشم فياض از ابتدای تأسيس كانون نمايش‌های سنتی و آيينی در زمينه تعزيه اين كانون را ياری داد. مجالس تعزيه «حربن‌يزيد رياحی» و «امام رضا(ع)» به معين البكايی و تعزيه‌خوانی وی در سال 1370 در فستيوال آوينيون فرانسه اجرا شد و مورد توجه بزرگانی چون «پيتر بروك» و «ژان كلود‌كارير» قرار گرفت.
به گفته هاشم فياض، پيتر بروك فياض را «علی بابا» می‌ناميد و به او گفته بود تو «علی بابای» ايران هستی و من «علی بابای» فرانسه.
فياض در بسياری از كشورهای جهان از جمله فرانسه، آمريكا، ايتاليا و... به اجرای مجالس مختلف تعزيه پرداخت و توانست توجه بسياری را به تعزيه معطوف كند.
هاشم فياض در چند دوره برگزاری همايش تعزيه‌خوانان جوان به عنوان داور حضور داشت و به عنوان يكی از اعضای مؤسس انجمن تعزيه‌خوانان ايران به فعاليت مشغول بود.
«هاشم فياض» هميشه آرزوی مردن در تعزيه را داشت و در زمان برگزاری نخستين سوگواره تعزيه حسينی قم كه به عنوان داور حضور داشت، بيماری چند ساله كارش را نيمه تمام گذاشت و سرانجام در روز جمعه 21 اسفند ماه 1383 بر اثر بيماری ديابت در تهران درگذشت.
زنده ياد هاشم فياض در روز دوشنبه 23 اسفند 1383 از محل تالار وحدت تشييع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاك سپرده شد.
از «هاشم فياض» حتماً تصاوير و گفت‌وگوهای بسياری نزد افراد مختلف باقی است، آخرين تصوير هاشم فياض در فيلم «تمرين آخر» ساخته ناصر تقوايی باقی مانده است، فياض در اين فيلم نقش هميشگی‌اش در تعزيه(معين‌البكاء) را با پوششی سپيد به ثبت رساند. (بخش زندگينامه به قلم علی اصغر دشتی است.)
«هاشم فياض» با بيان اين نكته كه اين حقيقت تلخی است كه خارجی‌ها بيشتر به تعزيه ما اهميت می‌دهند تا خود ما گفت: اين جا گويی تعزيه‌خوانان دشمن دارند. تعدادی می‌خواهند اين هنر بومی را از بين ببرند.
او افزود: به همبن دليل نيز تعزيه امروز كيفيت گذشته را ندارد. تعزيه به مكان مناسب نياز دارد و اگر اين مكان وجود نداشته‌باشد تعزيه خودبه‌خود از بين می‌رود.
اين استاد تعزيه ادامه داد: در داخل يك تالار دربسته نمی‌توان تعزيه اجرا كرد؛ زيرا مردم با شنيدن صدای شيپور به دليل گوش خراش بودن در تالار، تحمل نكرده و پراكنده می‌شوند.
« معين البكاء» تصريح كرد: تعزيه فقط خواندن نيست بلكه يك تعزيهخوان بايد با سواركاری، كشتی، شمشير بازی و جنگيدن هم آشنا بوده و آنها را اجرا كند.
وی اضافه كرد: تعزيه‌خوان‌های قديمی همه به ترتيب دار فانی را وداع كرده و هيچ اثری از آنان باقی نماند در حالی كه بايد مكانی برای آرشيو لباس و وسايل تعزيه‌خوان‌های قديمی به عنوان برگی از تاريخ كشور حفظ شود تا هم جوانان امروزی از آن استفاده كنند و هم آيندگان از اين يادگارهای ارزشمند سود برند.
اين استاد تعزيه درباره آرشيو لباس و وسايلش در آوينيون گفت: من هزاران عكس و لوح ارزشمند دارم؛ آرشيو عكس و لباس من در بسياری از كشورهای دنيا به عنوان آثار آرشيوی ارزشمند نگهداری میشود؛ اما در كشور خودم هيچ چيز وجود ندارد.
وی افزود: بسياری از افراد غيرمسلمان كه نام امام حسين(ع) را نيز حتی نشنيده‌اند، با تعزيه‌خوانی من به گريه افتاده‌اند، نام من در دنيا مطرح شده‌است اما خودم به شدت در فشار مالی و راحت بگويم به شدت بی‌پول هستم.
« معين البكاء» تأكيد كرد: من به لوح احتياج ندارم، من به پولی احتياج دارم كه بتوانم با آن نانی تهيه كرده و بخورم.
«فياض» در باره عدم توجه به اين هنر افزود: امروزه ديگر كوچك‌ترين توجهی نيز به اين هنر ارزشمند نمی‌شود. دلم می‌سوزد كه چگونه بايد همه چيز فراموش شود.
اين استاد تعزيه‌خوانی ايران تصريح كرد: كمبود مكان برای اجرای تعزيه فاجعه‌آميز است، آرزويم اين است كه مكانی ساخته‌شود تا به كمك اجرای تعزيه در آنجا اسم امام حسين(ع) را به ياد داشته‌باشيم.
وی ادامه داد: به امام حسين(ع) سوگند ياد می‌كنم در ايام جشنواره آيينی سنتی( كه به لطف دوستان آن هم بر چيده شد!) وقتی به ميان تعزيه خوانان می‌رفتم(با ديدن مكانی كه برای اجرای مراسم به ما داده بودند) اشك در چشمانم حلقه می‌زد.
اين تعزيهخوان قديمی و پيشكسوت ايران اضافه كرد: محوطه بيرونی تئاتر شهر مكان مناسبی برای تعزيه‌خوانی نيست؛ تعزيه، تكيه، مكان مناسب و از همه مهم‌تر حمايت می‌خواهد.
وی در پاسخ به اين پرسش كه به عنوان يك «معين البكاء» و كسی كه تعزيه ايران را به همه دنيا معرفی كرده و دين بزرگی به گردن همه مردم و مسؤولان اين هنر داريد، بگوييد اكنون چگونه بايد اين همه سال تلاش را ارج نهاد و از آن استفاده كرد، گفت: من طعم فقر و بی‌پولی را در راه تعزيه‌خوانی امام حسين (ع) با تمام وجود احساس كرده‌ام اما هرگز برای پول، خود و تعزيه‌ام نفروخته‌ام.
اين هنرمند تعزيهخوان ايران افزود: تنها انتظار من اين است كه مكان مناسب تعزيه ساخته‌شده كه شأن و نام اين هنر و نام بزرگ صاحب آن امام حسين(ع) را برای ابد زنده نگاه دارد.
«هاشم فياض» در پايان تصريح كرد: من سختی‌های تعزيه را ديده‌ام اما افتخار می‌كنم كه بيرق امام حسين(ع) به دستم داده‌شد تا آن را افراشته نگاه دارم.
«هاشم فياض» در حالی كه هم‌چنان در كنار بيرق جدش امام حسين(ع) و در نهايت فقر و بی‌پولی به سر می‌برد، دار فانی را وداع گفته و از او تعداد كثيری از شاگردان قديمی باقی مانده‌است.
تعزيه‌گردان و تعزيهخوان
تاريخ تولد: 1300تهران
درباره هاشم فياض
«محمدعلی(هاشم) فياض» معروف به عمو هاشم در تاريخ 30/11/1300 در محله سنگلج تهران به دنيا آمد.
از زمان تولد مادرش او را نذر تعزيه كرد و اين مقدمه‌ای شد برای ادامه فعاليت او در تعزيه.
«هاشم فياض» تعزيه‌خوانی را از تكيه دولت و از سن 5 سالگی با بچه‌خوانی آغاز كرد و در كنار«ميرغم» فرزند «ميرعزا» از نسخه‌نويسان معروف تعزيه، اين كار را آموخت و با «آسيدمصطفی» نوه «ميرغم» تعزيه خوانی را ادامه داد و در دوران ممنوعيت‌های تعزيه(عصر رضاخان) برای احيای تعزيه تلاش كرد.
هاشم فياض به عنوان تنها بازمانده از تعزيه خوانان تكيه دولت استاد مجالس غريب تعزيه محسوب می‌شد و با گرد‌آوری 250 عنوان نسخه تعزيه و ملزومات و تكنيك‌های اجرايی آنها حافظه‌ای آشنا با روش‌های اجرا و موسيقی تعزيه به حساب می‌آمد.
فياض نه تنها يكی از برجسته‌ترين تعزيه گردانان(معين البكاء) تاريخ تعزيه به شمار می‌آمد، بلكه با پشت سرگذاشتن دوره كودكی و بچه خوانی در زمينه‌های موافق خوانی و مخالف خوانی نيز مهارت داشت و در محلات قديمی او را با عنوان «هاشم شمر» می‌شناختند. «هاشم فياض» در دوران مختلف زندگی‌اش به بسياری از شهرها و روستاهای كشور سفر كرد و به گفته خودش به عنوان ذاكر امام حسين(ع) در تمام كشور او را می‌شناختند.
از مجالسی كه هاشم فياض در اختيار داشت، چندين نسخه در دفترهای تعزيه فصلنامه تئاتر و فصلنامه هنر به چاپ رسيد. همچنين تعدادی از نسخ موجود در موزه واتيكان به مهر «هاشم شمر تهرانی» ممهور است.
«هاشم فياض» نه تنها در تعزيه‌گردانی و تعزيه خوانی مهارت داشت، بلكه به عنوان يكی از بزرگ‌ترين اسباب داران و جامه‌داران تعزيه به شمار می‌آمد و در اتاقی از منزل وی(كه خود آنجا را حسينيه می‌ناميد) آرشيو كاملی از لباس‌ها و ادوات و ماسك‌ها و سرهايی كه برای مجالس مختلف تعزيه ساخته شده بود، نگهداری میشود.
«هاشم فياض» تربيت‌كننده تعزيه‌خوانان بسياری در نسل‌های مختلف است كه در مخالف‌خوانی، موافق‌خوانی و بچه‌خوانی و موسيقی فعال هستند و بسياری از شمرخوانان امروز را به نوعی می‌توان شاگرد هاشم فياض به شمار آورد، رضا حيدری، اسماعيل محمدی، علاءالدين قاسمی، حاج رضا لنكرانی، ابوالفضل احمدی، احمد عزيزی و... از آن جمله‌اند.
هاشم فياض از ابتدای تأسيس كانون نمايش‌های سنتی و آيينی در زمينه تعزيه اين كانون را ياری داد. مجالس تعزيه «حربن‌يزيد رياحی» و «امام رضا(ع)» به معين البكايی و تعزيه‌خوانی وی در سال 1370 در فستيوال آوينيون فرانسه اجرا شد و مورد توجه بزرگانی چون «پيتر بروك» و «ژان كلود‌كارير» قرار گرفت.
به گفته هاشم فياض، پيتر بروك فياض را «علی بابا» می‌ناميد و به او گفته بود تو «علی بابای» ايران هستی و من «علی بابای» فرانسه.
فياض در بسياری از كشورهای جهان از جمله فرانسه، آمريكا، ايتاليا و... به اجرای مجالس مختلف تعزيه پرداخت و توانست توجه بسياری را به تعزيه معطوف كند.
هاشم فياض در چند دوره برگزاری همايش تعزيه‌خوانان جوان به عنوان داور حضور داشت و به عنوان يكی از اعضای مؤسس انجمن تعزيه‌خوانان ايران به فعاليت مشغول بود.
«هاشم فياض» هميشه آرزوی مردن در تعزيه را داشت و در زمان برگزاری نخستين سوگواره تعزيه حسينی قم كه به عنوان داور حضور داشت، بيماری چند ساله كارش را نيمه تمام گذاشت و سرانجام در روز جمعه 21 اسفند ماه 1383 بر اثر بيماری ديابت در تهران درگذشت.
زنده ياد هاشم فياض در روز دوشنبه 23 اسفند 1383 از محل تالار وحدت تشييع و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاك سپرده شد.
از «هاشم فياض» حتماً تصاوير و گفت‌وگوهای بسياری نزد افراد مختلف باقی است، آخرين تصوير هاشم فياض در فيلم «تمرين آخر» ساخته ناصر تقوايی باقی مانده است، فياض در اين فيلم نقش هميشگی‌اش در تعزيه(معين‌البكاء) را با پوششی سپيد به ثبت رساند. (بخش زندگينامه به قلم علی اصغر دشتی است.)
