تجلی كلام وحی در قلم اديبان انقلاب اسلامی
گروه ادب: يكی از جلوه‌های بارز انقلاب اسلامی در سالهای اخير تلاش در جهت نزديكی زبان و مفاهيم قرآن كريم با مخاطبان كلام وحی است كه ظهور ترجمه‌های گوناگون از قرآن خود به تنهايی يكی از نمونه‌های آن به شمار می‌آيد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، بارها شنيده‌ايم كه گذشته چراغ راه آينده است و اين موضوع حتی در تعاليم دينی اسلام نيز با اين مقدمه كه طلب علم حتی اگر در سرزمين‌های دور دست باشد امری است لازم، بارها به مسلمانان توصيه شده است. ترجمه قرآن كريم به زبانی غير از زبان نزول در حقيقت تلاشی است در جهت نزديكی بيشتر و انس بالاتر مخاطبان كلام وحی با لايه‌های درونی آيات و روايات حاضر در قرآن كريم.
در طول سالهای پس از پيروزی انقلاب اسلامی محققان و انديشمندان زيادی قدم در وادی ترجمه كلام وحی نهاده‌اند كه ماحصل تلاش آنها نيز به سبك‌ها و شكل‌های متفاوت منتشر و در معرض ديد مخاطبان قرار گرفته است. آشنايی با شرح حال و نيز ويژگی‌های ترجمه آنان از قرآن كريم می‌تواند پنجره‌ای به سوی كشف رهيافت‌های جديد در امر ترجمه قرآن در سالهای آتی به شمار بيايد. در ادامه اين گزارش با شرح حال و خلاصه‌ای از ترجمه تعدادی از محققان ايرانی و غير ايرانی فعال در اين زمينه آشنا خواهيم شد.
«ابوالقاسم امامی»
ابوالقاسم امامی متولد 1313 مشهد است. ابوالقاسم امامی پس از پايان تحصيلات رسمی،به حوزه علميه مشهد می‌پيوندد تا در آنچه ميل باطنی‌اش بوده است، تحصيل كند. امامی تحصيلات حوزوی خود را در قم پی می گيرد. اما عطش دانش اندوزی و حضور در عرصه های آكادميك علمی، او را به تهران می‌كشاند تا تحصيلات دانشگاهی خود را نيز در رشته فرهنگ و ادبيات عرب به سرانجام برساند. امامی در سال 1356 در رشته فرهنگ عربی و علوم قرآنی موفق به كسب درجه دكترا می‌شود و پس از آن در كنار تدريس، به تحقيق و تفحص در علوم قرآنی و نيز متون تاريخی عرب می‌پردازد. توجه و فعاليت امامی در اين سال‌ها متوجه يكی از فيلسوفان و بزرگان ايرانی به نام «علی ابن مسكويه رازی» می‌شود. «تجارب‌الامم مسكويه» بی‌شك يكی از كتب مهم تاريخ ايران و اسلام است كه امامی، سی سال از عمر خويش را برسر ترجمه و تصحيح اين كتاب نهاد.
امامی در حال حاضر از اعضای مؤسسه فرهنگی ميراث مكتوب به شمار می‌آيد و تصحيح و ترجمه ديوان منسوب به امام علی(ع) از جمله فعاليت‌های شاخص وی در سالهای اخير به شمار می‌آيد.
«بهاء الدين خرمشاهی»
بهاء الدين خرمشاهی (متولد 1324 هـ.ش) از قرآن پژوهان و مترجمان معاصر است كه آثار بسياری در زمينه حافظ‌پژوهی و قرآن‌پژوهی دارد. يكی از مهمترين آثار ايشان ترجمه قرآن كريم همراه با توضيحات و واژه‌نامه است.
وی تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در قزوين گذراند. سپس در رشته پزشكی پذيرفته شد اما تحصيل در اين رشته را در سال سوم نيمه كاره رها كرد و به همراه كامران فانی تحصيل در رشته ادبيات فارسی (۱۳۴۳) پرداخت. سپس از دانشگاه تهران فوق ليسانس كتابداری گرفت (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲) و در مركز خدمات كتابدای مشغول به كار شد. از اساتيد وی در رشته ادبيات فارسی می‌توان به ذبيح‌الله صفا، مهدی محقق، سيد جعفر شهيدی، پرويز ناتل خانلری، سيد صادق گوهرين، آيت‌الله ابوالحسن شعرانی و عبدالحميد بديع‌الزمان كردستانی اشاره كرد.
خرمشاهی را بسياری از دوستان او كتابخانه ای در هيئت يك انسان ناميد‌ه‌اند ، چرا كه بيش از ۵۹سال عمر خويش، كتاب و رساله نوشته و ترجمه كرده است. و هنگامی كه ترجمه فصيح قرآن كريم به همراه رساله او در توضيح رويكردهای پوزيتيويسم منطقی توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد برخی اصحاب قلم بر اورا ملقب به صفت «همه فن حريف» كردند.
وی به تازگی نيز كتاب «بررسی ترجمه‌های امروزين قرآن كريم» كه دربرگيرنده بررسی ترجمه‌هايی از يكصد سال پيش تا به امروز است كه از جمله ترجمه غلامعلی حداد عادل است را منتشر كرده است.
«سيد كاظم ارفع»
ترجمه سيد كاظم ارفع در سال 1381 توسط انتشارات فيض كاشانی به چاپ رسيد. مزيت اين ترجمه نسبت به سايرين در روانی عبارات و خوشخوانی آنها است. عبارت به كار رفته در آن بسيار ساده، بی‌پيرايه و قابل فهم است هر كس به راحتی می‌تواند از اين ترجمه استفاده كند. بر اين ترجمه انتقاداتی نيز وارد شده است از جمله آنها می‌توان به عاری بودن ترجمه از هرگونه توضيح حتی در موارد ضروری و وجود برخی اشتباهات كه از نبود دقت در مسائل ادبی سرچشمه گرفته است اشاره كرد.
«ابوالفضل بهرامپور»
«ابوالفضل بهرامپور» يكی از قرآن‌پژوهان پركاری است كه به سبكی قابل توجه در ترجمه و تفسير قرآن می‌پردازد. او هنگام نگارش تفسير 30 جلدی خود با عنوان نسيم حيات به ترجمه آيات نيز پرداخت، آنگاه ترجمه آيات را به طور مجزا با ويرايش جديد به چاپ رساند. «ترجمه بهرامپور»، ترجمه‌ای سليس و روان از قرآن است با توضيحات تفسيری اندكی كه در ميان دو قلاب قرار گرفته‌اند. يكی از ويژگی‌های اين ترجمه شرح لغات است كه در كنار متن آيات به ريشه‌يابی و بيان معنای واژگان می‌پردازد. اين قسمت از ترجمه كه بيشتر جنبه آموزشی دارد برای كسانی كه می خواهند از ترجمه قرآن اطلاعات بيشتری به‌دست آورند مفيد است. از ديگر ويژگی‌های اين ترجمه، دقت در ترجمه كليه حروف و كلمات قرآن است.
«معصومه يزدان‌پناه»
ترجمه دو زبانه معصومه يزدان‌پناه از قرآن كريم ترجمه‌ای امروزی،خوانا، خوشخوان، شيوا و ادبی و با نثر معيار مطابق است. آنگونه كه مترجم خود ادعّا می‌كند ترجمه‌ای آزاد و در عين حال دقيق را ترجيح داده است؛ اما باتوجه به ويژگی‌های ترجمه بايد آن را در شمار ترجمه‌های «معادل» از قرآن محسوب كرد. سعی مترجم آن بوده كه «كمترين افزودگی مهم تفسيری را در داخل قلاب» گذارد، لذا توضيحات تفسيری اندك آن كاملا مجزّای از متن است.
از ويژگی‌های جالب اين ترجمه ارائه واژه‌نامه‌ای از لغات مهم هر صفحه به دو زبان فارسی و انگليسی در آن است.
«محمد خواجوی»
حيات استاد محمد خواجوی بيانگر علم‌جويی اوست. خواجوی محقق و مترجمی پركار است كه شرح تمامی آنچه او انجام داده و به پايان رسانيده است، كار ی بسيار دشوار است. وی علاوه بر «قرآن كريم» تا كنون «اسفار اربعه»، «اسرار‌الايات»، «مفاتيح الغيب»، تفاسير ديگر ملاصدرا و «شرح اصول كافی» او را همراه با «فكوك» صدرالدين قونوی، «اسرارالنقطه» اميرسيدعلی همدانی، «اصطلاحات الصوفيه» عبدالرزاق كاشانی و كتاب كبير فتوحات مكيه و فصوص الحكم و برخی رسائل ابن عربی و شرح فصوص قيصری را از عربی به فارسی برگردانده است.
«مصطفی خرم‌دل»
دكتر مصطفی خرم‌دل از دانشوان و قرآن‌پژوهان مشهور كردستان ايران است.در سال ۱۳۱۵ در روستای «دهبكر» از توابع شهرستان مهاباد ديده به جهان گشود. دوران تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در مهاباد طی نمود و در اين مدت به آموزش علوم دينی نيز مشغول بود. وی در سال ۱۳۴۶ از دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبيات عرب موفق به دريافت مدرك ليسانس گرديد و از زمان دانشجويی و پس از فارغ‌التحصيلی سال‌ها به خدمت آموزش و پرورش مشغول بود.
در سال ۱۳۵۲ در همان رشته از دانشگاه تهران با درجه فوق ليسانس فارغ التحصيل شد و در سال ۱۳۵۸ موفق به اخذ دانشنامه دكتری فرهنگ عربی و علوم قرآنی از دانشكده الهيات دانشگاه تهران شد وی پس از فارغ‌التحصيلی در دانشسرای عالی سنندج (كه بعدها به دانشگاه كردستان تبديل شد) به عنوان استاد و عضو هيأت علمی مشغول به تدريس شد كه تا كنون نيز ادامه دارد.
«مصطفی رحماندوست»
ترجمه جزء سی‌ام قرآن كريم توسط «مصطفی رحماندوست» شاعر معاصر برای آشنايی كودكان و نوجوانان با قرآن در يك جلد ترجمه انجام شده است. وی متولد سال 1329در همدان است و دارای مدرك كارشناسی از دانشگاه تهارن است. قلم روان و صميمی مترجم و سبك ساده و بی‌پيرايه ترجمه قابل تحسين است. زبان ترجمه امروزی است و واژه‌گزينی آن علاوه بر مطابقت با نثر معيار، ناظر به فهم و درك مخاطب ـ كودك و نوجوان ـ بوده است و از حجم توضيحات تفسيری متوسطی بسته به نياز مخاطب برخوردار است.
«مسعود انصاری»
مسعود انصاری قرآن‌پژوه پرتلاش معاصر است كه در زمينه ترجمه‌پژوهی قرآن آثار ارزشمندی دارد كه از آن جمله می‌توان به ويرايش فنی ترجمه «محدث دهلوی»، «ترجمه بهاء‌الدين خرمشاهی» و «محمدمهدی فولادوند» اشاره كرد. ترجمه مسعود انصاری ترجمه‌ای از قرآن كريم است محتوايی كه بارزترين ويژگی آن پايبندی به نحو قرآنی است. در اين ترجمه مطابقت با متن از لحاظ لغوی و محتوايی به خوبی در نظر گرفته شده و درموارد ضروری افزوده‌های تفسيری را به همراه خود دارد. اين افزوده‌ها در مواردی كه شرح مستقيم واژه‌های بوده‌اند در درون دو هلال قرار گرفته‌اند و اگر به گونه‌ای ديگر بوده درون دو قلاب جای گرفته است. نثر ترجمه نثر معيار و امروزی است و از آوردن عبارات نامأنوس و سره‌نويسی در آن پرهيز شده و مترجم هيچ‌گونه گرايش افراطی نسبت به عربی يا فارسی گرايی نداشته است. از لحاظ مطابقت با متن آيات، ترجمه‌ای است دقيق كه معادل‌يابی تك واژگان در آن با دقت بسياری صورت گرفته است. تأكيداتی كه در متن عربی قرآن بسياربه كار رفته و در فارسی معادلی ندارد با روشی بسيار دقيق تا آنجا كه برای خواننده فارسی ملال‌آور نباشد ظاهر شده‌اند.
«آيت‌الله علی مشكينی»
وی در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در يكی از روستاهای شهر خياو آذربايجان كه بعدها نام آن به مشكين شهر تغيير يافت و در خانواده‌ای روحانی به دنيا آمد و مقدمات علوم دينی را نزد پدر فرا گرفت.
پس از مرگ پدر و به سفارش وی برای تحصيل علوم دينی به شهرستان اردبيل سفر كرد و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت. سپس برای ادامه تحصيلات علوم دينی به شهر قم رفت.
در دهه ۱۳۴۰ آيت الله مشكينی به جمع مشكينی از مؤسسين مدرسه حقانی شد و دروس اخلاق و مكاسب را در آنجا تدريس می‌كرد. وی در آن دوران رسائل و مكاسب شيخ مرتضی انصاری را تخليص كرد و با سبك و سياق متفاوت با ساير مدارس حوزه علميه در اختيار طلاب آن مدرسه قرار داد.
ترجمه آيت‌الله مشكينی از قرآن كريم ترجمه‌ای روان همراه با نكات تفسيری مناسب و به اندازه است. اين ترجمه با ويرايش حسين استادولی در سال 1380 به چاپ رسيد. آيت‌الله مشكينی در نگارش اين ترجمه دقت‌های ويژه‌ای را بكار برده است. از جمله آنكه اگر در يك واژه چند معنا احتمال داده می‌شد تمام معانی را منعكس كرده‌اند به اين ترتيب كه در صورت متضاد بودن معانی، معنای دوم و سوم را با كلمه «يا» و در غير اينصورت با كلمه «و» آورده اند. ايشان به ترجمه «واو»های عطف كه در اول برخی آيات هست نيز توجه داشته‌اند و اگر عطف به محذوف بوده است نكته حذف شده را بيان كرده‌اند. نكته ديگر آن كه مطالب اضافه شده چه به عنوان جملات تكميلی و چه به عنوان شرح، همه يكدست در پرانتز آورده شده است.
ـ«حسين انصاريان»
حسين انصاريان در آبان ماه سال 1323 در خوانسار به دنيا آمد. تحصيلات وی در دو حوزه علمى تهران و قم به انجام رسيد. وی علاوه بر ترجمه قرآن كريم در طول ساليان گذشته ترجمه‌هايی نيز از مفاتيح الجنان، نهج البلاغه و صحيفه سجاديه نيز انجام داده است.
ترجمه وی از قرآن كريم، ترجمه‌ای روان، ساده و البته خوشخوان است و مطابق با نثر معيار و قابل استفاده همگان است توضيحات تفسيری در اين اثر اندك بوده و با كروشه و يا پرانتز از متن جدا شده است.
«محمدعلی رضايی اصفهانی»
حجة‌الاسلام محمدعلی رضائی اصفهانی متولد سال 1341 هجری شمسی در خانواده‌ای مذهبی در رهنان اصفهان متولد شد. سال 1361 وارد حوزه علميه اصفهان (مدرسه ذوالفقار) شد و تا دوره سطح عالی و يك سال خارج را در آن حوزه گذراند. در سال 1369 وارد حوزه علميه قم گرديد و به مدت ده سال در درس خارج اساتيدی همچون آيات عظام فاضل لنكرانی، مكارم شيرازی، معرفت، صالحی مازندرانی و وحيد خراسانی حاضر شد. و موفق به گذراندن پايان نامه سطح چهارم حوزه (دكتری فقه) شدند و هم زمان سطح چهارم رشته تخصصی تفسير حوزه علميه قم و دكتری علوم قرآن و حديث واحد تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامی را به پايان رساندند.
وی از قرآن‌پژوهان معاصر و موفق است كه در زمينه‌های گوناگون قرانی از جمله ترجمه قرآن‌پژوهش كرده است. وی با همكاری برخی از محققان حوزه در سال 1383 ترجمه جديدی از قران ارائه داد.
روش ترجمه، هسته به هسته (جمله به جمله) است در اين ترجمه هرگاه توضيح داخل يا اضافه تفسيری مورد نياز بوده، داخل پرانتز قرار گرفته است و مطالب مقدر آيات قرآن، در كروشه قرار گرفته است تا امانت در ترجمه كاملاً رعايت شود.
«سيد محمدرضا صفوی»
ترجمه حجت‌الاسلام محمدرضا صفوی از قرآن كريم يكی از دو ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن است كه در سال 1385 توسط دفتر نشر معارف منتشر شده است. اين اثر باتوجه به ديدگاه‌های تفسيری علامه طباطبائی در تفسير الميزان نگاشته شده و ترجمه‌ای بسيار روان و گويا است. در اين ترجمه برگردان واژه‌ها و جمله‌ها دقيق است و نه‌تنها برای هرواژه‌ای معادلی نهاده شده، بلكه سعی بسيار شده كه حتی در برابر حركات و اعراب كلمات كه گويای معنای خاص بوده نيز معادلی آورده شود و به گونه‌ای كه مفاد آن منعكس شود.
«علی‌اكبر سروری»
ترجمه علی‌اكبر سروری را می‌توان از جمله ترجمه‌های معادل و به سبك ساده دانست. سعی مترجم در ارائه ترجمه‌ای ادبی، شيوا و در عين حال مطابق با نثر معيار بوده است. وی تا حدودی در دست‌يابی به اين هدف توفيق داشته است، مترجم گاه از ترجمه معادل عدول كرده و به مرزهای ترجمه تحت‌اللفظی وارد می‌شود. حجم اندك توضيحات تفسيری در ميان پرانتز مشخص شده‌اند اين نكته در نقد ترجمه مذكور حائز اهميت است كه گاه مترجم بی‌توجه به برخی ظرافت‌های ادبی زبان مبدأ به ترجمه دست زده است.
«سيد مهدی دادور (آيت اللهی)»
ترجمه سيد مهدی دادور معروف به آيت اللهی از قرآن كريم، ترجمه‌ای به روش معادل است كه به طرزی شيوا و روان ارائه شده است. ترجمه در مؤخره اثر نيز آن را ترجمه ای مفهومی، ساده و روان توصيف می كند. حجم توضيحات تفسيری اين ترجمه اندك بوده و به وسيله پرانتز از متن جدا می شوند. اين ترجمه به همراه كشف الآيات موضوعی قرآن و رساله‌ای مختصر با عنوان «تاريخ و علوم قرآن» در سال 1381 توسط انتشارات جهان‌آرا منتشر شد.
«محمدصادق تهرانی»
آيت‌الله دكتر محمد صادق تهرانی فقيه، قرآن‌پژوه و نويسنده تفسير سی جلدی «الفرقان فی تفسير القرآن» است. وی متولد سال 1302 هجری شمسی است و در سال 1382 ترجمه خود از قرآن را منتشر نمود. ترجمه ايشان ترجمه‌ای جمله به جمله و معادل است كه با توضيحات تفسيری كه در زير نويس ترجمه ارائه شده كامل‌تر گشته است.
«رضا سراج»
ترجمه آيت‌الله حاج شيخ رضا سراج ترجمه‌ای است محتوايی كه معانی تك‌تك واژگان در آن به‌خوبی در نظر گرفته شده و تفسير كوتاهی از آيات به آن ضميمه شده است. عبارات آن روان و صحيح است و افزوده های تفسيری ميان دو پرانتز قرار گرفته و در برخی موارد نيز توضيحاتی بصورت زير نويس افزوده شده است. نثر ترجمه نثری گويا و ادبی است كه بر اساس مراعات دستور زبان فارسی نگارش يافته است. اين اثر در مجموع روان و صحيح است و از مطابقت كامل ترجمه با متن برخوردار است.
«آيت‌الله ناصر مكارم شيرازی»
«ناصر مكارم شيرازی» در سال 1305 هجری شمسی در شهر شيراز به دنيا آمد. وی تحصيلات ابتدايی و دبيرستانی خود را در شيراز به پايان رسانيد. وی پس از پايان تحصيلات ابتدايی و دبيرستان، در چهارده سالگی به طور رسمی دروس دينی را در مدرسه آقا باباخان شيراز آغاز كرد، و در مدت اندكی نيازهای خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بيان و بديع تأمين نمود. سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف ساخت و مجموع دروس مقدماتی و سطح متوسط و عالی را در مدتی نزديك به چهار سال به پايان رساند.
وی در سال 1369 هـ.ق وارد حوزه علميه نجف شد و در آنجا در دروس اساتيدی چون محسن حكيم، ابوالقاسم خوئی و عبدالهادی شيرازی شركت جست. او در سن 24 سالگی اجازه اجتهاد مطلق را از دو نفر از آيات بزرگ دريافت كرد. در سال ۱۳۷۰ هـ.ق به ايران بازگشت و در قم به تدريس سطوح عالی و سپس خارج اصول و فقه پرداخت. در سال ۱۳۳۶ شمسی به اتفاق جمعی از دانشمندان، ماهنامه مكتب اسلام را زير نظر آيت‌الله سيد كاظم شريعتمداری و دار التبليغ اسلامی راه‌اندازی كرد.
در حال حاضر حوزه درس خارج وی يكی از پرجمعيت‌ترين دروس حوزه علميه شيعه است، و به قولی قريب به دو هزار نفر از طلاب در كلاس درس او شركت می‌كنند.
«مهدی الهی قمشه‌ای»
آيت‌الله محيی‌الدين مهدی الهی قمشه‌ای (۱۳۱۸ قمری - ۱۳۹۲ قمری)، فيلسوف، حكيم، شاعر، مترجم قرآن و پدر حسين الهی قمشه‌ای است. وی مقدمات علوم فقه و اصول و حكمت را از شيخ هادی قمشه‌ای و ديگران آموخت. در اصفهان از محضر اساتيدی چون آقا شيخ محمد حكيم خراسانی و سپس در خراسان از محضر آقا بزرگ حكيم مشهدی و آقا شيخ اسدالله يزدی استفاده كرد. وی مدتی هم در حوزهٔ درس آيت‌الله حاج‌آقا حسين قمی و ميرزا مهدی اصفهانی حاضر شد. پس از آن به تهران مراجعت كرد و در مدرسهٔ عالی سپهسالار به تدريس حكمت و فلسفه پرداخت. وی استاد زبان عربی در دانشكدهٔ ادبيات دانشگاه تهران و استاد فلسفه در دانشكدهٔ الهيات (معقول و منقول) بود.
عبدالله جوادی آملی، حسن حسن‌زاده آملی و سيد محمد باقر حجتی از شاگردان وی و بزرگان حوزه‌های علميه به شمار می‌روند.
از جمله معروف‌ترين آثار به جا مانده از وی، ترجمه قرآن اوست كه در حال حاضر فراگيرترين ترجمه در ايران است.
«محمد كاظم معزی»
ترجمه شيخ محمد كاظم معزی از قرآن كريم ترجمه‌ای كلمه به كلمه و دقيق است كه در سال 1377 هجری شمسی برای نخستين‌بار به چاپ رسيد. در اين ترجمه توجهی به اسلوب و ساختار زبان فارسی نشده است. نثر ترجمه روان و گويا نيست. با اين وجود ترجمه‌ای نسبتاً دقيق است و از استحكام قابل توجهی برخوردار است.
اين ترجمه، توضيح و اضافات تفسيری به همراه ندارد؛ از اين‌رو معنای بسياری از آيات نارسا شده است. افزون بر اين اشكالاتی همچون ضعف در ساختار جمله‌بندی، عدم رعايت قواعد نگارش، ترجمه نادرست فعل ماضی استمراری و حتی وجود غلط‌های چاپی را برای اين ترجمه بر شمرده‌اند.
اگرچه برخی از محققان ترجمه مرحوم معزی را آخرين ترجمه تحت‌اللفظی مهم و معنادار قرآن كريم دانسته‌اند كه به سبك و سياق هزارساله ترجمه تحت‌اللفظی قرآن كريم در زبان فارسی حسن ختام می‌بخشد. اما با توجه به ارائه چندين ترجمه تحت‌اللفظی ديگر پس از اين ترجمه، كه اهميت برخی از آنان از ترجمه معزی كمتر نيست، اين سخن را به‌سادگی نميتوان پذيرفت.
«محمد مهدی فولادوند»
«محمد مهدی فولادوند» (۱۲۹۹ - ۱۵ مرداد ۱۳۸۷) استاد دانشگاه و از مترجمان قرآن و نهج‌البلاغه و صحيفهٔ سجاديه به زبان فارسی است. وی فرزند محمد حسن بختياری، در سال ۱۲۹۹ در شهرستان اراك متولد شد. در شهريور ۱۳۲۹ عازم پاريس شد و مدت چهارده سال در آنجا تحصيل كرد.
فولادوند در اين مدت در دانشگاه سوربن به تحصيل در رشته ادبيات، هنر، فلسفه و زبان‌شناسی عرب پرداخت. رسالهٔ دكتری وی پيرامون «عمر خيام» بود كه بعدها به چاپ رسانيد.
وی در آبان 1964 ميلادی به تهران بازگشت و در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالی، از جمله دانشكدهٔ الهيات دانشگاه تهران و دانشگاه امام صادق دروسی چون فلسفه، زيباشناسی، زبان فرانسه، تاريخ مذاهب وفرهنگ ايران را تدريس كرد. فولادوند نزديك ۳۰ جلد كتاب به فارسی و فرانسه منتشر كرده‌است. وی در روز ۱۵ مرداد ۱۳۸۷ درگذشت.
شهرت فولادوند بيشتر به‌سبب ترجمه او از قرآن بود. وی در سال ۱۳۴۵ جزوه‌ای به نام «گل‌هايی از قرآن» را در تهران منتشر كرد، در حالی كه به‌جز ترجمهٔ مهدی الهی‌قمشه‌ای و ابوالقاسم پاينده ترجمه فارسی ديگری از قرآن در دسترس نبود. اين جزوه مورد اقبال قرا گرفت و اين استقبال تا آنجا بود كه محمدعلی جمال‌زاده، نامه‌ای در تجليل مترجم نوشت و از وی خواست تا اين كار را تا پايان قرآن ادامه دهد.
فولادوند به دو زبان فارسی و فرانسه شعر می‌گفت. ديوان اشعار فارسی وی به ۲۰هزار بيت و اشعار فرانسهٔ او به ۷۰۰ صفحه بالغ می‌شود. تخلص او در اشعار فارسی‌اش «مهدا» بود.
از جمله ترجمه‌هايی كه از وی باقی مانده است می‌توان به ترجمه‌هاى وی از قرآن، نهج‌البلاغه، اقتصادنای محمدباقر صدر و المنقذ من الضلال (رهايی از گمراهی) غزالی به زبان فارسى اشاره كرد. وی همچنين مترجم دعای كميل به فرانسه نيز است.
«لاله مهری بختيار»
لاله مهری بختيار (متولد ۱۹۳۸ميلادی) از جمله اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان ايرانی تبار مقيم آمريكا است.
وی در شهر نيويورك از يك مادر مسيحی و آمريكايی و پدری ايرانی متولد شد. او آثار زيادی را به زبان انگليسی در مورد اسلام تاليف نموده، كه مهم‌تر از همه ترجمهٔ قرآن وی است، كه باعث بحث‌های زيادی در محافل اسلام شناسی گرديده. وی ۲۵ كتاب ديگر در مورد اسلام به تحرير درآورده است. بختيار دكترای خود را در رشته روانشناسی تربيتی از دانشگاه نيومكزيكو دريافت نمود. اوی همچنينی دارای دارای كارشناسی ارشد در رشته فلسفه مذهب از همان دانشگاه نيز هست.
«عبدالمحمد آيتی»
عبدالمحمد آيتی پژوهشگر، نويسنده و مترجم معاصر در حوزه تاريخ و ادب فارسی و عربی است. وی درارديبهشت 1305 هجری شمسی در بروجرد به دنيا آمد. وی در سال ۱۳۲۰ وارد دبيرستان شد و در سالهای آخر، به تحصيل علوم حوزوی علاقمند شد. وی به مدرسه علميه نوربخش رفت و چند سالی در آنجا علوم اسلامی را فرا گرفت.
آيتی در سال ۱۳۲۵ وارد دانشكده معقول و منقول دانشگاه تهران شد و پس از به پايان بردن دوره ليسانس، به خدمت وزارت آموزش و پرورش در آمد و برای تدريس به بابل رفت و بيش از سی سال در شهرستانها و تهران به عنوان دبير به تدريس پرداخت. در كنار تدريس، سردبيری ماهنامه آموزش و پرورش را نيز بر عهده داشته و در دانشگاه فارابی و دانشگاه دماوند ادبيات فارسی و عربی تدريس كرده است.
وی از مترجمان به نام عربی به فارسی است و ترجمه‌های فارسی «قرآن مجيد»، «نهج‌البلاغه» و «صحيفه سجاديه» را منتشر كرده است. آيتی عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و در اين شورا رياست شورای علمی دانشنامه تحقيقات ادبی را بر عهده دارد.
در مهرماه 1348 به پيشنهاد مركز انتشارات آموزشى به تهران آمد و در آن مركز به كار مشغول شد. ده سال سردبير ماهنامه آموزش و پرورش بود تا در سال 1359 بازنشسته شد. پيش از بازنشستگى كتابهاى باتلاق، كشتى شكسته، كالسكه زرين، تحرير تاريخ وصاف و ترجمه تقويم البلدان را منتشر كرده بود. در دوره بازنشستگى تاريخ ابن خلدون (العبر) را در شش جلد ترجمه كرد و كتاب‌هایى نظير تاريخ دولت اسلامى در اندلس در 5 جلد و تاريخ ادبيات زبان عربى و تاريخ فلسفه در جهان اسلام و... را ترجمه كرد.
«طاهره صفارزاده »
طاهره صفارزاده، شاعر، نويسنده، محقق و مترجم قرآن در 27 آبان سال 1315 در سيرجان به دنيا آمد. وی در 6 سالگی تجديد و قرائت و حفظ قرآن را در مكتبخانه محل زندگی خود آموخت و تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در كرمان گذراند.
صفار زاده نخستين شعرش را در 13 سالگی سرود و اولين جايزه شعر را كه يك جلد ديوان جامی بود در چهارم دبيرستان به پيشنهاد دكتر باستانی پاريزی كه آن زمان از دبيران دبيرستان بهمنيار بود، از رئيس آموزش و پرورش استان دريافت كرد.
تحصيلات دانشگاهی صفارزاده در رشته زبان و ادبيات انگليسی است. وی مدتی به عنوان مترجم متون فنی در شركت نفت كار كرد و به دنبال يك سخنرانی در اردوی تابستانی فرزندان كارگران مجبور به ترك كار شد.
صفارزاده برای ادامه تحصيل به انگلستان و سپس به آمريكا رفت و در دانشگاه آيوا هم در گروه نويسندگان بين‌المللی پذيرفته شد و هم به كسب درجه MFA نايل آمد (MFA درجه‌ای مستقل است كه به نويسندگان و هنرمندانی كه داوطلب تدريس در دانشگاه باشند اعطا می‌شود و نويسندگان به جای محفوظات و تاريخ ادبيات به آموختن و نقد به صورت تئوری و عملی و ... می‌پردازند).
وی پس از تحصيلات در خارج كشور در سال 1349 به استخدام دانشگاه ملی (شهيد بهشتی) درآمد. وی پايه‌گذار آموزش ترجمه به عنوان علم و برگزاركننده نخستين نقد علمی ترجمه در دانشگاه‌های ايرانی محسوب می‌شود.
وی بعد از انقلاب اسلامی از سوی همكاران خود در دانشگاه شهيد بهشتی به عنوان رئيس دانشگاه و نيز رئيس دانشكده ادبيات انتخاب شد. همزمان با سرپرستی دانشكده ادبيات طرح بازآموزی دبيران را به اجرا درآورد.
دكتر صفارزاده در سال 1371 از سوی وزارت علوم و آموزش عالی استاد نمونه اعلام شد و در سال 1380 پس از انتشار ترجمه «قرآن كريم» به افتخار عنوان خادم‌القرآن نايل شد.
وی در ماه مارس 2006 همزمان با برپايی جشن روز جهانی زن از سوی سازمان نويسندگان آفريقا و آسيا به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه و دانشمند مسلمان برگزيده شد.
از طاهره صفارزاده تا كنون علاوه بر مقالات و مصاحبه‌های علمی و اجتماعی، بيش از 14 مجموعه شعر و 10 كتاب ترجمه يا نقد ترجمه در زمينه‌های ادبيات، علوم، علوم قرآنی و حديث منتشرشده و گزيده سروده‌های او به زبانهای گوناگون جهان ترجمه شده است.
وی در سال 1387 به علت بيماری تحت عمل جراحی قرار گرفت و چند ماه پس از آن در حالت كما در بيمارستان بستری شد. طاهره صفارزاده آبان 1387 درگذشت
«سيد علی‌نقی فيض‌الاسلام»
سيد علی‌نقی فيض الاسلام در سال ۱۲۸۴ در خانواده‌ای روحانی در سده، اصفهان به دنيا آمد. نزد پدرش سيد غياث‌الدين، نخست به اصفهان سپس به تهران و پس از به مشهد برای پيگيری تحصيلات سفر كرد. پس از طی مراحل سطح به نجف مهاجرت كرد و پس از ساليانی تحصيل و كوشش به درجه اجتهاد رسيد.
وی از عالمان بزرگی مانند «سيد ابوالحسن اصفهانی»، «آقا ضياءالدين عراقی»، «شيخ محمدكاظم شيرازی» و «شيخ عباس قمی» اجازه اجتهاد كسب نمود.
ترجمه و تفسير قرآن ترجمه نهج البلاغه ترجمه صحيفه سجاديه از آثار اوست كه ساليان متمادی و در چاپ‌های متعدد به مخاطبان آن عرضه شده است.
«سيد علی موسوی گرمارودی»
على موسوى گرمارودى در سال ۱۳۲۰ در قم به دنيا آمده است. پدرش از بزرگان اهل گرمارود الموت قزوين بود. موسوى گرمارودى مدرك كارشناسى خود را در رشته علوم قضایى وكارشناسى ارشد ودكتراى خود را در رشته ادبيات فارسى از دانشگاه تهران گرفته است. او در چندين دوره در عرصه شعر و ادبيات كشور حضور مؤثر داشته است. على موسوى گرمارودى از پيشتازان شعر مذهبى امروز شناخته مى شود. او تحصيلات مقدماتى خود را در قم و مشهد به پايان رساند و ادبيات عرب را نزد اديب پيشاورى فراگرفت.
گرمارودی نخست نزد پدرش مقدمات را فراگرفت و پس از آن دبستان ملی «باقريه » رفت. او دوره دبيرستان را مدرسه شهيد بهشتی (دين و دانش سابق ) هم سپری نمود و پس از آن به مشهد عزيمت نمود و درنزد علمای آن سامان ، به فراگيری علوم دينی پرداخت . درسال 1345 وارد دانشكده حقوق شد و كارشناسی آن رشته را در رشته علوم قضايی كسب كرد. او سرانجام پس از گرفتن مدرك كارشناسی زبان و ادب فارسی با اخذ درجه دكترای زبان و ادبيات فارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصيل گرديد .
گرمارودی مقدمات رانزد پدر فرا گرفت و پس از عزيمت به مشهد نزد علمای بزرگی چون فردوسی‌پور، واعظ طبسی و اديب نيشابور به كسب علوم دينی پرداخت.
در اسفند ۱۳۵۷ شوراى عالی انقلاب فرهنگی، موسوى گرمارودى را به سرپرستى سازمان آموزشى نومرز منصوب كرد كه در واقع مؤسسه فرهنگی فرانكلين سابق بود كه در اواخر دهه ۶۰ با ادغام در تشكيلات «وزارت فرهنگ و آموزش عالى» از صورت يك مؤسسه خارج شد و از آغاز سال ۱۳۷۳ نيز با نام «شركت انتشارات علمى و فرهنگى» با انتشارات علمى و فرهنگى (بنگاه ترجمه و نشر كتاب سابق) ادغام شد. علاوه بر اين گرمارودى مدتى رايزن فرهنگى ايران در تاجيكستان بود و مدتى نيز مسئوليت تالار وحدت تهران را بر عهده داشت. او در مدت اقامتش در تاجيكستان به جد جريان شعر معاصر آن كشور فارسى زبان را دنبال كرد و در اين باره مقالات تحقيقى متعدد نوشت.
«سيد جلال‌الدين مجتبوی»
سيد جلال‌الدين مجتبوی استاد گروه فلسفه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به سال 1307 در تهران متولد شد. پس از طی تحصيلات ابتدايی و متوسطه در 1330 در رشته فلسفه و علوم تربيتی دانشگاه تهران پذيرفته شد. سپس در 1337 دوره فوق ليسانس و دكتری را كه آن زمان پيوسته بود آغاز نمود و در 1346 با دفاع از پايان‌نامه خويش با عنوان «خدا در فلسفه ارسطو و ابن سينا» موفق به اخذ درجه دكتری فلسفه از دانشگاه تهران شد. ايشان در طول مدت تحصيل در دانشگاه تهران از محضر اساتيدی همچون فاضل تونی، عصار، دكتر صديق، دكتر مهدوی استفاده نمود و پس از مدتی به عنوان استاد در دانشگاه تهران شروع به تدريس نمود. ايشان همزمان با تدريس به مدت 9 سال رياست دانشكده ادبيات و علوم انسانی را عهده‌دار بود
يكی از ارزشمندترين آثار ماندگار استاد، ترجمه و توضيح قرآن حكيم است كه توسط حسين استادولی ويرايش شده و در سال 1372 چاپ و منتشر شده است.
اين ترجمه از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌های معاصر است. مترجم تأكيد بسياری بر رعايت دقت و همگامی ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيری را برای درك و فهم معانی آيات همراه ترجمه آورده است.
مترجم در مؤخره اعلام می‌كند كه در اين برگردان تا آنجا كه ميسر بوده از كلمات فارسی استفاده كرده ولی اعتقادی به نوشتن فارسی سره نداشته است. يكی از خصوصيات ممتاز اين ترجمه آن است كه مترجم سعی كرده از كلمات عربی كمتر استفاده كند و برای آنها معادل‌های فارسی در نظر بگيرد و ديگر اينكه در برگرداندن واژه های قرآنی و تركيب آيات دقت زيادی به كار گرفته است.
ترجمه جلال الدين مجتبوی از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌های معاصر است. مترجم تأكيد بسياری بر رعايت دقت و همگامی ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيری را برای درك و فهم معانی آيات همراه ترجمه آورده است.
«كاظم پورجوادی»
كاظم پورجوادی از مترجمان و قرآن‌پژوهان معاصر است. ترجمه او از قرآن سليس و روان است كه بر اساس قواعد نحوی زبان فارسی و به تعبير مترجم از انتخاب برابر نهاده‌های فارسی و حداقل كلمات و واژه‌های دخيل نگارش يافته است. روش ترجمه وی، روش معادل است و دارای توضيحات مختصری در داخل پرانتز است. بر ترجمه پورجوادی انتقاداتی مانند عدم دقت در ترجمه آيات اعتقادی، عدم دقت در معادل‌گزينی، ايجاز مخل، رعايت نشدن همسانی در ترجمه و ابهام در ترجمه ذكر شده است.
«محمود اشرفی تبريزی»
محمود اشرفی تبريزی از روحانيون و خطاطان معاصر است. از او قرآن‌های متعددی به خط نسخ به طبع رسيده است. وی ترجمه‌ای از قرآن مجيد ارائه داده كه توسط انتشارات جاويدان در سال 1373 منتشر شده است. اين اثر ترجمه‌ای است تحت‌اللفظی همراه با خلاصه التفسير كه تفاسير برخی آيات در حاشيه قرآن نگاشته شده است. در ترجمه نيز افزوده‌های كوتاه و مختصری وجود دارد كه غالباً به وسيله پرانتز جدا و مشخص شده‌اند.
«ابوالقاسم پاينده»
بوالقاسم پاينده در سال ۱۲۹۲ خورشيدی در نجف آباد اصفهان چشم به جهان گشود. تحصيلات مقدماتی را در نجف آباد، وصرف ونحو عربی وفقه اسلامی وفلسفه را در اصفهان آموخت. او پس از تحصيلات مقدماتی، به اصفهان رفت و از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۹، به آموختن منطق، فلسفه، بلاغت، فقه و اصول پرداخت، ولی دلمشغولی اصلیاش ادبيات بود و به خواندن آثار ادبیِ فارسی و عربی رغبتی تمام داشت. شوق آموختن در وی چنان بود كه در كنار تحصيلات حوزوی، زبان فرانسه و كمی انگليسی نيز ياد گرفت تا آثار برجسته ادبی جهانی را بخواند و با فرهنگ و ا دب ملل ديگر نيز آشنا شود
ابوالقاسم پاينده كار مطبوعاتی را از سال ۱۳۰۸ در روزنامهٔ «عرفان» اصفهان آغاز كرد. اين روزنامه كه به مديری احمد عرفان منتشر می‌شد، يكی از بهترين روزنامه‌های شهرستان ايران در زمان خودش بود. پس از چندی پاينده به تهران رفت ودر روزنامه‌های «شفق سرخ» علی دشتی و «ايران» زين العابدين رهنما به كار پرداخت ودر همان زمان در وزارت پست و تلگراف و تلفن هم استخدام شد، اما چون اين كار به مذاق او نمی‌آمد، خود را به وزارت (معارف واوقاف وصنايع مستنظره) كه وزارت آموزش وپرورش امروزی باشد منتقل كرد. پاينده چندی هم به عنوان سردبير مجلهٔ (تعليم وتربيت) به كار پرداخت.
وی در روز ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ در تهران درگذشت.
وی در طول عمر هفتاد و يك ساله خويش، در زمينه‌های گوناگون فرهنگ وادب ايران زمين، كوششهای بیدريغی از خود نشان داد و با آثار پر بار، باارزش و به يادماندنی خود، به ويژه ترجمه روان قرآن كريم به فارسی، برای هميشه تاريخ، يادگارهايی پر ارج از خود بر جای نهاد.
نثر پاينده روان شاد ابوالقاسم پاينده، مترجم و نويسندهای پركار بود. تسلط او بر زبان و ادبيات فارسی و عربی و نيز آشنايی با زبانهای انگليسی و فرانسه، همچنين تجربه و فعاليت بیوقفه در عرصه روزنامهنگاری، نثری روان و بیغلط به او بخشيده بود كه ويژگی برجسته آثارش و باعث توفيق آنها شده بود.
ترجمه قرآن كريم شادروان ابوالقاسم پاينده، در سال ۱۳۳۶ موفق به ترجمه روان قرآن كريم به زبان فارسی گرديد. اين ترجمه كه نقطه عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است، همچنان موفق و ممتاز به شمار می‌آيد و می‌توان آن را مهمترين اثر پاينده ناميد.
مقدمه مفصل او بر اين ترجمه نيز تحسين همگان را برانگيخت و صاحبنظران، آن را اثری ماندنی در تاريخ نثر فصيح فارسی میدانند. پاينده در اين مقدمه، پس از بيان نحوه آشنايی خود با قرآن و آرزوی سی سالهاش در ترجمه آن، به اجمال سرگذشت اسلام و پيامبر اكرم صلیاللهعليهوآله رامرور می‌كند و سپس بخش عمده مقدمه را به مباحث قرآنی اختصاص میدهد.
ترجمه نهج الفصاحه نيز يكی از آثار شادروان ابوالقاسم پاينده به شمار می‌آيد. او در در اين كار، به گردآوری و ترجمه احاديث و كلمات قصار بازمانده از پيامبر بزرگوار اسلام(ص) همت گماشت. پاينده در مقدمه صد و هفتاد صفحهای خود بر اين كتاب، تاريخ اسلام و شيوه سخن گفتن رسول خدا صلیاللهعليهوآله را به خوبی بررسی می‌كند.
«حسين استاد ولی»
حسين استاد ولی در سال 1331 ، در تهران متولد شد. با به پايان بردن تحصيلات مقدماتی ، وارد دوره ی متوسطه دبيرستان شد ، و در سال 1348 هم زمان با تحصيل در دوره ی متوسطه ، شب‌ها پس از نماز مغرب و عشاء به مسجد مرحوم حاج ملا محمد جعفر معروف به حوزه ی علميه ی حضرت آقای شيخ احمد مجتهدی تهرانی می رفت و به فراگيری علوم ادبی و دينی می‌پرداخت ، او تا سطح لمعه را در آنجا فراگرفت. استاد ولی فراگيری علوم دينی را هم چنان پس از اين دوره ادامه داد و توانست در اين مدت محضر درس اساتيد بزرگی را درك نمايد. استادولی كار ترجمه و تصحيح را از سال 1354 نزد استاد غفاری آغاز نمود و در اين مدت آثار زيادی به چاپ رساند. تصحيح كتاب «الامالی» حسين استاد ولی ، در دوره دوم كتاب سال جمهوری اسلامی ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان كتاب سال برگزيده شد.
«احمد كاويانپور»
كاويانپور پس از آنكه در سال 1357 از خدمت ارتش بازنشسته شد به تحقيق و پژوهش روی آورد و از جمله قرآن را به زبان آذری و فارسی ترجمه كرد. ترجمه كاويانپور در سال 1372 از سوی انتشارات اقبال منتشر شد.
اين اثر كه ترجمه‌ای ادبی و شيوا همراه با توضيحات و زيرنويس است با استفاده از تفسير ابوالفتوح رازی و كشف‌الحقايق نگارش يافته است. در تقريظی كه آيت‌الله وحيدی بر اين اثر نگاشته است آن را ترجمه‌ای دقيق ناميده كه در آن سعی شده است، هيچ چيز و لو يك حرف در ترجمه از متن قرآن زياد كم نشود. همچنين وی اين ترجمه را از جهت روان و ساده بودن و دقت در واژه‌گزينی ستوده است.
اين ترجمه همچنين توضيحات و اضافات زيادی دارد كه شامل نكات تفسيری، شرح آيات و واژگان و ذكر مخدوفات می‌شود كه اكثر آنها داخل پرانتز قرار گرفته و بخش از آن نيز در زيرنويس ارائه شده است.
«آلفرد گيوم»
وی در ۱۸۸۸ (ميلادی) متولد شده و فارغ التحصيل دانشگاه آكسفورد است. و دارای تاليفات بسياری درباره اسلام و تاريخ اسلام از جمله سيره رسول الله‌است. از آنجا كه او استاد زبان عربی در دانشگاه‌های اروپاست، گفته شده كه ترجمه او يكی از ترجمه‌های خوب به شمار می‌رود. در كتاب مختصر خود موسوم به اسلام می‌گويد:
« قرآن يكی از كتب بسيار قديمی دنياست و ترجمه نمی‌شود مگر از اعتبار و اهميت آن بر حد زيادی كاسته شود. عده كثيری از مسيحيان عرب زبان از سبك قرآن با تمجيد تمام صحبت می‌كنند و از ميان شرق شناسان كسانی كه به زبان و ادبيات عربی آشنايی دارند، فصاحت و لطف و ظرافت شيوه قرآن را می‌ستايند.»
«آرتور جان آربری»
آرتور جان آربری(تولّد: ۱۹۰۵ - وفات: ۱۹۶۹) از جمله اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان پركار انگليسی‌ست.
آربری در تاريخ ۱۲ مه سال ۱۹۰۵ در شهر پورت اسموث متولد شد. اولين معلم علوم اسلامی او دكتر عفيفی بود. بعدها از دروس نيكسون و پروفسور لوی نيز استفاده برده، و پس از طی مراحل لازم به سمت استادی كرسی فارسی و عربی دانشگاه كمبريج دست پيدا كرد.
وی آثار زيادی را به زبان انگليسی ترجمه نموده، كه مهم‌تر از همه ترجمهٔ قرآن است. به گفتهٔ برخی (مونتگمری وات) اين كار بهترين ترجمهٔ انگليسی قرآن تا به امروز می‌باشد (ص‌ص ۵۸ - ۴۸ ذهن و زبان حافظ.)
از جمله ترجمه‌های وی می‌توان به ترجمه قرآن، معلقات سبع، شكوی الغريب عين القضاة همدانی، التعرف كلاباذی، رموز بی‌خودی اقبال، جاويدنامهٔ اقبال ، فهرست كتب خطی ايرانی كتابخانه هند، ۱۹۳۸، فهرست كتب خطی عربی كتابخانه هند، ۱۹۳۶، اسلام امروز، ۱۹۴۴، سرودهای ايرانی، ۱۹۵۰، قرآن مقدس، ۱۹۵۴، ميراث ايران، ۱۹۵۴ و حق و انقلاب در اسلام، 1957 اشاره كرد.
جدای از اين، انقلاب اسلامی در طول حيات خود به بارور شدن قلم نويسندگان و فعالان عرصه ادبيات كه معارف قرآن كريم را به سمت و سوی بيان داستانی نزديك كردند نيز كمكم و توجه شايانی مبذول داشته است. نويسندگان و فعالانی كه همواره با تأسی از آيات و روايات قرآن كريم خوانندگان خود را با جهان گسترده مفاهيم نهان در قرآن به زبان داستان و روايت و شعر نزديك كرده‌اند كه در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود
«محسن پرويز»
دكتر محسن پرويز سال 1342 در تهران به دنيا آمد. او سال 1360 در رشته رياضی ـ فيزيك ديپلم گرفت و در سال 1364 وارد دانشكده پزشكی دانشگاه شهيد بهشتی تهران شد و در سال 1371 به اخذ دكترای عمومی در طب نايل آمد. دوره تخصصی فيزيولوژی را هم در سال 1377 در دانشگاه علوم پزشكی تهران به پايان رساند. دكتر پرويز از سال 1374 همزمان با تحصيلات تكميلی و تخصصی خود به تدريس در دانشگاه پرداخت و در عين حال از فعاليت‌های فرهنگی و مطبوعاتی نيز غافل نماند. او از طريق نوشتن داستانها، گزارش، مقاله و نقد ادبيات داستانی با بعضی از نشريات كشور همكاری داشته است. وی هم اكنون دبيری جشنواره قصه‌های قرآنی را نيز بر عهده دارد.
«محمدرضا سرشار»
مشهور به رضا رهگذر سال 1332 در كازرون متولد شد. نخستين آثار قلمی او در سال 1352، در يكی از مجلات هفتگی ادبی، و اولين كتابش در سال 1355 به چاپ رسيد. در مجموع، چهار عنوان كتاب و چند داستان كوتاه از سرشار، در دوران پيش از انقلاب منتشر شد.
در دوران پس از پيروزی انقلاب اسلامی، 85 عنوان كتاب ديگر از وی، در قالب داستان، پژوهش، نقد و مباحث نظری ادبی، به شكل تاليف يا ترجمه، برای كودكان و نوجوانان و بزرگسالان منتشر شد. علاوه بر آن، 12 عنوان كتاب نيز به صورت گردآوری و ويرايش غليظ از او انتشار يافته كه در مجموع، شمارگانی بالغ بر سه و نيم ميليون نسخه را به خود اختصاص داده است.
آثار او تاكنون، دست كم 26 جايزه را در سطح كشور به خود اختصاص داده وبرخی از آنها، در داخل و خارج كشور، به زبانهای انگليسی و اردو، ترجمه شده است. نشريه بين المللی «who is who»، در سال 1373، نام وی را به عنوان يكی از مشاهير فرهنگ ايران به ثبت رساند.
«علی معلم دامغانی»
علی معلم دامغانی درسال 1330 در دامغان متولد شد. وپس ازاخذ ديپلم ازسمنان وشاهرود به تحصيل دردانشكده های حقوق وعلوم انسانی دانشگاه تهران پرداخت. وی علاوه بر تدريس شعر، موسيقی وادبيات، معاون فرهنگی حوزه هنری سازمان تبليغات، عضو شورای شعر وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی و ريئس مركز موسيقی سازمان صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران بوده است. وقوع انقلاب اسلامی درسال1357 از وقايع مهم روزگار زندگی علی معلم دامغانی بود كه به محتوای اشعار وی تاثيری اساسی داشته است. وی درسال1380 درنخسين همايش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار درعرصه شعروادب فارسی برگزيده شد. علی معلم به پاس فعاليت‌های خود در عرصه پيوند شعر انقلاب اسلامی با مفاهيم قرآنی به لقب خادم القرآن نيز مفتخر شده است.
«مهدی آذر يزدی»
مهدی آذريزدی در سال ۱۳۰۱ در روستای خرمشاه در حومه يزد در خانواده‌ای تازه مسلمان با اجداد زرتشتی زاده شد. او از هشت سالگی همراه پدرش در زمين رعيتی كار كرد. در بيست سالگی از كار بنايی به كار در كارگاه جوراب بافی يزد كشيده شد. پس از آنكه صاحب كارگاه جوراب بافی تصميم به تاسيس دومين كتابفروشی شهر يزد گرفت، او را از ميان شاگردان كارگاه به كتابفروشی منتقل كرد. كار در كتابفروشی زمينه آشنايی او با اهالی شعر و ادب را فراهم كرد، و پس از مدتی به تهران نقل مكان كرد و در چاپخانه علمی واقع در خيابان ناصرخسرو مشغول به‌كار شد.
در سال ۱۳۳۵ و در سن ۳۵ سالگی، پس از آنكه قصه‌ای از انوار سهيلی در چاپخانه توجه‌اش را به خود جلب كرد به فكر ساده‌نويسی قصه آنطور كه مناسب كودكان باشد افتاد. اين ايده، زمينه‌ساز خلق جلد اول كتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب شد. او در هشت جلد مجموعه داستان قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب علاوه بر خلق و بازنويسی داستان‌هايی از قرآن كريم و زندگانی چهارده معصوم(ع)، در تمامی داستانهای بازنويسی شده توسط خود به خلق موقعيت‌های داستانی بر اساس مفاهيم و روايات قرآنی توجه داشته است. وی در سال 1378 به لقب خادم القرآن مفتخر شد.
«عبدالكريم بی‌آزار شيرازی»
عبدالكريم بی‌آزار شيرازی متولد سال 1323 است و دارای دكتری علوم قرآن و حديث و درجه M.A در رشته تاريخ و تمدن اسلامی از دانشگاه مك گيل كانادا است. وی علاوه بر اين رياست دانشگاه مذاهب اسلامی، عضويت در شورای عالی مجمع جهانی التقريب، معاونت امور بين الملل مجمع جهانی التقريب، معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء و رياست دانشكده الهيات و ادبيات دانشگاه الزهرا را نيز بر عهده داشته است.
از آثار او می‌توان به دوره «تفسير كاشف» (به فارسی و عربی – 8 جلد) ، دوره «رساله نوين امام خمينی» (فارسی، انگليسی، عربی و اردو – 4 جلد)، دوره «رساله نوين فقهی پزشكی» (4 جلد)، «دوره قرآن در ادبيات فارسی» (4 جلد)، «دوره قرآن ناطق» (5 جلد)، «دوره قرآن و طبيعت» (فارسی، عربی، تركی و روسی – 15 جلد)، «دوره داستان زندگی پيامبر» (فارسی، عربی، اردو، كردی و اسپانيايی – 20 جلد)، دوره «امام متقين علی عليه السلام» (7 جلد)، دوره «فاطمه پاره پيامبر» (7 جلد)، دوره «امام حسن عليه السلام» (3 جلد)
دوره «سبط نبی حسين بن علی» (4 جلد)، دوره «عاشورا در سرزمينها» (5 جلد)، دوره «خدا و اختراعات از ديدگاه علم و قرآن» (6 جلد) و «ميثاق در قرآن» (انگليسی و فارسی) را نام برد.
«سيد هاشم رسولی محلاتی»
وی پس از تحصيلات مقدماتی، حدود سالهای 25 شمسی، به تحصيل علوم دينی پرداخت و دروسش را نزد آيت الله شهيد صدوقی، آيت الله العظمی گلپايگانی و آيت الله سلطانی طباطبائی خواند.
سپس در درس خارج مرحوم آيت الله بروجردی، حاضر شد و بيش از ده سال، يعنی تا سال تبعيد حضرت امام رضوان الله تعالی عليه به تركيه نيز، در درسهای خارج فقه واصول ايشان حاضر می شد. و پس از تبعيد امام به تركيه رحل اقامت در تهران افكند و مدتی هم در درس مرحوم آيت الله خوانساری حاضر شد.
دراين خلال، به تشويق برخی از دوستان دست به تاليف و ترجمه كتابهای تاريخی واخلاقی زد. و در كنار درس و بحث و تحصيل علومی اسلامی و فقه واصول، به تحقيق و بررسی و چاپ و نشر و نوشتن پاورقی و تصحيح كتابهای تفسيری و تاريخی اشتغال داشت و تصحيح و پاورقی و طبع و نشر كتابهای : مجمع البيان (در ده جلد) و تفسير نورالثقلين (در 5جلد) و مناقب ابن شهر آشوب (در 4 جلد) و دارالسلام حاجی نوری (در 4جلد) و كشف الغمه مرحوم اربلی (در 4 جلد) واثبات الهداه مرحوم شيخ حرعاملی (در 7جلد) و تفسير عياشی در (2 جلد) همه در قم و با كمك برخی از ضلاء و دوستان انجام شد.
حوزه كاری وی در تاريخ است كه تا كنون بيش از 20 كتاب از وی منتشر شده است كه بيشتر آنها در تاريخ انبياء وائمه معصومين(ع) و برخی نيز در اخلاق و تفسير بوده است . مانند: تاريخ انبياء (در 2 جلد)، زندگانی رسول خدا[ ص] در (3جلد)، زندگانی اميرالمومنين[ ع] (در 2 جلد)، زندگانی حضرت زهرا(س)، زندگانی امام حسن[ ع] (در 2 جلد)، تاريخ تحليلی اسلام (تا كنون 3 جلد چاپ شده )، شرح و ترجمه ارشاد مفيد (در 2 جلد)، ترجمه مقاتل الطالبين، ترجمه سيره ابن هشام، كيفر گناه (در 2 جلد)، مبارزه با گناه، ترجمه صحيفه علويه، ترجمه 2 جلداز محمع البيان طبرسی و كتابهای ديگر كه برخی هنوز چاپ نشده و يا زير چاپ است .
«جعفر ابراهيمی»
ابراهيمی در سال 1330 در روستای حور اردبيل چشم به جهان گشود و تا ده سالگی در همان جا به سر برد سپس به تهران سفر كرد و در همان جا ساكن شد و تحصيلات خود را تا مقطع ديپلم در رشته رياضی ادامه داد. او مدت ده سال نويسنده برنامه‌های راديويی بوده و مسئوليتهای مختلفی را نيز برعهده داشته است. از جمله: مسئول شورای شعر كانون پرورش فكری (از سال 1360 تا هنگام بازنشستگی در سال 1380)، سردبير جنگ ادبی آيش، شش دوره دبير جشنواره مطبوعات، دو دوره دبير جشنواره كتاب كانون پرورش فكری و چند دوره داوری كتاب سال و با موسسه كيهان، صدا و سيما، حوزه هنری و انتشارات اميركبير نيز همكاری دارد و حدود 100 كتاب برای گروه‌های سنی مختلف به رشتة تحرير درآورده است.
«علی موذنی»
مؤذنی متولد 1337در تهران است فعاليت ادبی او در سالهای بعد از پيروزی انقلاب اسلامی شامل داستان و نمايشنامه نويسی بوده است. موذنی پس از تمام كردن تحصيلات متوسطه به دانشكده ی هنرهای زيبای دانشگاه تهران رفت و در رشته ادبيات نمايشی از اين دانشگاه فارغ التحصيل شد. اولين اثرش را در سال 1367 در مجله كادح منتشر كرد. در تمامی آثار منتشر شده از مودذنی به روشنی می‌توان توجه و باور عميق وی به انديشه‌ها و مفاهيم نشأت گرفته از قرآن كريم را مشاهده كرد و شايد به همين علات است كه خلق يك داستان جديد از موذنی به طور معمول با گذر زمان زيادی همراه است.
از آثار او می‌توان به «شعر به انتظار تو»، رمان «ظهور» ، رمان برگزيده در سال 78، «چهار فصل» شامل سه داستان بلند، «سفر ششم»، «ملاقات در شب آفتابی» برنده جايزه كتاب سال ۷۶، «دلاويزتر از سبز» ، يكی از برترين داستانهای شناخته شده در مراسم بيست سال داستان نويسى، «ارتباط ايرانی» رمان تحسين شده از طرف شوراى نويسندگان روسيه را نام برد.
در طول سالهای پس از پيروزی انقلاب اسلامی محققان و انديشمندان زيادی قدم در وادی ترجمه كلام وحی نهاده‌اند كه ماحصل تلاش آنها نيز به سبك‌ها و شكل‌های متفاوت منتشر و در معرض ديد مخاطبان قرار گرفته است. آشنايی با شرح حال و نيز ويژگی‌های ترجمه آنان از قرآن كريم می‌تواند پنجره‌ای به سوی كشف رهيافت‌های جديد در امر ترجمه قرآن در سالهای آتی به شمار بيايد. در ادامه اين گزارش با شرح حال و خلاصه‌ای از ترجمه تعدادی از محققان ايرانی و غير ايرانی فعال در اين زمينه آشنا خواهيم شد.
«ابوالقاسم امامی»
ابوالقاسم امامی متولد 1313 مشهد است. ابوالقاسم امامی پس از پايان تحصيلات رسمی،به حوزه علميه مشهد می‌پيوندد تا در آنچه ميل باطنی‌اش بوده است، تحصيل كند. امامی تحصيلات حوزوی خود را در قم پی می گيرد. اما عطش دانش اندوزی و حضور در عرصه های آكادميك علمی، او را به تهران می‌كشاند تا تحصيلات دانشگاهی خود را نيز در رشته فرهنگ و ادبيات عرب به سرانجام برساند. امامی در سال 1356 در رشته فرهنگ عربی و علوم قرآنی موفق به كسب درجه دكترا می‌شود و پس از آن در كنار تدريس، به تحقيق و تفحص در علوم قرآنی و نيز متون تاريخی عرب می‌پردازد. توجه و فعاليت امامی در اين سال‌ها متوجه يكی از فيلسوفان و بزرگان ايرانی به نام «علی ابن مسكويه رازی» می‌شود. «تجارب‌الامم مسكويه» بی‌شك يكی از كتب مهم تاريخ ايران و اسلام است كه امامی، سی سال از عمر خويش را برسر ترجمه و تصحيح اين كتاب نهاد.
امامی در حال حاضر از اعضای مؤسسه فرهنگی ميراث مكتوب به شمار می‌آيد و تصحيح و ترجمه ديوان منسوب به امام علی(ع) از جمله فعاليت‌های شاخص وی در سالهای اخير به شمار می‌آيد.
«بهاء الدين خرمشاهی»
بهاء الدين خرمشاهی (متولد 1324 هـ.ش) از قرآن پژوهان و مترجمان معاصر است كه آثار بسياری در زمينه حافظ‌پژوهی و قرآن‌پژوهی دارد. يكی از مهمترين آثار ايشان ترجمه قرآن كريم همراه با توضيحات و واژه‌نامه است.
وی تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در قزوين گذراند. سپس در رشته پزشكی پذيرفته شد اما تحصيل در اين رشته را در سال سوم نيمه كاره رها كرد و به همراه كامران فانی تحصيل در رشته ادبيات فارسی (۱۳۴۳) پرداخت. سپس از دانشگاه تهران فوق ليسانس كتابداری گرفت (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲) و در مركز خدمات كتابدای مشغول به كار شد. از اساتيد وی در رشته ادبيات فارسی می‌توان به ذبيح‌الله صفا، مهدی محقق، سيد جعفر شهيدی، پرويز ناتل خانلری، سيد صادق گوهرين، آيت‌الله ابوالحسن شعرانی و عبدالحميد بديع‌الزمان كردستانی اشاره كرد.
خرمشاهی را بسياری از دوستان او كتابخانه ای در هيئت يك انسان ناميد‌ه‌اند ، چرا كه بيش از ۵۹سال عمر خويش، كتاب و رساله نوشته و ترجمه كرده است. و هنگامی كه ترجمه فصيح قرآن كريم به همراه رساله او در توضيح رويكردهای پوزيتيويسم منطقی توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد برخی اصحاب قلم بر اورا ملقب به صفت «همه فن حريف» كردند.
وی به تازگی نيز كتاب «بررسی ترجمه‌های امروزين قرآن كريم» كه دربرگيرنده بررسی ترجمه‌هايی از يكصد سال پيش تا به امروز است كه از جمله ترجمه غلامعلی حداد عادل است را منتشر كرده است.
«سيد كاظم ارفع»
ترجمه سيد كاظم ارفع در سال 1381 توسط انتشارات فيض كاشانی به چاپ رسيد. مزيت اين ترجمه نسبت به سايرين در روانی عبارات و خوشخوانی آنها است. عبارت به كار رفته در آن بسيار ساده، بی‌پيرايه و قابل فهم است هر كس به راحتی می‌تواند از اين ترجمه استفاده كند. بر اين ترجمه انتقاداتی نيز وارد شده است از جمله آنها می‌توان به عاری بودن ترجمه از هرگونه توضيح حتی در موارد ضروری و وجود برخی اشتباهات كه از نبود دقت در مسائل ادبی سرچشمه گرفته است اشاره كرد.
«ابوالفضل بهرامپور»
«ابوالفضل بهرامپور» يكی از قرآن‌پژوهان پركاری است كه به سبكی قابل توجه در ترجمه و تفسير قرآن می‌پردازد. او هنگام نگارش تفسير 30 جلدی خود با عنوان نسيم حيات به ترجمه آيات نيز پرداخت، آنگاه ترجمه آيات را به طور مجزا با ويرايش جديد به چاپ رساند. «ترجمه بهرامپور»، ترجمه‌ای سليس و روان از قرآن است با توضيحات تفسيری اندكی كه در ميان دو قلاب قرار گرفته‌اند. يكی از ويژگی‌های اين ترجمه شرح لغات است كه در كنار متن آيات به ريشه‌يابی و بيان معنای واژگان می‌پردازد. اين قسمت از ترجمه كه بيشتر جنبه آموزشی دارد برای كسانی كه می خواهند از ترجمه قرآن اطلاعات بيشتری به‌دست آورند مفيد است. از ديگر ويژگی‌های اين ترجمه، دقت در ترجمه كليه حروف و كلمات قرآن است.
«معصومه يزدان‌پناه»
ترجمه دو زبانه معصومه يزدان‌پناه از قرآن كريم ترجمه‌ای امروزی،خوانا، خوشخوان، شيوا و ادبی و با نثر معيار مطابق است. آنگونه كه مترجم خود ادعّا می‌كند ترجمه‌ای آزاد و در عين حال دقيق را ترجيح داده است؛ اما باتوجه به ويژگی‌های ترجمه بايد آن را در شمار ترجمه‌های «معادل» از قرآن محسوب كرد. سعی مترجم آن بوده كه «كمترين افزودگی مهم تفسيری را در داخل قلاب» گذارد، لذا توضيحات تفسيری اندك آن كاملا مجزّای از متن است.
از ويژگی‌های جالب اين ترجمه ارائه واژه‌نامه‌ای از لغات مهم هر صفحه به دو زبان فارسی و انگليسی در آن است.
«محمد خواجوی»
حيات استاد محمد خواجوی بيانگر علم‌جويی اوست. خواجوی محقق و مترجمی پركار است كه شرح تمامی آنچه او انجام داده و به پايان رسانيده است، كار ی بسيار دشوار است. وی علاوه بر «قرآن كريم» تا كنون «اسفار اربعه»، «اسرار‌الايات»، «مفاتيح الغيب»، تفاسير ديگر ملاصدرا و «شرح اصول كافی» او را همراه با «فكوك» صدرالدين قونوی، «اسرارالنقطه» اميرسيدعلی همدانی، «اصطلاحات الصوفيه» عبدالرزاق كاشانی و كتاب كبير فتوحات مكيه و فصوص الحكم و برخی رسائل ابن عربی و شرح فصوص قيصری را از عربی به فارسی برگردانده است.
«مصطفی خرم‌دل»
دكتر مصطفی خرم‌دل از دانشوان و قرآن‌پژوهان مشهور كردستان ايران است.در سال ۱۳۱۵ در روستای «دهبكر» از توابع شهرستان مهاباد ديده به جهان گشود. دوران تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در مهاباد طی نمود و در اين مدت به آموزش علوم دينی نيز مشغول بود. وی در سال ۱۳۴۶ از دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبيات عرب موفق به دريافت مدرك ليسانس گرديد و از زمان دانشجويی و پس از فارغ‌التحصيلی سال‌ها به خدمت آموزش و پرورش مشغول بود.
در سال ۱۳۵۲ در همان رشته از دانشگاه تهران با درجه فوق ليسانس فارغ التحصيل شد و در سال ۱۳۵۸ موفق به اخذ دانشنامه دكتری فرهنگ عربی و علوم قرآنی از دانشكده الهيات دانشگاه تهران شد وی پس از فارغ‌التحصيلی در دانشسرای عالی سنندج (كه بعدها به دانشگاه كردستان تبديل شد) به عنوان استاد و عضو هيأت علمی مشغول به تدريس شد كه تا كنون نيز ادامه دارد.
«مصطفی رحماندوست»
ترجمه جزء سی‌ام قرآن كريم توسط «مصطفی رحماندوست» شاعر معاصر برای آشنايی كودكان و نوجوانان با قرآن در يك جلد ترجمه انجام شده است. وی متولد سال 1329در همدان است و دارای مدرك كارشناسی از دانشگاه تهارن است. قلم روان و صميمی مترجم و سبك ساده و بی‌پيرايه ترجمه قابل تحسين است. زبان ترجمه امروزی است و واژه‌گزينی آن علاوه بر مطابقت با نثر معيار، ناظر به فهم و درك مخاطب ـ كودك و نوجوان ـ بوده است و از حجم توضيحات تفسيری متوسطی بسته به نياز مخاطب برخوردار است.
«مسعود انصاری»
مسعود انصاری قرآن‌پژوه پرتلاش معاصر است كه در زمينه ترجمه‌پژوهی قرآن آثار ارزشمندی دارد كه از آن جمله می‌توان به ويرايش فنی ترجمه «محدث دهلوی»، «ترجمه بهاء‌الدين خرمشاهی» و «محمدمهدی فولادوند» اشاره كرد. ترجمه مسعود انصاری ترجمه‌ای از قرآن كريم است محتوايی كه بارزترين ويژگی آن پايبندی به نحو قرآنی است. در اين ترجمه مطابقت با متن از لحاظ لغوی و محتوايی به خوبی در نظر گرفته شده و درموارد ضروری افزوده‌های تفسيری را به همراه خود دارد. اين افزوده‌ها در مواردی كه شرح مستقيم واژه‌های بوده‌اند در درون دو هلال قرار گرفته‌اند و اگر به گونه‌ای ديگر بوده درون دو قلاب جای گرفته است. نثر ترجمه نثر معيار و امروزی است و از آوردن عبارات نامأنوس و سره‌نويسی در آن پرهيز شده و مترجم هيچ‌گونه گرايش افراطی نسبت به عربی يا فارسی گرايی نداشته است. از لحاظ مطابقت با متن آيات، ترجمه‌ای است دقيق كه معادل‌يابی تك واژگان در آن با دقت بسياری صورت گرفته است. تأكيداتی كه در متن عربی قرآن بسياربه كار رفته و در فارسی معادلی ندارد با روشی بسيار دقيق تا آنجا كه برای خواننده فارسی ملال‌آور نباشد ظاهر شده‌اند.
«آيت‌الله علی مشكينی»
وی در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در يكی از روستاهای شهر خياو آذربايجان كه بعدها نام آن به مشكين شهر تغيير يافت و در خانواده‌ای روحانی به دنيا آمد و مقدمات علوم دينی را نزد پدر فرا گرفت.
پس از مرگ پدر و به سفارش وی برای تحصيل علوم دينی به شهرستان اردبيل سفر كرد و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت. سپس برای ادامه تحصيلات علوم دينی به شهر قم رفت.
در دهه ۱۳۴۰ آيت الله مشكينی به جمع مشكينی از مؤسسين مدرسه حقانی شد و دروس اخلاق و مكاسب را در آنجا تدريس می‌كرد. وی در آن دوران رسائل و مكاسب شيخ مرتضی انصاری را تخليص كرد و با سبك و سياق متفاوت با ساير مدارس حوزه علميه در اختيار طلاب آن مدرسه قرار داد.
ترجمه آيت‌الله مشكينی از قرآن كريم ترجمه‌ای روان همراه با نكات تفسيری مناسب و به اندازه است. اين ترجمه با ويرايش حسين استادولی در سال 1380 به چاپ رسيد. آيت‌الله مشكينی در نگارش اين ترجمه دقت‌های ويژه‌ای را بكار برده است. از جمله آنكه اگر در يك واژه چند معنا احتمال داده می‌شد تمام معانی را منعكس كرده‌اند به اين ترتيب كه در صورت متضاد بودن معانی، معنای دوم و سوم را با كلمه «يا» و در غير اينصورت با كلمه «و» آورده اند. ايشان به ترجمه «واو»های عطف كه در اول برخی آيات هست نيز توجه داشته‌اند و اگر عطف به محذوف بوده است نكته حذف شده را بيان كرده‌اند. نكته ديگر آن كه مطالب اضافه شده چه به عنوان جملات تكميلی و چه به عنوان شرح، همه يكدست در پرانتز آورده شده است.
ـ«حسين انصاريان»
حسين انصاريان در آبان ماه سال 1323 در خوانسار به دنيا آمد. تحصيلات وی در دو حوزه علمى تهران و قم به انجام رسيد. وی علاوه بر ترجمه قرآن كريم در طول ساليان گذشته ترجمه‌هايی نيز از مفاتيح الجنان، نهج البلاغه و صحيفه سجاديه نيز انجام داده است.
ترجمه وی از قرآن كريم، ترجمه‌ای روان، ساده و البته خوشخوان است و مطابق با نثر معيار و قابل استفاده همگان است توضيحات تفسيری در اين اثر اندك بوده و با كروشه و يا پرانتز از متن جدا شده است.
«محمدعلی رضايی اصفهانی»
حجة‌الاسلام محمدعلی رضائی اصفهانی متولد سال 1341 هجری شمسی در خانواده‌ای مذهبی در رهنان اصفهان متولد شد. سال 1361 وارد حوزه علميه اصفهان (مدرسه ذوالفقار) شد و تا دوره سطح عالی و يك سال خارج را در آن حوزه گذراند. در سال 1369 وارد حوزه علميه قم گرديد و به مدت ده سال در درس خارج اساتيدی همچون آيات عظام فاضل لنكرانی، مكارم شيرازی، معرفت، صالحی مازندرانی و وحيد خراسانی حاضر شد. و موفق به گذراندن پايان نامه سطح چهارم حوزه (دكتری فقه) شدند و هم زمان سطح چهارم رشته تخصصی تفسير حوزه علميه قم و دكتری علوم قرآن و حديث واحد تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامی را به پايان رساندند.
وی از قرآن‌پژوهان معاصر و موفق است كه در زمينه‌های گوناگون قرانی از جمله ترجمه قرآن‌پژوهش كرده است. وی با همكاری برخی از محققان حوزه در سال 1383 ترجمه جديدی از قران ارائه داد.
روش ترجمه، هسته به هسته (جمله به جمله) است در اين ترجمه هرگاه توضيح داخل يا اضافه تفسيری مورد نياز بوده، داخل پرانتز قرار گرفته است و مطالب مقدر آيات قرآن، در كروشه قرار گرفته است تا امانت در ترجمه كاملاً رعايت شود.
«سيد محمدرضا صفوی»
ترجمه حجت‌الاسلام محمدرضا صفوی از قرآن كريم يكی از دو ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن است كه در سال 1385 توسط دفتر نشر معارف منتشر شده است. اين اثر باتوجه به ديدگاه‌های تفسيری علامه طباطبائی در تفسير الميزان نگاشته شده و ترجمه‌ای بسيار روان و گويا است. در اين ترجمه برگردان واژه‌ها و جمله‌ها دقيق است و نه‌تنها برای هرواژه‌ای معادلی نهاده شده، بلكه سعی بسيار شده كه حتی در برابر حركات و اعراب كلمات كه گويای معنای خاص بوده نيز معادلی آورده شود و به گونه‌ای كه مفاد آن منعكس شود.
«علی‌اكبر سروری»
ترجمه علی‌اكبر سروری را می‌توان از جمله ترجمه‌های معادل و به سبك ساده دانست. سعی مترجم در ارائه ترجمه‌ای ادبی، شيوا و در عين حال مطابق با نثر معيار بوده است. وی تا حدودی در دست‌يابی به اين هدف توفيق داشته است، مترجم گاه از ترجمه معادل عدول كرده و به مرزهای ترجمه تحت‌اللفظی وارد می‌شود. حجم اندك توضيحات تفسيری در ميان پرانتز مشخص شده‌اند اين نكته در نقد ترجمه مذكور حائز اهميت است كه گاه مترجم بی‌توجه به برخی ظرافت‌های ادبی زبان مبدأ به ترجمه دست زده است.
«سيد مهدی دادور (آيت اللهی)»
ترجمه سيد مهدی دادور معروف به آيت اللهی از قرآن كريم، ترجمه‌ای به روش معادل است كه به طرزی شيوا و روان ارائه شده است. ترجمه در مؤخره اثر نيز آن را ترجمه ای مفهومی، ساده و روان توصيف می كند. حجم توضيحات تفسيری اين ترجمه اندك بوده و به وسيله پرانتز از متن جدا می شوند. اين ترجمه به همراه كشف الآيات موضوعی قرآن و رساله‌ای مختصر با عنوان «تاريخ و علوم قرآن» در سال 1381 توسط انتشارات جهان‌آرا منتشر شد.
«محمدصادق تهرانی»
آيت‌الله دكتر محمد صادق تهرانی فقيه، قرآن‌پژوه و نويسنده تفسير سی جلدی «الفرقان فی تفسير القرآن» است. وی متولد سال 1302 هجری شمسی است و در سال 1382 ترجمه خود از قرآن را منتشر نمود. ترجمه ايشان ترجمه‌ای جمله به جمله و معادل است كه با توضيحات تفسيری كه در زير نويس ترجمه ارائه شده كامل‌تر گشته است.
«رضا سراج»
ترجمه آيت‌الله حاج شيخ رضا سراج ترجمه‌ای است محتوايی كه معانی تك‌تك واژگان در آن به‌خوبی در نظر گرفته شده و تفسير كوتاهی از آيات به آن ضميمه شده است. عبارات آن روان و صحيح است و افزوده های تفسيری ميان دو پرانتز قرار گرفته و در برخی موارد نيز توضيحاتی بصورت زير نويس افزوده شده است. نثر ترجمه نثری گويا و ادبی است كه بر اساس مراعات دستور زبان فارسی نگارش يافته است. اين اثر در مجموع روان و صحيح است و از مطابقت كامل ترجمه با متن برخوردار است.
«آيت‌الله ناصر مكارم شيرازی»
«ناصر مكارم شيرازی» در سال 1305 هجری شمسی در شهر شيراز به دنيا آمد. وی تحصيلات ابتدايی و دبيرستانی خود را در شيراز به پايان رسانيد. وی پس از پايان تحصيلات ابتدايی و دبيرستان، در چهارده سالگی به طور رسمی دروس دينی را در مدرسه آقا باباخان شيراز آغاز كرد، و در مدت اندكی نيازهای خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بيان و بديع تأمين نمود. سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف ساخت و مجموع دروس مقدماتی و سطح متوسط و عالی را در مدتی نزديك به چهار سال به پايان رساند.
وی در سال 1369 هـ.ق وارد حوزه علميه نجف شد و در آنجا در دروس اساتيدی چون محسن حكيم، ابوالقاسم خوئی و عبدالهادی شيرازی شركت جست. او در سن 24 سالگی اجازه اجتهاد مطلق را از دو نفر از آيات بزرگ دريافت كرد. در سال ۱۳۷۰ هـ.ق به ايران بازگشت و در قم به تدريس سطوح عالی و سپس خارج اصول و فقه پرداخت. در سال ۱۳۳۶ شمسی به اتفاق جمعی از دانشمندان، ماهنامه مكتب اسلام را زير نظر آيت‌الله سيد كاظم شريعتمداری و دار التبليغ اسلامی راه‌اندازی كرد.
در حال حاضر حوزه درس خارج وی يكی از پرجمعيت‌ترين دروس حوزه علميه شيعه است، و به قولی قريب به دو هزار نفر از طلاب در كلاس درس او شركت می‌كنند.
«مهدی الهی قمشه‌ای»
آيت‌الله محيی‌الدين مهدی الهی قمشه‌ای (۱۳۱۸ قمری - ۱۳۹۲ قمری)، فيلسوف، حكيم، شاعر، مترجم قرآن و پدر حسين الهی قمشه‌ای است. وی مقدمات علوم فقه و اصول و حكمت را از شيخ هادی قمشه‌ای و ديگران آموخت. در اصفهان از محضر اساتيدی چون آقا شيخ محمد حكيم خراسانی و سپس در خراسان از محضر آقا بزرگ حكيم مشهدی و آقا شيخ اسدالله يزدی استفاده كرد. وی مدتی هم در حوزهٔ درس آيت‌الله حاج‌آقا حسين قمی و ميرزا مهدی اصفهانی حاضر شد. پس از آن به تهران مراجعت كرد و در مدرسهٔ عالی سپهسالار به تدريس حكمت و فلسفه پرداخت. وی استاد زبان عربی در دانشكدهٔ ادبيات دانشگاه تهران و استاد فلسفه در دانشكدهٔ الهيات (معقول و منقول) بود.
عبدالله جوادی آملی، حسن حسن‌زاده آملی و سيد محمد باقر حجتی از شاگردان وی و بزرگان حوزه‌های علميه به شمار می‌روند.
از جمله معروف‌ترين آثار به جا مانده از وی، ترجمه قرآن اوست كه در حال حاضر فراگيرترين ترجمه در ايران است.
«محمد كاظم معزی»
ترجمه شيخ محمد كاظم معزی از قرآن كريم ترجمه‌ای كلمه به كلمه و دقيق است كه در سال 1377 هجری شمسی برای نخستين‌بار به چاپ رسيد. در اين ترجمه توجهی به اسلوب و ساختار زبان فارسی نشده است. نثر ترجمه روان و گويا نيست. با اين وجود ترجمه‌ای نسبتاً دقيق است و از استحكام قابل توجهی برخوردار است.
اين ترجمه، توضيح و اضافات تفسيری به همراه ندارد؛ از اين‌رو معنای بسياری از آيات نارسا شده است. افزون بر اين اشكالاتی همچون ضعف در ساختار جمله‌بندی، عدم رعايت قواعد نگارش، ترجمه نادرست فعل ماضی استمراری و حتی وجود غلط‌های چاپی را برای اين ترجمه بر شمرده‌اند.
اگرچه برخی از محققان ترجمه مرحوم معزی را آخرين ترجمه تحت‌اللفظی مهم و معنادار قرآن كريم دانسته‌اند كه به سبك و سياق هزارساله ترجمه تحت‌اللفظی قرآن كريم در زبان فارسی حسن ختام می‌بخشد. اما با توجه به ارائه چندين ترجمه تحت‌اللفظی ديگر پس از اين ترجمه، كه اهميت برخی از آنان از ترجمه معزی كمتر نيست، اين سخن را به‌سادگی نميتوان پذيرفت.
«محمد مهدی فولادوند»
«محمد مهدی فولادوند» (۱۲۹۹ - ۱۵ مرداد ۱۳۸۷) استاد دانشگاه و از مترجمان قرآن و نهج‌البلاغه و صحيفهٔ سجاديه به زبان فارسی است. وی فرزند محمد حسن بختياری، در سال ۱۲۹۹ در شهرستان اراك متولد شد. در شهريور ۱۳۲۹ عازم پاريس شد و مدت چهارده سال در آنجا تحصيل كرد.
فولادوند در اين مدت در دانشگاه سوربن به تحصيل در رشته ادبيات، هنر، فلسفه و زبان‌شناسی عرب پرداخت. رسالهٔ دكتری وی پيرامون «عمر خيام» بود كه بعدها به چاپ رسانيد.
وی در آبان 1964 ميلادی به تهران بازگشت و در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالی، از جمله دانشكدهٔ الهيات دانشگاه تهران و دانشگاه امام صادق دروسی چون فلسفه، زيباشناسی، زبان فرانسه، تاريخ مذاهب وفرهنگ ايران را تدريس كرد. فولادوند نزديك ۳۰ جلد كتاب به فارسی و فرانسه منتشر كرده‌است. وی در روز ۱۵ مرداد ۱۳۸۷ درگذشت.
شهرت فولادوند بيشتر به‌سبب ترجمه او از قرآن بود. وی در سال ۱۳۴۵ جزوه‌ای به نام «گل‌هايی از قرآن» را در تهران منتشر كرد، در حالی كه به‌جز ترجمهٔ مهدی الهی‌قمشه‌ای و ابوالقاسم پاينده ترجمه فارسی ديگری از قرآن در دسترس نبود. اين جزوه مورد اقبال قرا گرفت و اين استقبال تا آنجا بود كه محمدعلی جمال‌زاده، نامه‌ای در تجليل مترجم نوشت و از وی خواست تا اين كار را تا پايان قرآن ادامه دهد.
فولادوند به دو زبان فارسی و فرانسه شعر می‌گفت. ديوان اشعار فارسی وی به ۲۰هزار بيت و اشعار فرانسهٔ او به ۷۰۰ صفحه بالغ می‌شود. تخلص او در اشعار فارسی‌اش «مهدا» بود.
از جمله ترجمه‌هايی كه از وی باقی مانده است می‌توان به ترجمه‌هاى وی از قرآن، نهج‌البلاغه، اقتصادنای محمدباقر صدر و المنقذ من الضلال (رهايی از گمراهی) غزالی به زبان فارسى اشاره كرد. وی همچنين مترجم دعای كميل به فرانسه نيز است.
«لاله مهری بختيار»
لاله مهری بختيار (متولد ۱۹۳۸ميلادی) از جمله اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان ايرانی تبار مقيم آمريكا است.
وی در شهر نيويورك از يك مادر مسيحی و آمريكايی و پدری ايرانی متولد شد. او آثار زيادی را به زبان انگليسی در مورد اسلام تاليف نموده، كه مهم‌تر از همه ترجمهٔ قرآن وی است، كه باعث بحث‌های زيادی در محافل اسلام شناسی گرديده. وی ۲۵ كتاب ديگر در مورد اسلام به تحرير درآورده است. بختيار دكترای خود را در رشته روانشناسی تربيتی از دانشگاه نيومكزيكو دريافت نمود. اوی همچنينی دارای دارای كارشناسی ارشد در رشته فلسفه مذهب از همان دانشگاه نيز هست.
«عبدالمحمد آيتی»
عبدالمحمد آيتی پژوهشگر، نويسنده و مترجم معاصر در حوزه تاريخ و ادب فارسی و عربی است. وی درارديبهشت 1305 هجری شمسی در بروجرد به دنيا آمد. وی در سال ۱۳۲۰ وارد دبيرستان شد و در سالهای آخر، به تحصيل علوم حوزوی علاقمند شد. وی به مدرسه علميه نوربخش رفت و چند سالی در آنجا علوم اسلامی را فرا گرفت.
آيتی در سال ۱۳۲۵ وارد دانشكده معقول و منقول دانشگاه تهران شد و پس از به پايان بردن دوره ليسانس، به خدمت وزارت آموزش و پرورش در آمد و برای تدريس به بابل رفت و بيش از سی سال در شهرستانها و تهران به عنوان دبير به تدريس پرداخت. در كنار تدريس، سردبيری ماهنامه آموزش و پرورش را نيز بر عهده داشته و در دانشگاه فارابی و دانشگاه دماوند ادبيات فارسی و عربی تدريس كرده است.
وی از مترجمان به نام عربی به فارسی است و ترجمه‌های فارسی «قرآن مجيد»، «نهج‌البلاغه» و «صحيفه سجاديه» را منتشر كرده است. آيتی عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و در اين شورا رياست شورای علمی دانشنامه تحقيقات ادبی را بر عهده دارد.
در مهرماه 1348 به پيشنهاد مركز انتشارات آموزشى به تهران آمد و در آن مركز به كار مشغول شد. ده سال سردبير ماهنامه آموزش و پرورش بود تا در سال 1359 بازنشسته شد. پيش از بازنشستگى كتابهاى باتلاق، كشتى شكسته، كالسكه زرين، تحرير تاريخ وصاف و ترجمه تقويم البلدان را منتشر كرده بود. در دوره بازنشستگى تاريخ ابن خلدون (العبر) را در شش جلد ترجمه كرد و كتاب‌هایى نظير تاريخ دولت اسلامى در اندلس در 5 جلد و تاريخ ادبيات زبان عربى و تاريخ فلسفه در جهان اسلام و... را ترجمه كرد.
«طاهره صفارزاده »
طاهره صفارزاده، شاعر، نويسنده، محقق و مترجم قرآن در 27 آبان سال 1315 در سيرجان به دنيا آمد. وی در 6 سالگی تجديد و قرائت و حفظ قرآن را در مكتبخانه محل زندگی خود آموخت و تحصيلات ابتدايی و متوسطه را در كرمان گذراند.
صفار زاده نخستين شعرش را در 13 سالگی سرود و اولين جايزه شعر را كه يك جلد ديوان جامی بود در چهارم دبيرستان به پيشنهاد دكتر باستانی پاريزی كه آن زمان از دبيران دبيرستان بهمنيار بود، از رئيس آموزش و پرورش استان دريافت كرد.
تحصيلات دانشگاهی صفارزاده در رشته زبان و ادبيات انگليسی است. وی مدتی به عنوان مترجم متون فنی در شركت نفت كار كرد و به دنبال يك سخنرانی در اردوی تابستانی فرزندان كارگران مجبور به ترك كار شد.
صفارزاده برای ادامه تحصيل به انگلستان و سپس به آمريكا رفت و در دانشگاه آيوا هم در گروه نويسندگان بين‌المللی پذيرفته شد و هم به كسب درجه MFA نايل آمد (MFA درجه‌ای مستقل است كه به نويسندگان و هنرمندانی كه داوطلب تدريس در دانشگاه باشند اعطا می‌شود و نويسندگان به جای محفوظات و تاريخ ادبيات به آموختن و نقد به صورت تئوری و عملی و ... می‌پردازند).
وی پس از تحصيلات در خارج كشور در سال 1349 به استخدام دانشگاه ملی (شهيد بهشتی) درآمد. وی پايه‌گذار آموزش ترجمه به عنوان علم و برگزاركننده نخستين نقد علمی ترجمه در دانشگاه‌های ايرانی محسوب می‌شود.
وی بعد از انقلاب اسلامی از سوی همكاران خود در دانشگاه شهيد بهشتی به عنوان رئيس دانشگاه و نيز رئيس دانشكده ادبيات انتخاب شد. همزمان با سرپرستی دانشكده ادبيات طرح بازآموزی دبيران را به اجرا درآورد.
دكتر صفارزاده در سال 1371 از سوی وزارت علوم و آموزش عالی استاد نمونه اعلام شد و در سال 1380 پس از انتشار ترجمه «قرآن كريم» به افتخار عنوان خادم‌القرآن نايل شد.
وی در ماه مارس 2006 همزمان با برپايی جشن روز جهانی زن از سوی سازمان نويسندگان آفريقا و آسيا به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه و دانشمند مسلمان برگزيده شد.
از طاهره صفارزاده تا كنون علاوه بر مقالات و مصاحبه‌های علمی و اجتماعی، بيش از 14 مجموعه شعر و 10 كتاب ترجمه يا نقد ترجمه در زمينه‌های ادبيات، علوم، علوم قرآنی و حديث منتشرشده و گزيده سروده‌های او به زبانهای گوناگون جهان ترجمه شده است.
وی در سال 1387 به علت بيماری تحت عمل جراحی قرار گرفت و چند ماه پس از آن در حالت كما در بيمارستان بستری شد. طاهره صفارزاده آبان 1387 درگذشت
«سيد علی‌نقی فيض‌الاسلام»
سيد علی‌نقی فيض الاسلام در سال ۱۲۸۴ در خانواده‌ای روحانی در سده، اصفهان به دنيا آمد. نزد پدرش سيد غياث‌الدين، نخست به اصفهان سپس به تهران و پس از به مشهد برای پيگيری تحصيلات سفر كرد. پس از طی مراحل سطح به نجف مهاجرت كرد و پس از ساليانی تحصيل و كوشش به درجه اجتهاد رسيد.
وی از عالمان بزرگی مانند «سيد ابوالحسن اصفهانی»، «آقا ضياءالدين عراقی»، «شيخ محمدكاظم شيرازی» و «شيخ عباس قمی» اجازه اجتهاد كسب نمود.
ترجمه و تفسير قرآن ترجمه نهج البلاغه ترجمه صحيفه سجاديه از آثار اوست كه ساليان متمادی و در چاپ‌های متعدد به مخاطبان آن عرضه شده است.
«سيد علی موسوی گرمارودی»
على موسوى گرمارودى در سال ۱۳۲۰ در قم به دنيا آمده است. پدرش از بزرگان اهل گرمارود الموت قزوين بود. موسوى گرمارودى مدرك كارشناسى خود را در رشته علوم قضایى وكارشناسى ارشد ودكتراى خود را در رشته ادبيات فارسى از دانشگاه تهران گرفته است. او در چندين دوره در عرصه شعر و ادبيات كشور حضور مؤثر داشته است. على موسوى گرمارودى از پيشتازان شعر مذهبى امروز شناخته مى شود. او تحصيلات مقدماتى خود را در قم و مشهد به پايان رساند و ادبيات عرب را نزد اديب پيشاورى فراگرفت.
گرمارودی نخست نزد پدرش مقدمات را فراگرفت و پس از آن دبستان ملی «باقريه » رفت. او دوره دبيرستان را مدرسه شهيد بهشتی (دين و دانش سابق ) هم سپری نمود و پس از آن به مشهد عزيمت نمود و درنزد علمای آن سامان ، به فراگيری علوم دينی پرداخت . درسال 1345 وارد دانشكده حقوق شد و كارشناسی آن رشته را در رشته علوم قضايی كسب كرد. او سرانجام پس از گرفتن مدرك كارشناسی زبان و ادب فارسی با اخذ درجه دكترای زبان و ادبيات فارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصيل گرديد .
گرمارودی مقدمات رانزد پدر فرا گرفت و پس از عزيمت به مشهد نزد علمای بزرگی چون فردوسی‌پور، واعظ طبسی و اديب نيشابور به كسب علوم دينی پرداخت.
در اسفند ۱۳۵۷ شوراى عالی انقلاب فرهنگی، موسوى گرمارودى را به سرپرستى سازمان آموزشى نومرز منصوب كرد كه در واقع مؤسسه فرهنگی فرانكلين سابق بود كه در اواخر دهه ۶۰ با ادغام در تشكيلات «وزارت فرهنگ و آموزش عالى» از صورت يك مؤسسه خارج شد و از آغاز سال ۱۳۷۳ نيز با نام «شركت انتشارات علمى و فرهنگى» با انتشارات علمى و فرهنگى (بنگاه ترجمه و نشر كتاب سابق) ادغام شد. علاوه بر اين گرمارودى مدتى رايزن فرهنگى ايران در تاجيكستان بود و مدتى نيز مسئوليت تالار وحدت تهران را بر عهده داشت. او در مدت اقامتش در تاجيكستان به جد جريان شعر معاصر آن كشور فارسى زبان را دنبال كرد و در اين باره مقالات تحقيقى متعدد نوشت.
«سيد جلال‌الدين مجتبوی»
سيد جلال‌الدين مجتبوی استاد گروه فلسفه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به سال 1307 در تهران متولد شد. پس از طی تحصيلات ابتدايی و متوسطه در 1330 در رشته فلسفه و علوم تربيتی دانشگاه تهران پذيرفته شد. سپس در 1337 دوره فوق ليسانس و دكتری را كه آن زمان پيوسته بود آغاز نمود و در 1346 با دفاع از پايان‌نامه خويش با عنوان «خدا در فلسفه ارسطو و ابن سينا» موفق به اخذ درجه دكتری فلسفه از دانشگاه تهران شد. ايشان در طول مدت تحصيل در دانشگاه تهران از محضر اساتيدی همچون فاضل تونی، عصار، دكتر صديق، دكتر مهدوی استفاده نمود و پس از مدتی به عنوان استاد در دانشگاه تهران شروع به تدريس نمود. ايشان همزمان با تدريس به مدت 9 سال رياست دانشكده ادبيات و علوم انسانی را عهده‌دار بود
يكی از ارزشمندترين آثار ماندگار استاد، ترجمه و توضيح قرآن حكيم است كه توسط حسين استادولی ويرايش شده و در سال 1372 چاپ و منتشر شده است.
اين ترجمه از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌های معاصر است. مترجم تأكيد بسياری بر رعايت دقت و همگامی ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيری را برای درك و فهم معانی آيات همراه ترجمه آورده است.
مترجم در مؤخره اعلام می‌كند كه در اين برگردان تا آنجا كه ميسر بوده از كلمات فارسی استفاده كرده ولی اعتقادی به نوشتن فارسی سره نداشته است. يكی از خصوصيات ممتاز اين ترجمه آن است كه مترجم سعی كرده از كلمات عربی كمتر استفاده كند و برای آنها معادل‌های فارسی در نظر بگيرد و ديگر اينكه در برگرداندن واژه های قرآنی و تركيب آيات دقت زيادی به كار گرفته است.
ترجمه جلال الدين مجتبوی از دقيق‌ترين و صحيح‌ترين ترجمه‌های معاصر است. مترجم تأكيد بسياری بر رعايت دقت و همگامی ترجمه با متن داشته است. روش مترجم مطابقت دقيق ترجمه با متن آيات بوده كه اضافات و توضيحات تفسيری را برای درك و فهم معانی آيات همراه ترجمه آورده است.
«كاظم پورجوادی»
كاظم پورجوادی از مترجمان و قرآن‌پژوهان معاصر است. ترجمه او از قرآن سليس و روان است كه بر اساس قواعد نحوی زبان فارسی و به تعبير مترجم از انتخاب برابر نهاده‌های فارسی و حداقل كلمات و واژه‌های دخيل نگارش يافته است. روش ترجمه وی، روش معادل است و دارای توضيحات مختصری در داخل پرانتز است. بر ترجمه پورجوادی انتقاداتی مانند عدم دقت در ترجمه آيات اعتقادی، عدم دقت در معادل‌گزينی، ايجاز مخل، رعايت نشدن همسانی در ترجمه و ابهام در ترجمه ذكر شده است.
«محمود اشرفی تبريزی»
محمود اشرفی تبريزی از روحانيون و خطاطان معاصر است. از او قرآن‌های متعددی به خط نسخ به طبع رسيده است. وی ترجمه‌ای از قرآن مجيد ارائه داده كه توسط انتشارات جاويدان در سال 1373 منتشر شده است. اين اثر ترجمه‌ای است تحت‌اللفظی همراه با خلاصه التفسير كه تفاسير برخی آيات در حاشيه قرآن نگاشته شده است. در ترجمه نيز افزوده‌های كوتاه و مختصری وجود دارد كه غالباً به وسيله پرانتز جدا و مشخص شده‌اند.
«ابوالقاسم پاينده»
بوالقاسم پاينده در سال ۱۲۹۲ خورشيدی در نجف آباد اصفهان چشم به جهان گشود. تحصيلات مقدماتی را در نجف آباد، وصرف ونحو عربی وفقه اسلامی وفلسفه را در اصفهان آموخت. او پس از تحصيلات مقدماتی، به اصفهان رفت و از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۹، به آموختن منطق، فلسفه، بلاغت، فقه و اصول پرداخت، ولی دلمشغولی اصلیاش ادبيات بود و به خواندن آثار ادبیِ فارسی و عربی رغبتی تمام داشت. شوق آموختن در وی چنان بود كه در كنار تحصيلات حوزوی، زبان فرانسه و كمی انگليسی نيز ياد گرفت تا آثار برجسته ادبی جهانی را بخواند و با فرهنگ و ا دب ملل ديگر نيز آشنا شود
ابوالقاسم پاينده كار مطبوعاتی را از سال ۱۳۰۸ در روزنامهٔ «عرفان» اصفهان آغاز كرد. اين روزنامه كه به مديری احمد عرفان منتشر می‌شد، يكی از بهترين روزنامه‌های شهرستان ايران در زمان خودش بود. پس از چندی پاينده به تهران رفت ودر روزنامه‌های «شفق سرخ» علی دشتی و «ايران» زين العابدين رهنما به كار پرداخت ودر همان زمان در وزارت پست و تلگراف و تلفن هم استخدام شد، اما چون اين كار به مذاق او نمی‌آمد، خود را به وزارت (معارف واوقاف وصنايع مستنظره) كه وزارت آموزش وپرورش امروزی باشد منتقل كرد. پاينده چندی هم به عنوان سردبير مجلهٔ (تعليم وتربيت) به كار پرداخت.
وی در روز ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ در تهران درگذشت.
وی در طول عمر هفتاد و يك ساله خويش، در زمينه‌های گوناگون فرهنگ وادب ايران زمين، كوششهای بیدريغی از خود نشان داد و با آثار پر بار، باارزش و به يادماندنی خود، به ويژه ترجمه روان قرآن كريم به فارسی، برای هميشه تاريخ، يادگارهايی پر ارج از خود بر جای نهاد.
نثر پاينده روان شاد ابوالقاسم پاينده، مترجم و نويسندهای پركار بود. تسلط او بر زبان و ادبيات فارسی و عربی و نيز آشنايی با زبانهای انگليسی و فرانسه، همچنين تجربه و فعاليت بیوقفه در عرصه روزنامهنگاری، نثری روان و بیغلط به او بخشيده بود كه ويژگی برجسته آثارش و باعث توفيق آنها شده بود.
ترجمه قرآن كريم شادروان ابوالقاسم پاينده، در سال ۱۳۳۶ موفق به ترجمه روان قرآن كريم به زبان فارسی گرديد. اين ترجمه كه نقطه عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است، همچنان موفق و ممتاز به شمار می‌آيد و می‌توان آن را مهمترين اثر پاينده ناميد.
مقدمه مفصل او بر اين ترجمه نيز تحسين همگان را برانگيخت و صاحبنظران، آن را اثری ماندنی در تاريخ نثر فصيح فارسی میدانند. پاينده در اين مقدمه، پس از بيان نحوه آشنايی خود با قرآن و آرزوی سی سالهاش در ترجمه آن، به اجمال سرگذشت اسلام و پيامبر اكرم صلیاللهعليهوآله رامرور می‌كند و سپس بخش عمده مقدمه را به مباحث قرآنی اختصاص میدهد.
ترجمه نهج الفصاحه نيز يكی از آثار شادروان ابوالقاسم پاينده به شمار می‌آيد. او در در اين كار، به گردآوری و ترجمه احاديث و كلمات قصار بازمانده از پيامبر بزرگوار اسلام(ص) همت گماشت. پاينده در مقدمه صد و هفتاد صفحهای خود بر اين كتاب، تاريخ اسلام و شيوه سخن گفتن رسول خدا صلیاللهعليهوآله را به خوبی بررسی می‌كند.
«حسين استاد ولی»
حسين استاد ولی در سال 1331 ، در تهران متولد شد. با به پايان بردن تحصيلات مقدماتی ، وارد دوره ی متوسطه دبيرستان شد ، و در سال 1348 هم زمان با تحصيل در دوره ی متوسطه ، شب‌ها پس از نماز مغرب و عشاء به مسجد مرحوم حاج ملا محمد جعفر معروف به حوزه ی علميه ی حضرت آقای شيخ احمد مجتهدی تهرانی می رفت و به فراگيری علوم ادبی و دينی می‌پرداخت ، او تا سطح لمعه را در آنجا فراگرفت. استاد ولی فراگيری علوم دينی را هم چنان پس از اين دوره ادامه داد و توانست در اين مدت محضر درس اساتيد بزرگی را درك نمايد. استادولی كار ترجمه و تصحيح را از سال 1354 نزد استاد غفاری آغاز نمود و در اين مدت آثار زيادی به چاپ رساند. تصحيح كتاب «الامالی» حسين استاد ولی ، در دوره دوم كتاب سال جمهوری اسلامی ايران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان كتاب سال برگزيده شد.
«احمد كاويانپور»
كاويانپور پس از آنكه در سال 1357 از خدمت ارتش بازنشسته شد به تحقيق و پژوهش روی آورد و از جمله قرآن را به زبان آذری و فارسی ترجمه كرد. ترجمه كاويانپور در سال 1372 از سوی انتشارات اقبال منتشر شد.
اين اثر كه ترجمه‌ای ادبی و شيوا همراه با توضيحات و زيرنويس است با استفاده از تفسير ابوالفتوح رازی و كشف‌الحقايق نگارش يافته است. در تقريظی كه آيت‌الله وحيدی بر اين اثر نگاشته است آن را ترجمه‌ای دقيق ناميده كه در آن سعی شده است، هيچ چيز و لو يك حرف در ترجمه از متن قرآن زياد كم نشود. همچنين وی اين ترجمه را از جهت روان و ساده بودن و دقت در واژه‌گزينی ستوده است.
اين ترجمه همچنين توضيحات و اضافات زيادی دارد كه شامل نكات تفسيری، شرح آيات و واژگان و ذكر مخدوفات می‌شود كه اكثر آنها داخل پرانتز قرار گرفته و بخش از آن نيز در زيرنويس ارائه شده است.
«آلفرد گيوم»
وی در ۱۸۸۸ (ميلادی) متولد شده و فارغ التحصيل دانشگاه آكسفورد است. و دارای تاليفات بسياری درباره اسلام و تاريخ اسلام از جمله سيره رسول الله‌است. از آنجا كه او استاد زبان عربی در دانشگاه‌های اروپاست، گفته شده كه ترجمه او يكی از ترجمه‌های خوب به شمار می‌رود. در كتاب مختصر خود موسوم به اسلام می‌گويد:
« قرآن يكی از كتب بسيار قديمی دنياست و ترجمه نمی‌شود مگر از اعتبار و اهميت آن بر حد زيادی كاسته شود. عده كثيری از مسيحيان عرب زبان از سبك قرآن با تمجيد تمام صحبت می‌كنند و از ميان شرق شناسان كسانی كه به زبان و ادبيات عربی آشنايی دارند، فصاحت و لطف و ظرافت شيوه قرآن را می‌ستايند.»
«آرتور جان آربری»
آرتور جان آربری(تولّد: ۱۹۰۵ - وفات: ۱۹۶۹) از جمله اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان پركار انگليسی‌ست.
آربری در تاريخ ۱۲ مه سال ۱۹۰۵ در شهر پورت اسموث متولد شد. اولين معلم علوم اسلامی او دكتر عفيفی بود. بعدها از دروس نيكسون و پروفسور لوی نيز استفاده برده، و پس از طی مراحل لازم به سمت استادی كرسی فارسی و عربی دانشگاه كمبريج دست پيدا كرد.
وی آثار زيادی را به زبان انگليسی ترجمه نموده، كه مهم‌تر از همه ترجمهٔ قرآن است. به گفتهٔ برخی (مونتگمری وات) اين كار بهترين ترجمهٔ انگليسی قرآن تا به امروز می‌باشد (ص‌ص ۵۸ - ۴۸ ذهن و زبان حافظ.)
از جمله ترجمه‌های وی می‌توان به ترجمه قرآن، معلقات سبع، شكوی الغريب عين القضاة همدانی، التعرف كلاباذی، رموز بی‌خودی اقبال، جاويدنامهٔ اقبال ، فهرست كتب خطی ايرانی كتابخانه هند، ۱۹۳۸، فهرست كتب خطی عربی كتابخانه هند، ۱۹۳۶، اسلام امروز، ۱۹۴۴، سرودهای ايرانی، ۱۹۵۰، قرآن مقدس، ۱۹۵۴، ميراث ايران، ۱۹۵۴ و حق و انقلاب در اسلام، 1957 اشاره كرد.
جدای از اين، انقلاب اسلامی در طول حيات خود به بارور شدن قلم نويسندگان و فعالان عرصه ادبيات كه معارف قرآن كريم را به سمت و سوی بيان داستانی نزديك كردند نيز كمكم و توجه شايانی مبذول داشته است. نويسندگان و فعالانی كه همواره با تأسی از آيات و روايات قرآن كريم خوانندگان خود را با جهان گسترده مفاهيم نهان در قرآن به زبان داستان و روايت و شعر نزديك كرده‌اند كه در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود
«محسن پرويز»
دكتر محسن پرويز سال 1342 در تهران به دنيا آمد. او سال 1360 در رشته رياضی ـ فيزيك ديپلم گرفت و در سال 1364 وارد دانشكده پزشكی دانشگاه شهيد بهشتی تهران شد و در سال 1371 به اخذ دكترای عمومی در طب نايل آمد. دوره تخصصی فيزيولوژی را هم در سال 1377 در دانشگاه علوم پزشكی تهران به پايان رساند. دكتر پرويز از سال 1374 همزمان با تحصيلات تكميلی و تخصصی خود به تدريس در دانشگاه پرداخت و در عين حال از فعاليت‌های فرهنگی و مطبوعاتی نيز غافل نماند. او از طريق نوشتن داستانها، گزارش، مقاله و نقد ادبيات داستانی با بعضی از نشريات كشور همكاری داشته است. وی هم اكنون دبيری جشنواره قصه‌های قرآنی را نيز بر عهده دارد.
«محمدرضا سرشار»
مشهور به رضا رهگذر سال 1332 در كازرون متولد شد. نخستين آثار قلمی او در سال 1352، در يكی از مجلات هفتگی ادبی، و اولين كتابش در سال 1355 به چاپ رسيد. در مجموع، چهار عنوان كتاب و چند داستان كوتاه از سرشار، در دوران پيش از انقلاب منتشر شد.
در دوران پس از پيروزی انقلاب اسلامی، 85 عنوان كتاب ديگر از وی، در قالب داستان، پژوهش، نقد و مباحث نظری ادبی، به شكل تاليف يا ترجمه، برای كودكان و نوجوانان و بزرگسالان منتشر شد. علاوه بر آن، 12 عنوان كتاب نيز به صورت گردآوری و ويرايش غليظ از او انتشار يافته كه در مجموع، شمارگانی بالغ بر سه و نيم ميليون نسخه را به خود اختصاص داده است.
آثار او تاكنون، دست كم 26 جايزه را در سطح كشور به خود اختصاص داده وبرخی از آنها، در داخل و خارج كشور، به زبانهای انگليسی و اردو، ترجمه شده است. نشريه بين المللی «who is who»، در سال 1373، نام وی را به عنوان يكی از مشاهير فرهنگ ايران به ثبت رساند.
«علی معلم دامغانی»
علی معلم دامغانی درسال 1330 در دامغان متولد شد. وپس ازاخذ ديپلم ازسمنان وشاهرود به تحصيل دردانشكده های حقوق وعلوم انسانی دانشگاه تهران پرداخت. وی علاوه بر تدريس شعر، موسيقی وادبيات، معاون فرهنگی حوزه هنری سازمان تبليغات، عضو شورای شعر وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی و ريئس مركز موسيقی سازمان صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران بوده است. وقوع انقلاب اسلامی درسال1357 از وقايع مهم روزگار زندگی علی معلم دامغانی بود كه به محتوای اشعار وی تاثيری اساسی داشته است. وی درسال1380 درنخسين همايش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار درعرصه شعروادب فارسی برگزيده شد. علی معلم به پاس فعاليت‌های خود در عرصه پيوند شعر انقلاب اسلامی با مفاهيم قرآنی به لقب خادم القرآن نيز مفتخر شده است.
«مهدی آذر يزدی»
مهدی آذريزدی در سال ۱۳۰۱ در روستای خرمشاه در حومه يزد در خانواده‌ای تازه مسلمان با اجداد زرتشتی زاده شد. او از هشت سالگی همراه پدرش در زمين رعيتی كار كرد. در بيست سالگی از كار بنايی به كار در كارگاه جوراب بافی يزد كشيده شد. پس از آنكه صاحب كارگاه جوراب بافی تصميم به تاسيس دومين كتابفروشی شهر يزد گرفت، او را از ميان شاگردان كارگاه به كتابفروشی منتقل كرد. كار در كتابفروشی زمينه آشنايی او با اهالی شعر و ادب را فراهم كرد، و پس از مدتی به تهران نقل مكان كرد و در چاپخانه علمی واقع در خيابان ناصرخسرو مشغول به‌كار شد.
در سال ۱۳۳۵ و در سن ۳۵ سالگی، پس از آنكه قصه‌ای از انوار سهيلی در چاپخانه توجه‌اش را به خود جلب كرد به فكر ساده‌نويسی قصه آنطور كه مناسب كودكان باشد افتاد. اين ايده، زمينه‌ساز خلق جلد اول كتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب شد. او در هشت جلد مجموعه داستان قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب علاوه بر خلق و بازنويسی داستان‌هايی از قرآن كريم و زندگانی چهارده معصوم(ع)، در تمامی داستانهای بازنويسی شده توسط خود به خلق موقعيت‌های داستانی بر اساس مفاهيم و روايات قرآنی توجه داشته است. وی در سال 1378 به لقب خادم القرآن مفتخر شد.
«عبدالكريم بی‌آزار شيرازی»
عبدالكريم بی‌آزار شيرازی متولد سال 1323 است و دارای دكتری علوم قرآن و حديث و درجه M.A در رشته تاريخ و تمدن اسلامی از دانشگاه مك گيل كانادا است. وی علاوه بر اين رياست دانشگاه مذاهب اسلامی، عضويت در شورای عالی مجمع جهانی التقريب، معاونت امور بين الملل مجمع جهانی التقريب، معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء و رياست دانشكده الهيات و ادبيات دانشگاه الزهرا را نيز بر عهده داشته است.
از آثار او می‌توان به دوره «تفسير كاشف» (به فارسی و عربی – 8 جلد) ، دوره «رساله نوين امام خمينی» (فارسی، انگليسی، عربی و اردو – 4 جلد)، دوره «رساله نوين فقهی پزشكی» (4 جلد)، «دوره قرآن در ادبيات فارسی» (4 جلد)، «دوره قرآن ناطق» (5 جلد)، «دوره قرآن و طبيعت» (فارسی، عربی، تركی و روسی – 15 جلد)، «دوره داستان زندگی پيامبر» (فارسی، عربی، اردو، كردی و اسپانيايی – 20 جلد)، دوره «امام متقين علی عليه السلام» (7 جلد)، دوره «فاطمه پاره پيامبر» (7 جلد)، دوره «امام حسن عليه السلام» (3 جلد)
دوره «سبط نبی حسين بن علی» (4 جلد)، دوره «عاشورا در سرزمينها» (5 جلد)، دوره «خدا و اختراعات از ديدگاه علم و قرآن» (6 جلد) و «ميثاق در قرآن» (انگليسی و فارسی) را نام برد.
«سيد هاشم رسولی محلاتی»
وی پس از تحصيلات مقدماتی، حدود سالهای 25 شمسی، به تحصيل علوم دينی پرداخت و دروسش را نزد آيت الله شهيد صدوقی، آيت الله العظمی گلپايگانی و آيت الله سلطانی طباطبائی خواند.
سپس در درس خارج مرحوم آيت الله بروجردی، حاضر شد و بيش از ده سال، يعنی تا سال تبعيد حضرت امام رضوان الله تعالی عليه به تركيه نيز، در درسهای خارج فقه واصول ايشان حاضر می شد. و پس از تبعيد امام به تركيه رحل اقامت در تهران افكند و مدتی هم در درس مرحوم آيت الله خوانساری حاضر شد.
دراين خلال، به تشويق برخی از دوستان دست به تاليف و ترجمه كتابهای تاريخی واخلاقی زد. و در كنار درس و بحث و تحصيل علومی اسلامی و فقه واصول، به تحقيق و بررسی و چاپ و نشر و نوشتن پاورقی و تصحيح كتابهای تفسيری و تاريخی اشتغال داشت و تصحيح و پاورقی و طبع و نشر كتابهای : مجمع البيان (در ده جلد) و تفسير نورالثقلين (در 5جلد) و مناقب ابن شهر آشوب (در 4 جلد) و دارالسلام حاجی نوری (در 4جلد) و كشف الغمه مرحوم اربلی (در 4 جلد) واثبات الهداه مرحوم شيخ حرعاملی (در 7جلد) و تفسير عياشی در (2 جلد) همه در قم و با كمك برخی از ضلاء و دوستان انجام شد.
حوزه كاری وی در تاريخ است كه تا كنون بيش از 20 كتاب از وی منتشر شده است كه بيشتر آنها در تاريخ انبياء وائمه معصومين(ع) و برخی نيز در اخلاق و تفسير بوده است . مانند: تاريخ انبياء (در 2 جلد)، زندگانی رسول خدا[ ص] در (3جلد)، زندگانی اميرالمومنين[ ع] (در 2 جلد)، زندگانی حضرت زهرا(س)، زندگانی امام حسن[ ع] (در 2 جلد)، تاريخ تحليلی اسلام (تا كنون 3 جلد چاپ شده )، شرح و ترجمه ارشاد مفيد (در 2 جلد)، ترجمه مقاتل الطالبين، ترجمه سيره ابن هشام، كيفر گناه (در 2 جلد)، مبارزه با گناه، ترجمه صحيفه علويه، ترجمه 2 جلداز محمع البيان طبرسی و كتابهای ديگر كه برخی هنوز چاپ نشده و يا زير چاپ است .
«جعفر ابراهيمی»
ابراهيمی در سال 1330 در روستای حور اردبيل چشم به جهان گشود و تا ده سالگی در همان جا به سر برد سپس به تهران سفر كرد و در همان جا ساكن شد و تحصيلات خود را تا مقطع ديپلم در رشته رياضی ادامه داد. او مدت ده سال نويسنده برنامه‌های راديويی بوده و مسئوليتهای مختلفی را نيز برعهده داشته است. از جمله: مسئول شورای شعر كانون پرورش فكری (از سال 1360 تا هنگام بازنشستگی در سال 1380)، سردبير جنگ ادبی آيش، شش دوره دبير جشنواره مطبوعات، دو دوره دبير جشنواره كتاب كانون پرورش فكری و چند دوره داوری كتاب سال و با موسسه كيهان، صدا و سيما، حوزه هنری و انتشارات اميركبير نيز همكاری دارد و حدود 100 كتاب برای گروه‌های سنی مختلف به رشتة تحرير درآورده است.
«علی موذنی»
مؤذنی متولد 1337در تهران است فعاليت ادبی او در سالهای بعد از پيروزی انقلاب اسلامی شامل داستان و نمايشنامه نويسی بوده است. موذنی پس از تمام كردن تحصيلات متوسطه به دانشكده ی هنرهای زيبای دانشگاه تهران رفت و در رشته ادبيات نمايشی از اين دانشگاه فارغ التحصيل شد. اولين اثرش را در سال 1367 در مجله كادح منتشر كرد. در تمامی آثار منتشر شده از مودذنی به روشنی می‌توان توجه و باور عميق وی به انديشه‌ها و مفاهيم نشأت گرفته از قرآن كريم را مشاهده كرد و شايد به همين علات است كه خلق يك داستان جديد از موذنی به طور معمول با گذر زمان زيادی همراه است.
از آثار او می‌توان به «شعر به انتظار تو»، رمان «ظهور» ، رمان برگزيده در سال 78، «چهار فصل» شامل سه داستان بلند، «سفر ششم»، «ملاقات در شب آفتابی» برنده جايزه كتاب سال ۷۶، «دلاويزتر از سبز» ، يكی از برترين داستانهای شناخته شده در مراسم بيست سال داستان نويسى، «ارتباط ايرانی» رمان تحسين شده از طرف شوراى نويسندگان روسيه را نام برد.
