معرفت انديشه امام حسين(ع) دستمايه هنر دينی قرار نگرفته است
گروه هنر: «محمدجوادعظيمی» دكترای تئاتر در نشست تخصصی پنجمين همايش عاشورايی كه در گرگان برگزار شد، مطرح كرد، معرفت انديشه امام حسين(ع) دستمايه هنر دينی قرار نگرفته است.
به گزارش خبرنگار اعزامی خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) به پنجمين همايش سراسری آيين‌های عاشورايی در گرگان، در نشست تخصصی اين همايش كه شب گذشته 22 دی‌ماه در هتل فرهنگيان اين شهر با حضور «محمدجواد عظيمی» مدرس دانشگاه و دكترای تئاتر با حضور خبرنگاران و هنرمندان برگزار شد، عظيمی گفت: امروزه مسئله اصلی تئاتر دينی تقابل سنت و مدنيته در جوامع است.
وی ادامه داد: من در دوران جوانی كه تئاتر كار می‌كردم جرئت ورود به اين مباحث را نداشتم اما از ديدن كارهای شما و جسارتی كه به خرج داده‌ايد، مشخص است كه وارد جريان حساس و خاصی شده‌ايد.
عظيمی كه از بازبينان بخش صحنه‌ای اين همايش نيز بود، ادامه داد: من اين جلسه را با پرسش و پاسخ‌هايی كه مسئله دنيای امروز تئاتر درباره دين و هنر است، آغاز می‌كنم زيرا هنر دينی به صورت عام مخصوص ايرانی‌ها و مسلمانان نيست. جهان كنونی در هزاره سوم پرسشی دارد و آن اين است كه هنر و دين چگونه می‌توانند در كنار هم به پاسداشت ارزش‌های اصيل انسانی بپردازند.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: پرسش‌های من شامل 13 سوال مطرح شده توسط مدرسه تئاتر برادوی آمريكا است كه به صورت اطلاعيه اعلام شده است و به دليل متوديك بودن می‌تواند مورد استفاده كشوری مانند ما قرار بگيرد كه از روش‌های علمی در مقوله هنر و دين كمتر بهره برده‌ايم.
وی كه در زمينه فلسفه نيز تحصيلات دانشگاهی دارد، ادامه داد: اين سوالات بيشتر جنبه عملی تعامل هنر و دين را بررسی می‌كند در حاليكه در كشور ما بيشتر سوالات محض در اين مورد مطرح می‌شود. اولين سوال اين است كه موازی كردن دين و هنر به نفع انسان امروز است يا نه؟ زيرا هدف دنيای امروز پاسداشت ارزش‌های اصيل انسانی است و تعامل دين و هنر بايد به صورت مستدل به اين مقوله پاسخ دهد.
عظيمی ادامه داد: سوال بعدی اين است كه همراهی دين و هنر چه انگيزه‌ای به هنرمند می‌دهد، نه اينكه انگيزه‌ها جانبی باشند بلكه در بطن هنر برای هنرمند انگيزه دارد يا خير. مسائل جانبی مانند تأمين مالی و ... ماندگار نيستند و به همين دليل نمی‌توانند مورد بحث ما قرار گيرند زيرا انگيزه مالی برای هنرمندی كه تئاتر دينی كار می‌كند، نبايد ملاك باشد.
كارگردان نمايش «گلی در مرداب» سوال بعدی را در قالب اين مسئله كه آيا همراهی دين و هنر برای هنرمند محدوديت ايجاد می‌كند يا نه مطرح كرد و توضيح داد: آيا دين هنر را از هنر بودن خارج نمی‌كند؟ نمونه‌های غربی نمونه‌های عينی ملاك غرب برای اين مسئله است و سپس وارد ايدوئولوژی‌ها می‌شود در حاليكه ما در جامعه خودمان هنوز درگير اين مسئله هستيم.
وی سوال چهارم اين اطلاعيه را اينگونه مطرح كرد: آيا هنر دينی احساسات عاطفی مانند عشق را محدود نمی‌كند؟ اين سوال در حالی سوال دنيای امروز است كه ما 30 سال است غير متوديك كار كرده‌ايم و هنوز منشور هنر دينی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداريم. اگر جريانات زيرساختی حل شود، می‌توان به صورت عملی آزادانه انديشيد.
عظيمی در ادامه مطرح كرد: آيا هنر دينی مخاطب عام را از هنر نمی‌گيرد؟ آيا اگر هنرمند دين را همراهی كرد، مخاطب هم را او همراه می‌كند يا فقط آنان كه اعتقادات دينی دارند با اين مسئله همراه می‌شوند.
وی در ادامه مسئله انحصارگرايی در هنر دينی را مطرح كرد و گفت: آيا هنر دينی فقط خودش را حامل حقيقت می‌داند و فقط خودش را موظف به تحقق بيان آن می‌داند يا می‌توان به نحو ديگری هم عمل كرد يا نه؟ هنر دينی می‌تواند صورت‌های ديگر هنری را قبول كند؟ مثلا سبك را وارد حوزه خود كند يا خود سبكی را خلق كند؟ همه اين پرسش ها در حيطه انحصارگرايی هنر دينی است.
عظيمی در سوال هفتم خود با بيان اينكه هنر دينی چگونه می‌تواند با مكاتب فلسفی مدرن كه مكاتبی عملگرا هستند ارتباط برقرار كند، تصريح كرد: اين تعامل بايد با مشخص كردن اين نكته همراه باشد كه اين تعامل به پاسداشت هدف اصلی دين كه همانا حفظ ارزش‌های اصيل انسانی است، می‌انجامد يا خير.
كارگردان نمايش «فرشته سياهپوش» درباره ارائه سبك توسط هنر دينی توضيح داد: آنها كه مدعی تئاتر دينی هستند بايد توانايی ارائه سبك داشته باشند. سبكی مانند ناتوراليسم كه به نوعی طبيعت و ماوراءالطبيعه را به هم نزديك می‌كند، در دنيای هنر است حال اگر ما داعيه هنر دينی را داريم بايد ببينيم می‌توانيم برای پيوند معنا و فرم در دنيای هنر تلاش كنيم.
عملكرد هنر دينی می‌تواند به عنوان منبع معرفتی، سوال بعدی عظيمی بود كه توضيح داد: دين خودش با غنا و قابليت های متراكم می‌تواند عمل كند اما وقتی با هنر تركيب می‌شود، بايد با نمايه‌ای از نگاه فلسفی، عرفانی، هنری، اجتماعی و ... تركيب شود و آن كاتارسيسی كه در دنيای هنر اتفاق می‌افتد، در اين هنر هم روی دهد. هنر با موعظه سروكار ندارد.
اين مدرس دانشگاه ادامه داد: آيا هنر دينی می‌تواند هنر زيبايی‌ها هم باشد يا نه؟ چراكه زيبايی از اهميت هنرها است و هر هنری قبل از هر چيز بايد زيبا باشد و نبايد برای آن وامدار عوامل فرعی باشد. لذت بخشی در هنر دينی سوال مهمی است كه بايد به آن پرداخت و از منظر مخاطب بررسی كرد.
كاگردان نمايش «در اعماق» مطرح كرد كه آيا هنر دينی می‌تواند زندگی را برای زيستن شايسته‌تر كند يا نه؟ و در ارائه پرسش سيزدهم گفت: آيا هنر دينی می‌تواند جدا از تاريخ دين عمل كند يا نه؟
وی در توضيح اين پرسش تبيين كرد: تصوير كردن وقايع زندگی صحابه پيامبر(ص)، وقايع عاشورا و ... تنها روايت است و معرفت دينی ندارد. در روايت همين واقعه عاشورا تنها به تصوير كردن جنگ و شمشير بسنده می‌شود در حاليكه امام حسين(ع) 63 سال و بنا به روايتی 57 سال عمر كردند و ما در اين روايت‌ها تنها به 63 ثانيه جنگ و شهادت می‌پردازيم.
عظيمی تصريح كرد: اينكه ايشان به جز جنگ، در انديشه چه گفته‌اند، می‌تواند سوال دنيای هنر باشد زيرا ايشان در يك بلوغ و پختگی فكری و سنی واقعه عاشورا را آفريدند.
اين جلسه در ادامه با پرسش و پاسخ هنرمندان و خبرنگاران پايان يافت.
وی ادامه داد: من در دوران جوانی كه تئاتر كار می‌كردم جرئت ورود به اين مباحث را نداشتم اما از ديدن كارهای شما و جسارتی كه به خرج داده‌ايد، مشخص است كه وارد جريان حساس و خاصی شده‌ايد.
عظيمی كه از بازبينان بخش صحنه‌ای اين همايش نيز بود، ادامه داد: من اين جلسه را با پرسش و پاسخ‌هايی كه مسئله دنيای امروز تئاتر درباره دين و هنر است، آغاز می‌كنم زيرا هنر دينی به صورت عام مخصوص ايرانی‌ها و مسلمانان نيست. جهان كنونی در هزاره سوم پرسشی دارد و آن اين است كه هنر و دين چگونه می‌توانند در كنار هم به پاسداشت ارزش‌های اصيل انسانی بپردازند.
اين استاد دانشگاه ادامه داد: پرسش‌های من شامل 13 سوال مطرح شده توسط مدرسه تئاتر برادوی آمريكا است كه به صورت اطلاعيه اعلام شده است و به دليل متوديك بودن می‌تواند مورد استفاده كشوری مانند ما قرار بگيرد كه از روش‌های علمی در مقوله هنر و دين كمتر بهره برده‌ايم.
وی كه در زمينه فلسفه نيز تحصيلات دانشگاهی دارد، ادامه داد: اين سوالات بيشتر جنبه عملی تعامل هنر و دين را بررسی می‌كند در حاليكه در كشور ما بيشتر سوالات محض در اين مورد مطرح می‌شود. اولين سوال اين است كه موازی كردن دين و هنر به نفع انسان امروز است يا نه؟ زيرا هدف دنيای امروز پاسداشت ارزش‌های اصيل انسانی است و تعامل دين و هنر بايد به صورت مستدل به اين مقوله پاسخ دهد.
عظيمی ادامه داد: سوال بعدی اين است كه همراهی دين و هنر چه انگيزه‌ای به هنرمند می‌دهد، نه اينكه انگيزه‌ها جانبی باشند بلكه در بطن هنر برای هنرمند انگيزه دارد يا خير. مسائل جانبی مانند تأمين مالی و ... ماندگار نيستند و به همين دليل نمی‌توانند مورد بحث ما قرار گيرند زيرا انگيزه مالی برای هنرمندی كه تئاتر دينی كار می‌كند، نبايد ملاك باشد.
كارگردان نمايش «گلی در مرداب» سوال بعدی را در قالب اين مسئله كه آيا همراهی دين و هنر برای هنرمند محدوديت ايجاد می‌كند يا نه مطرح كرد و توضيح داد: آيا دين هنر را از هنر بودن خارج نمی‌كند؟ نمونه‌های غربی نمونه‌های عينی ملاك غرب برای اين مسئله است و سپس وارد ايدوئولوژی‌ها می‌شود در حاليكه ما در جامعه خودمان هنوز درگير اين مسئله هستيم.
وی سوال چهارم اين اطلاعيه را اينگونه مطرح كرد: آيا هنر دينی احساسات عاطفی مانند عشق را محدود نمی‌كند؟ اين سوال در حالی سوال دنيای امروز است كه ما 30 سال است غير متوديك كار كرده‌ايم و هنوز منشور هنر دينی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداريم. اگر جريانات زيرساختی حل شود، می‌توان به صورت عملی آزادانه انديشيد.
عظيمی در ادامه مطرح كرد: آيا هنر دينی مخاطب عام را از هنر نمی‌گيرد؟ آيا اگر هنرمند دين را همراهی كرد، مخاطب هم را او همراه می‌كند يا فقط آنان كه اعتقادات دينی دارند با اين مسئله همراه می‌شوند.
وی در ادامه مسئله انحصارگرايی در هنر دينی را مطرح كرد و گفت: آيا هنر دينی فقط خودش را حامل حقيقت می‌داند و فقط خودش را موظف به تحقق بيان آن می‌داند يا می‌توان به نحو ديگری هم عمل كرد يا نه؟ هنر دينی می‌تواند صورت‌های ديگر هنری را قبول كند؟ مثلا سبك را وارد حوزه خود كند يا خود سبكی را خلق كند؟ همه اين پرسش ها در حيطه انحصارگرايی هنر دينی است.
عظيمی در سوال هفتم خود با بيان اينكه هنر دينی چگونه می‌تواند با مكاتب فلسفی مدرن كه مكاتبی عملگرا هستند ارتباط برقرار كند، تصريح كرد: اين تعامل بايد با مشخص كردن اين نكته همراه باشد كه اين تعامل به پاسداشت هدف اصلی دين كه همانا حفظ ارزش‌های اصيل انسانی است، می‌انجامد يا خير.
كارگردان نمايش «فرشته سياهپوش» درباره ارائه سبك توسط هنر دينی توضيح داد: آنها كه مدعی تئاتر دينی هستند بايد توانايی ارائه سبك داشته باشند. سبكی مانند ناتوراليسم كه به نوعی طبيعت و ماوراءالطبيعه را به هم نزديك می‌كند، در دنيای هنر است حال اگر ما داعيه هنر دينی را داريم بايد ببينيم می‌توانيم برای پيوند معنا و فرم در دنيای هنر تلاش كنيم.
عملكرد هنر دينی می‌تواند به عنوان منبع معرفتی، سوال بعدی عظيمی بود كه توضيح داد: دين خودش با غنا و قابليت های متراكم می‌تواند عمل كند اما وقتی با هنر تركيب می‌شود، بايد با نمايه‌ای از نگاه فلسفی، عرفانی، هنری، اجتماعی و ... تركيب شود و آن كاتارسيسی كه در دنيای هنر اتفاق می‌افتد، در اين هنر هم روی دهد. هنر با موعظه سروكار ندارد.
اين مدرس دانشگاه ادامه داد: آيا هنر دينی می‌تواند هنر زيبايی‌ها هم باشد يا نه؟ چراكه زيبايی از اهميت هنرها است و هر هنری قبل از هر چيز بايد زيبا باشد و نبايد برای آن وامدار عوامل فرعی باشد. لذت بخشی در هنر دينی سوال مهمی است كه بايد به آن پرداخت و از منظر مخاطب بررسی كرد.
كاگردان نمايش «در اعماق» مطرح كرد كه آيا هنر دينی می‌تواند زندگی را برای زيستن شايسته‌تر كند يا نه؟ و در ارائه پرسش سيزدهم گفت: آيا هنر دينی می‌تواند جدا از تاريخ دين عمل كند يا نه؟
وی در توضيح اين پرسش تبيين كرد: تصوير كردن وقايع زندگی صحابه پيامبر(ص)، وقايع عاشورا و ... تنها روايت است و معرفت دينی ندارد. در روايت همين واقعه عاشورا تنها به تصوير كردن جنگ و شمشير بسنده می‌شود در حاليكه امام حسين(ع) 63 سال و بنا به روايتی 57 سال عمر كردند و ما در اين روايت‌ها تنها به 63 ثانيه جنگ و شهادت می‌پردازيم.
عظيمی تصريح كرد: اينكه ايشان به جز جنگ، در انديشه چه گفته‌اند، می‌تواند سوال دنيای هنر باشد زيرا ايشان در يك بلوغ و پختگی فكری و سنی واقعه عاشورا را آفريدند.
اين جلسه در ادامه با پرسش و پاسخ هنرمندان و خبرنگاران پايان يافت.
