دعای صباح در اوج بلاغت، مشحون از صورتهای استعاری و نمادين است
گروه بين الملل: دعای عظيمالشان صباح كه از امير بلاغت و فصاحت، علی(ع) روايت شده است، از حيث مضمون در تمجيد باریتعالی، در اوج بلاغت و مشحون از صورتهای استعاری و نمادين و رمزی است، در اين دعا ما شاهد غنای معرفت و دانش در عرصههای اعتقادی و اخلاقی نيز هستيم.
«مهدی دغاغله» قاری بينالمللی، سرپرست و موسس گروه تواشيح «الثقلين» و مدرس علوم قرآنی در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، ضمن بيان اين مطلب گفت: دعاهای ائمه اطهار(عليهمالسلام) نوعی از تفسير و شرح و استمرار «آياتالدعاء» هستند و با كمی تأمل میتوان آنها را در بالاترين درجه از لحاظ بلاغت و ادبيات برشمرد، بهطوری كه در بعضی از دانشگاهها تدريس میشوند.
دغاغله با اشاره به اينكه دعای عظيمالشان صباح كه از امير بلاغت و فصاحت، علی (ع) روايت شده است، از حيث مضمون در تمجيد باریتعالی، از حيث تعبير در اوج بلاغت و مشحون از صورتهای استعاری و نمادين و رمزی است، گفت: در اين دعا ما شاهد غنای معرفت و دانش در عرصههای اعتقادی و اخلاقی نيز هستيم، برای مثال میتوان به مطلع اين دعاء «اللّهمّ یَامَن دَلَعَ لِسانَ الصباح بنطق تبلّجه، وسرّح قِطع الليل المظلم بغياهب تلجلُجه، وأتقن صُنع الفَلك الدوّار فی مقادير تبرّجه، وشعشَع ضياء الشمس بنور تأجّجه» ترجمه ظاهرش اينكه (خدايا اى كسى كه بيرون كشيد زبان صبحدم را به بيان تابناك آن و پراكنده ساخت پارههاى شب. تاريك را با آن تودههاى سياه سرگردانى كه داشت و محكم ساخت ساختمان اين چرخ گردون را در اندازهها. و گردشهاى زيبايش و پرتو افكن ساخت تابش خورشيد را با نور فروزان و گرم آن) اين از مهمترين دعاها از لحاظ بلاغت كه امام(ع) در وصف خدای متعال گفته است.
وی در ادامه به ويژگیها و خصائص دعا در مكتب اهلبيت(عليهمالسلام) پرداخت و گفت: خاندان گرامی پيغمبر، به اعتقاد ما شيعيان دوازده امامی مترجم و مجسمكننده قرآن كريم هستند، و به عبارت ديگر آنها «قرآن ناطق» بهشمار میروند، يعنی اگر بخواهيم قرآن را به سخن بياريم يا مجسم كنيم بايد آن را در لابهلای سيره و شخصيت امامان جستجو كنيم، آنها اگر دعايی را فرمودند ارزش آن از ارزش دعايی كه خداوند در قرآن به ما ياد داده است، كم نيست؛ دعاهايی كه منسوب به بقيه امامان است زياد و بیشمار هستند كه موضوعات فراوانی را در برگرفتهاند، اين دعاها برای ما جنبه آموزشی دارند و دروس زيادی در آنها نهفته است.
وی افزود: از سوی ديگر چون امامان در زمانی زندگی میكردند كه واقعا زير نظر و مورد محاصره قرار گرفته بودند نمیتوانستند رأی و نظر خود را به وضوح بيان كنند، سخنان وموعظههای خود را به صيغههای دعا میآوردند كه فقط شيعيان آنها و عارفان آن زمان میتوانستند بفهمند بهگونهای كه صلاح آنها شمرده میشد و از همين لحاظ است كه میگويند (سلاح مومن دعای آن است) بهخاطر اين موضوع است، دعا وسيلهای است كه انسان را با خالق و پروردگار خود مرتبط میسازد و تأثيری مستقيم بر روان و آرامش انسان میگذارد، چرا كه انسان نيازمند اين آرامش است و تنها از راه دعا برای انسان برآورده میشود.
وی اظهار كرد: قرآن كريم كلام خداوند و «قرآن نازل» است و برخی از عرفا دعا را «قرآن صاعد» مینامند، به اين معنی است كه قرآن سخن خداوند با مخلوق خود است و دعا سخن مخلوق با خداوند است. همچنين نماز در لغت عربی به معنی دعا هم بهكار رفته و خداوند در قرآن كريم به ما میآموزد به چه صورت آن را دعا كنيم و با آن رابطه برقرار كنيم.
وی تصريح كرد: آيههای بسياری در قرآن وجود دارد كه حاكی از دعا هستند مانند: «رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ» [البقرة/286] بهمعنی (پروردگارا، هيچ بار گرانى بر (دوش) ما مگذار؛ همچنانكه بر (دوش) كسانى كه پيش از ما بودند نهادى، پروردگارا، و آنچه تاب آن نداريم بر ما تحميل مكن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشاى و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویى؛ پس ما را بر گروه كافران پيروز كن.) اين آيهها اعيه محض هستند مثلا: «رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ»[آل عمران/193] به معنی (پروردگارا ما شنيديم كه دعوتگرى به ايمان فرا مىخواند كه به پروردگار خود ايمان آوريد پس ايمان آورديم پروردگارا گناهان ما را بيامرز و بديهاى ما را بزداى و ما را در زمره نيكان بميران) همچنين اگر توجه كنيم دعاهايی كه بر زبان پيامبران آمده است بسيار هستند مانند: «رَّبَّنَا إِنِّی أَسْكَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِيمُواْ الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْكُرُون» [إبراهيم/37] به معنی (پروردگارا من [يكى از] فرزندانم را در درهاى بىكشت نزد خانه محترم تو سكونت دادم؛ پروردگارا تا نماز را به پا دارند پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده و آنان را از محصولات [مورد نيازشان] روزى ده باشد كه سپاسگزارى كنند) دعايی كه حضرت ابراهيم (ع) آن را گفت، پس ادعيه يا از معصومين به يادگار مانده و يا در قرآن آمده است، اما اگر از قرآن باشد در اوج سنديت و بلاغت خواهد بود كه انسان را با خدای خود هماهنگ میكند.
اين استاد دانشگاه در جواب اينكه چه ويژگیهايی باعث میشود دعای بنده خدا مستجاب گردد، گفت: ويژگیهايی كه باعث میشود دعا مستجاب شود و يا اينكه انسان به دعا روی آورد مستلزم فرآهم كردن زمينهای در وجود انسان است و بايد در مرتبه اول صادقانه و با تمام وجود خدای خود را دعا كند و يقين داشته باشد كه هنگام دعاكردن خداوند او را میشنود، پس اگر با اين شرايط دعا كند دعايش مؤثر و مستجاب میشود و در تمام اوقات خدای خود را دعا كند نه فقط زمانی كه با مشكل مواجه شود، دعا در زمان پريشانی و كاميابی بايد باشد.
دغاغله با اشاره به اينكه دعای عظيمالشان صباح كه از امير بلاغت و فصاحت، علی (ع) روايت شده است، از حيث مضمون در تمجيد باریتعالی، از حيث تعبير در اوج بلاغت و مشحون از صورتهای استعاری و نمادين و رمزی است، گفت: در اين دعا ما شاهد غنای معرفت و دانش در عرصههای اعتقادی و اخلاقی نيز هستيم، برای مثال میتوان به مطلع اين دعاء «اللّهمّ یَامَن دَلَعَ لِسانَ الصباح بنطق تبلّجه، وسرّح قِطع الليل المظلم بغياهب تلجلُجه، وأتقن صُنع الفَلك الدوّار فی مقادير تبرّجه، وشعشَع ضياء الشمس بنور تأجّجه» ترجمه ظاهرش اينكه (خدايا اى كسى كه بيرون كشيد زبان صبحدم را به بيان تابناك آن و پراكنده ساخت پارههاى شب. تاريك را با آن تودههاى سياه سرگردانى كه داشت و محكم ساخت ساختمان اين چرخ گردون را در اندازهها. و گردشهاى زيبايش و پرتو افكن ساخت تابش خورشيد را با نور فروزان و گرم آن) اين از مهمترين دعاها از لحاظ بلاغت كه امام(ع) در وصف خدای متعال گفته است.
وی در ادامه به ويژگیها و خصائص دعا در مكتب اهلبيت(عليهمالسلام) پرداخت و گفت: خاندان گرامی پيغمبر، به اعتقاد ما شيعيان دوازده امامی مترجم و مجسمكننده قرآن كريم هستند، و به عبارت ديگر آنها «قرآن ناطق» بهشمار میروند، يعنی اگر بخواهيم قرآن را به سخن بياريم يا مجسم كنيم بايد آن را در لابهلای سيره و شخصيت امامان جستجو كنيم، آنها اگر دعايی را فرمودند ارزش آن از ارزش دعايی كه خداوند در قرآن به ما ياد داده است، كم نيست؛ دعاهايی كه منسوب به بقيه امامان است زياد و بیشمار هستند كه موضوعات فراوانی را در برگرفتهاند، اين دعاها برای ما جنبه آموزشی دارند و دروس زيادی در آنها نهفته است.
وی افزود: از سوی ديگر چون امامان در زمانی زندگی میكردند كه واقعا زير نظر و مورد محاصره قرار گرفته بودند نمیتوانستند رأی و نظر خود را به وضوح بيان كنند، سخنان وموعظههای خود را به صيغههای دعا میآوردند كه فقط شيعيان آنها و عارفان آن زمان میتوانستند بفهمند بهگونهای كه صلاح آنها شمرده میشد و از همين لحاظ است كه میگويند (سلاح مومن دعای آن است) بهخاطر اين موضوع است، دعا وسيلهای است كه انسان را با خالق و پروردگار خود مرتبط میسازد و تأثيری مستقيم بر روان و آرامش انسان میگذارد، چرا كه انسان نيازمند اين آرامش است و تنها از راه دعا برای انسان برآورده میشود.
وی اظهار كرد: قرآن كريم كلام خداوند و «قرآن نازل» است و برخی از عرفا دعا را «قرآن صاعد» مینامند، به اين معنی است كه قرآن سخن خداوند با مخلوق خود است و دعا سخن مخلوق با خداوند است. همچنين نماز در لغت عربی به معنی دعا هم بهكار رفته و خداوند در قرآن كريم به ما میآموزد به چه صورت آن را دعا كنيم و با آن رابطه برقرار كنيم.
وی تصريح كرد: آيههای بسياری در قرآن وجود دارد كه حاكی از دعا هستند مانند: «رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَیْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ» [البقرة/286] بهمعنی (پروردگارا، هيچ بار گرانى بر (دوش) ما مگذار؛ همچنانكه بر (دوش) كسانى كه پيش از ما بودند نهادى، پروردگارا، و آنچه تاب آن نداريم بر ما تحميل مكن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشاى و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویى؛ پس ما را بر گروه كافران پيروز كن.) اين آيهها اعيه محض هستند مثلا: «رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِيمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ»[آل عمران/193] به معنی (پروردگارا ما شنيديم كه دعوتگرى به ايمان فرا مىخواند كه به پروردگار خود ايمان آوريد پس ايمان آورديم پروردگارا گناهان ما را بيامرز و بديهاى ما را بزداى و ما را در زمره نيكان بميران) همچنين اگر توجه كنيم دعاهايی كه بر زبان پيامبران آمده است بسيار هستند مانند: «رَّبَّنَا إِنِّی أَسْكَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِيمُواْ الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْكُرُون» [إبراهيم/37] به معنی (پروردگارا من [يكى از] فرزندانم را در درهاى بىكشت نزد خانه محترم تو سكونت دادم؛ پروردگارا تا نماز را به پا دارند پس دلهاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده و آنان را از محصولات [مورد نيازشان] روزى ده باشد كه سپاسگزارى كنند) دعايی كه حضرت ابراهيم (ع) آن را گفت، پس ادعيه يا از معصومين به يادگار مانده و يا در قرآن آمده است، اما اگر از قرآن باشد در اوج سنديت و بلاغت خواهد بود كه انسان را با خدای خود هماهنگ میكند.
اين استاد دانشگاه در جواب اينكه چه ويژگیهايی باعث میشود دعای بنده خدا مستجاب گردد، گفت: ويژگیهايی كه باعث میشود دعا مستجاب شود و يا اينكه انسان به دعا روی آورد مستلزم فرآهم كردن زمينهای در وجود انسان است و بايد در مرتبه اول صادقانه و با تمام وجود خدای خود را دعا كند و يقين داشته باشد كه هنگام دعاكردن خداوند او را میشنود، پس اگر با اين شرايط دعا كند دعايش مؤثر و مستجاب میشود و در تمام اوقات خدای خود را دعا كند نه فقط زمانی كه با مشكل مواجه شود، دعا در زمان پريشانی و كاميابی بايد باشد.
