واكاوی ترجمه‌های قرآن به زبان‌های خارجی/ 49
ترجمه قرآن به زبان روسی با فروپاشی اتحاد شوروی شتابی افزون گرفت
گروه بين‌الملل: همزمان با فروپاشی اتحاد شوروی در سال 1991، در محيط روسی‌زبان روند رويكرد به ترجمه قرآن، شتابی افزون گرفت و علاوه بر حركتهايی در جهت تجديد چاپ ترجمه‌های موجود، كسانی نيز درصدد برآمدند تا ترجمههايی جديد از قرآن ارائه دهند.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، احمد پاكتچی، دين‌شناس و زبان‌شناس ايرانی، عضو شورای عالی علمی مركز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، مدير كنونی گروه نشانه‌شناسی هنر در فرهنگستان هنر و رئيس حلقه نشانه‌شناسی تهران در مقاله‌ای كه با عنوان «گزارشی كوتاه درباره ترجمه‌های قرآن كريم به زبان روسی» كه در سومين شماره نشريه ترجمان وحی به چاپ رسيده است، به بررسی ترجمه‌های روسی قرآن از ابتدا تا كنون می‌پردازد. در بخش دوم اين مقاله می‌خوانيم:
اگر كوششهای صورت گرفته در راستای ترجمه قرآن به زبان روسی مربوط به 5 سال نخست سده 20م را كه در واقع حركتی پيوسته به جريان سده 19م است، به كوششهای همان سده ملحق بدانيم، و اگر جريان نوين روی آوردن به ترجمه‌های روسی قرآن را در دهه 90 به صورت پديدهای ويژه جداگانه مورد بررسی قرار دهيم، بايد كوشش در جهت ترجمه قرآن به روسی در سده20 را تا اواخر اين سده به كراچكوفسكی منحصر بدانيم. ترجمه كراچكوفسكی كه حركتی جديد در جهت برگرداندن قرآن به روسی با بهرهگيری از اصول علمی و دانش زبانشناسی بود، در دوره متأخر شوروی در محافل خاورشناسی و اسلام شناسیِ روسی زبان، به عنوان تنها ترجمه قابل قبول قرآن تداول داشته است.
ايگناتی يوليا نوويچ كراچكوفسكی(1883ـ1951م) در شهر ويلنا در ليتوانی زادگاه خود تحصيلات مقدماتی را انجام داد و از 1901 در انستيتوی زبان‌های شرقی دانشگاه سنت پترزبورگ به فراگيری برخی زبان‌های شرقی از جمله عربی پرداخت. در 1908ـ1910 به عنوان عضوی از يك گروه علمی به كشورهای عربی از جمله مصر و سوريه سفر كرد و در 1921 به عنوان عضو آكادمی علوم روسيه و در 1923 به عنوان عضو المجمع العلمی العربی سوريه انتخاب شد. در سالهای دهه 20 كه هنوز حركت دين زدايی در روسيه از سوی بلشويكهای تازه به قدرت رسيده، صورت جدی به خود نگرفته بود، كراچكوفسكی يك دوره 9 ساله را در مطالعات قرآنی سپری كرد. نقطه آغاز اين دوره در سال 1921 بود كه وی سلسله دروسی تخصصی درباره قرآن در دانشگاه لنينگراد/سنتپترزبورگ برعهده گرفت. از آن پس تا سال 1930 به طور ناپيوسته و با انقطاعهای كوتاه و گاه بلند، توانست تقريباً تمام قرآن را در قالب دروس دانشگاهی به زبان روسی تدريس كند. نتيجه اين سلسله درسها كه در نسخهای منحصر به فرد برجای مانده، يك ترجمه از قرآن است كه برخی ملاحظات تفسيری را نيز در بردارد. اين ترجمه نه به ترتيب سوره قرآن، بلكه به ترتيب تقرير دروس دانشگاهی، به دست خود كراچكوفسكی در طول 9 سال به تدريج قلمی شده و اندك بازمانده از سوره‌های قرآنی نيز در سالهای 1929ـ1930 بدان افزوده شده است. پيش از آن كه كراچكوفسكی مجال آن بيابد تا دست نوشته نامنظم خود را سامان بخشد و آن را به طبع رساند، شرايط اجتماعی در روسيه به كلی دگرگون شده بود. اعمال شديد سياست دين زدايی در دهههای 30 و 40 مانع از آن بود تا وی در صدد نشر اين ترجمه برآيد.
در واقع سالها پس از درگذشت كراچكوفسكی، به دنبال انتشار «آثار برگزيده» او (سالهای 1955ـ1960م) بود كه بليايف ويراستار اين مجموعه بر آن شد تا ترجمه قرآن كريم را نيز به عنوان تكملهای بر اين مجموعه منتشر سازد. گريازنويچ از خاورشناسان پرورده مكتب كراچكوفسكی مأمور شد تا براساس دستنوشته اين ترجمه يك متن ترتيب يافته و منظم را فراهم آورد و سرانجام ترجمه با كوشش گريازنويچ و با مقدّمهای از بليايف در 1963 انتشار يافت. در همين سال ترجمهای ديگر نيز از الكساندر بورووكف توسط انتشارات ادبيات مشرق در مسكو منتشر شد كه در عرض كار كراچكوفسكی با استقبال چندانی مواجه نگرديد. در جريان شرايط خاص سياسی ـ اجتماعی در فاصله سالهای 1963 ت 1990، جريان ترجمه قرآن به روسی، يا تكميل ترجمه‌های پيشين با فترتی مواجه بود؛ به عنوان استثنايی در اين باره، آن هم در خارج از اتحاد شوروی، بايد به تجديد چاپ ترجمه كراچكوفسكی در سال 1979 در نيويورك اشاره كرد كه مقدمه و ملاحظات تفسيری كراچكوفسكی را در بر نداشت.
در سالهای 1990ـ1991، يعنی در واپسين سالهای بقای اتحاد شوروی، روسيه و ديگر جمهوریهای متحد عملاً در يك دوره انتقال سياسی ـ اجتماعی به سر میبردند و فشارهای اجتماعی گذشته تا حد زيادی كاهش يافته بود. در چنين شرايطی به طور طبيعی يك فضای آزاد برای توجه به مذهب نيز پديد آمد كه يكی از نتايج آن بذل توجهی خاص به انتشار متون مذهبی از سوی محافل فرهنگی بود. در اين ميان ترجمه‌های روسی قرآن، جايگاهی ويژه را دارا بودند و از همان سال 1990 حركتی چند در اين جهت صورت پذيرفت. ترجمه كراچكوفسكی نخست با نگرشی خاورشناختی با نظارت گريازنويچ در ميانه سال 1990 اجازه انتشار يافت و در تيراژ 100 هزار نسخه به چاپ رسيد. اين چاپ در واقع تجديد همان چاپ 1963 بود و تمامی يادداشتهای تفسيری و تعليقات كراچكوفسكی را همراه داشت. چاپ ديگری كه مجوز انتشار آن در پايان سال 1990 صادر شده است، به سفارش مسلمانان جمهوری خودگردان چچن - اينگوش و به منظور تأمين نياز مساجد و محافل اسلامی آن جمهوری در 200 هزار نسخه در مسكو انجام پذيرفته است و تفاسير و تعليقاتِ مترجم را در برندارد. سرانجام بايد از چاپ ديگری در همان سال در مؤسسه يازيچی در باكو ياد كرد كه يادداشتهای تفسيری كراچكوفسكی را نيز در پايان نسخه، ملحق دارد.
در عرض تجديد انتشار ترجمه كراچكوفسكی، ترجمه سابلوكوف كه از سوی برخی محافل مسلمان بيشتر مورد توجه بود، در 1990 به اهتمام شركت انتشاراتی «خانه بيرونی» در مسكو به چاپ مجدد رسيد. از تلاشهای انجام گرفته برای انتشار مجدّد ترجمه‌های پيشين در خارج از اتحاد شوروی سابق، به ويژه بايد به اقدام ناشر مصری «مؤسسة الزهراء للاعلام العربی» برای چاپ ترجمه سابلوكوف در 1993 در قاهره اشاره كرد.
همزمان با فروپاشی اتحاد شوروی در 1991، در محيط روسی زبان روند رويكرد به ترجمه قرآن شتابی افزون گرفت و علاوه بر حركتهايی در جهت تجديد چاپ ترجمه‌های موجود، كسانی نيز درصدد برآمدند تا ترجمههايی جديد از قرآن ارائه دهند. به خصوص با درك اين واقعيت كه تا اين سالها، جای ترجمهای روسی از سوی يك مترجم مسلمان خالی بوده است، مترجمانی مسلمان در صدد عرضه ترجمهای جديد برآمدند. در اين ميان آنچه به چاپ رسيده و در دسترس عموم قرار گرفته، ترجمهای به سرپرستی عثمانوف، ترجمهای از پوروخووا و ترجمهای از فرقه احمديه است.
درباره ترجمه مربوط به فرقه احمديه كه گروه عثمانوف نيز در كار خود از آن به سان منبعی بهره جستهاند، بايد گفت كه اين ترجمه به سلسله ترجمه‌های اين فرقه از قرآن به زبان‌های گوناگون جهان تعلق دارد و ويژگی عمومی اين ترجمهها را نيز داراست. اين اثر كه در شمار ترجمه‌های فرقهای محسوب است، زير نظارت خليفه احمديه در 1987 به چاپ رسيده است و نسبت به ديگر ترجمه‌های صورت گرفته توسط مسلمانان تقدم زمانی دارد.
ترجمه گروه عثمانوف، توسط گروهی از آكادميسينهای روسيه و وابستگان مؤسسه خاورشناسی به رياست م. نوری عثمانوف و همكاری ت. ای. ابراهيم، م. س. كيكتف و ن. ب. كونديروا فراهم آمده است. عثمانوف اصلاً مسلمان و اهل داغستان در جنوب غرب فدراسيون روسيه، و زمينه اصلی تخصصش زبان و ادبيات فارسی است. متن نهايی اين ترجمه در 1992 در مسكو آماده چاپ شده و چاپی از آن در قم به كوشش انتشارات انصاريان انجام شده است.
در سخن از منابع ترجمه، بايد يادآور شد كه در مقدمه اين ترجمه، فهرستی از منابع كار به دست داده شده است كه در رأس آن، شماری از منابع مشهور تفسير اهل سنت، چون تفاسير طبری، قرطبی، زمخشری، بيضاوی و جلالين به چشم میآيد. به عنوان تفاسير شيعی، مترجم دو تفسير مجمع البيان و ابوالفتوح را به عنوان منبع خود شمرده است. بخش سوم منابع، عبارت از ترجمه‌های قرآن به زبان‌های اروپايی است كه نام ترجمههايی چون آربری، بلاشر و پارِت در ميان آنها به چشم میخورد، اگر چه ميزان و نوع استفاده مترجم از اين ترجمهها مبهم مانده و تبيين نشده است. در بخش چهارم، دو ترجمه فارسی قرآن از ابوالقاسم پاينده و زين العابدين رهنما به عنوان منبع مطرح گرديده و به نظر میرسد كه استفاده مترجم از آنها در سطحی قابل ملاحظه بوده است. در بخش پنجم، مترجم از دو ترجمه روسی قرآن، يعنی ترجمه كراچكوفسكی و ترجمه فرقه احمديه به عنوان منبع خود ياد كرده و سرانجام در بخش ششم از دو واژهنامه قرآن كريم نام برده است كه يكی از آنِ راغب اصفهانی است و ديگری نوشته خاورشناس انگليسی جان پنريس.
با وجود اين كه ترجمه عثمانوف را بايد در زمره ترجمه‌های مستقيم از زبان عربی قلمداد كرد، اما تأثير ترجمه‌های فارسی قرآن و نيز ترجمه روسی كراچكوفسكی، در متن آن قابل توجه است و اين نكتهای است كه جز اشاره در مقدمه، از لا به لای ترجمه نيز احساس میگردد. و نيز، همان گونه كه در عنوان اثر بازتاب يافته است، در اين ترجمه افزون بر متن عربی قرآن، تفاسير نيز نقش مهمی داشتهاند و لذا میتوان آن را ترجمهای زبانشناختی - سنتی محسوب داشت.
ترجمه سوم اثر واليريا پوروخووا از اهالی اوختا در شمال غرب روسيه است. او بانويی مسلمان است و در ترجمه قرآن به روسی از كمك همسرش محمد سعيد الرشد اهل سوريه برخوردار بوده است. ترجمه، آن‌گونه كه مترجم خود مطرح كرده، از سوی جمعی از علمای كشورهای اسلامی مورد تأييد ضمنی قرار گرفته است. چنان كه در صفحه عنوان كتاب مطرح شده، مترجم در اين اثر، ترجمهای مفهومی از قرآن ارائه كرده و چندان در قيد ترجمه لفظ به لفظ و رعايت ظرايف زبانشناختی نبوده است. مترجم، با توجه به اين كه متخصص در زبان انگليسی است و بیترديد استفاده وی از متن عربی قرآن محدود بوده است، چنان‌كه خود در مصاحبهای بيان داشته، در ترجمه قرآن كريم به‌طور جدی از ترجمه‌های انگليسی آربری، پيكتال و عبداللّه يوسف علی بهره برده است.
ترجمه پوروخووا در چاپ نخست، ترجمه كاملی نبوده و بخشی از قرآن كريم، مشتمل بر سوره‌های 10 تا 35 را در بر نداشته است. اين چاپ نا تمام در 1993 در مسكو انتشار يافته است، اما در چاپ جديد اين نقص بر طرف گرديده و اثر متضمن ترجمهای از تمامی سوره‌های قرآن است. در اين ويرايش كامل كه در 1375ش / 1996 در تهران نيز به چاپ رسيده است، به ضميمه، بخش گستردهای نيز به عنوان ملاحظات ملحق شده كه در بردارنده نكاتی تفسيری و توضيحی است.
اگر كوششهای صورت گرفته در راستای ترجمه قرآن به زبان روسی مربوط به 5 سال نخست سده 20م را كه در واقع حركتی پيوسته به جريان سده 19م است، به كوششهای همان سده ملحق بدانيم، و اگر جريان نوين روی آوردن به ترجمه‌های روسی قرآن را در دهه 90 به صورت پديدهای ويژه جداگانه مورد بررسی قرار دهيم، بايد كوشش در جهت ترجمه قرآن به روسی در سده20 را تا اواخر اين سده به كراچكوفسكی منحصر بدانيم. ترجمه كراچكوفسكی كه حركتی جديد در جهت برگرداندن قرآن به روسی با بهرهگيری از اصول علمی و دانش زبانشناسی بود، در دوره متأخر شوروی در محافل خاورشناسی و اسلام شناسیِ روسی زبان، به عنوان تنها ترجمه قابل قبول قرآن تداول داشته است.
ايگناتی يوليا نوويچ كراچكوفسكی(1883ـ1951م) در شهر ويلنا در ليتوانی زادگاه خود تحصيلات مقدماتی را انجام داد و از 1901 در انستيتوی زبان‌های شرقی دانشگاه سنت پترزبورگ به فراگيری برخی زبان‌های شرقی از جمله عربی پرداخت. در 1908ـ1910 به عنوان عضوی از يك گروه علمی به كشورهای عربی از جمله مصر و سوريه سفر كرد و در 1921 به عنوان عضو آكادمی علوم روسيه و در 1923 به عنوان عضو المجمع العلمی العربی سوريه انتخاب شد. در سالهای دهه 20 كه هنوز حركت دين زدايی در روسيه از سوی بلشويكهای تازه به قدرت رسيده، صورت جدی به خود نگرفته بود، كراچكوفسكی يك دوره 9 ساله را در مطالعات قرآنی سپری كرد. نقطه آغاز اين دوره در سال 1921 بود كه وی سلسله دروسی تخصصی درباره قرآن در دانشگاه لنينگراد/سنتپترزبورگ برعهده گرفت. از آن پس تا سال 1930 به طور ناپيوسته و با انقطاعهای كوتاه و گاه بلند، توانست تقريباً تمام قرآن را در قالب دروس دانشگاهی به زبان روسی تدريس كند. نتيجه اين سلسله درسها كه در نسخهای منحصر به فرد برجای مانده، يك ترجمه از قرآن است كه برخی ملاحظات تفسيری را نيز در بردارد. اين ترجمه نه به ترتيب سوره قرآن، بلكه به ترتيب تقرير دروس دانشگاهی، به دست خود كراچكوفسكی در طول 9 سال به تدريج قلمی شده و اندك بازمانده از سوره‌های قرآنی نيز در سالهای 1929ـ1930 بدان افزوده شده است. پيش از آن كه كراچكوفسكی مجال آن بيابد تا دست نوشته نامنظم خود را سامان بخشد و آن را به طبع رساند، شرايط اجتماعی در روسيه به كلی دگرگون شده بود. اعمال شديد سياست دين زدايی در دهههای 30 و 40 مانع از آن بود تا وی در صدد نشر اين ترجمه برآيد.
در واقع سالها پس از درگذشت كراچكوفسكی، به دنبال انتشار «آثار برگزيده» او (سالهای 1955ـ1960م) بود كه بليايف ويراستار اين مجموعه بر آن شد تا ترجمه قرآن كريم را نيز به عنوان تكملهای بر اين مجموعه منتشر سازد. گريازنويچ از خاورشناسان پرورده مكتب كراچكوفسكی مأمور شد تا براساس دستنوشته اين ترجمه يك متن ترتيب يافته و منظم را فراهم آورد و سرانجام ترجمه با كوشش گريازنويچ و با مقدّمهای از بليايف در 1963 انتشار يافت. در همين سال ترجمهای ديگر نيز از الكساندر بورووكف توسط انتشارات ادبيات مشرق در مسكو منتشر شد كه در عرض كار كراچكوفسكی با استقبال چندانی مواجه نگرديد. در جريان شرايط خاص سياسی ـ اجتماعی در فاصله سالهای 1963 ت 1990، جريان ترجمه قرآن به روسی، يا تكميل ترجمه‌های پيشين با فترتی مواجه بود؛ به عنوان استثنايی در اين باره، آن هم در خارج از اتحاد شوروی، بايد به تجديد چاپ ترجمه كراچكوفسكی در سال 1979 در نيويورك اشاره كرد كه مقدمه و ملاحظات تفسيری كراچكوفسكی را در بر نداشت.
در سالهای 1990ـ1991، يعنی در واپسين سالهای بقای اتحاد شوروی، روسيه و ديگر جمهوریهای متحد عملاً در يك دوره انتقال سياسی ـ اجتماعی به سر میبردند و فشارهای اجتماعی گذشته تا حد زيادی كاهش يافته بود. در چنين شرايطی به طور طبيعی يك فضای آزاد برای توجه به مذهب نيز پديد آمد كه يكی از نتايج آن بذل توجهی خاص به انتشار متون مذهبی از سوی محافل فرهنگی بود. در اين ميان ترجمه‌های روسی قرآن، جايگاهی ويژه را دارا بودند و از همان سال 1990 حركتی چند در اين جهت صورت پذيرفت. ترجمه كراچكوفسكی نخست با نگرشی خاورشناختی با نظارت گريازنويچ در ميانه سال 1990 اجازه انتشار يافت و در تيراژ 100 هزار نسخه به چاپ رسيد. اين چاپ در واقع تجديد همان چاپ 1963 بود و تمامی يادداشتهای تفسيری و تعليقات كراچكوفسكی را همراه داشت. چاپ ديگری كه مجوز انتشار آن در پايان سال 1990 صادر شده است، به سفارش مسلمانان جمهوری خودگردان چچن - اينگوش و به منظور تأمين نياز مساجد و محافل اسلامی آن جمهوری در 200 هزار نسخه در مسكو انجام پذيرفته است و تفاسير و تعليقاتِ مترجم را در برندارد. سرانجام بايد از چاپ ديگری در همان سال در مؤسسه يازيچی در باكو ياد كرد كه يادداشتهای تفسيری كراچكوفسكی را نيز در پايان نسخه، ملحق دارد.
در عرض تجديد انتشار ترجمه كراچكوفسكی، ترجمه سابلوكوف كه از سوی برخی محافل مسلمان بيشتر مورد توجه بود، در 1990 به اهتمام شركت انتشاراتی «خانه بيرونی» در مسكو به چاپ مجدد رسيد. از تلاشهای انجام گرفته برای انتشار مجدّد ترجمه‌های پيشين در خارج از اتحاد شوروی سابق، به ويژه بايد به اقدام ناشر مصری «مؤسسة الزهراء للاعلام العربی» برای چاپ ترجمه سابلوكوف در 1993 در قاهره اشاره كرد.
همزمان با فروپاشی اتحاد شوروی در 1991، در محيط روسی زبان روند رويكرد به ترجمه قرآن شتابی افزون گرفت و علاوه بر حركتهايی در جهت تجديد چاپ ترجمه‌های موجود، كسانی نيز درصدد برآمدند تا ترجمههايی جديد از قرآن ارائه دهند. به خصوص با درك اين واقعيت كه تا اين سالها، جای ترجمهای روسی از سوی يك مترجم مسلمان خالی بوده است، مترجمانی مسلمان در صدد عرضه ترجمهای جديد برآمدند. در اين ميان آنچه به چاپ رسيده و در دسترس عموم قرار گرفته، ترجمهای به سرپرستی عثمانوف، ترجمهای از پوروخووا و ترجمهای از فرقه احمديه است.
درباره ترجمه مربوط به فرقه احمديه كه گروه عثمانوف نيز در كار خود از آن به سان منبعی بهره جستهاند، بايد گفت كه اين ترجمه به سلسله ترجمه‌های اين فرقه از قرآن به زبان‌های گوناگون جهان تعلق دارد و ويژگی عمومی اين ترجمهها را نيز داراست. اين اثر كه در شمار ترجمه‌های فرقهای محسوب است، زير نظارت خليفه احمديه در 1987 به چاپ رسيده است و نسبت به ديگر ترجمه‌های صورت گرفته توسط مسلمانان تقدم زمانی دارد.
ترجمه گروه عثمانوف، توسط گروهی از آكادميسينهای روسيه و وابستگان مؤسسه خاورشناسی به رياست م. نوری عثمانوف و همكاری ت. ای. ابراهيم، م. س. كيكتف و ن. ب. كونديروا فراهم آمده است. عثمانوف اصلاً مسلمان و اهل داغستان در جنوب غرب فدراسيون روسيه، و زمينه اصلی تخصصش زبان و ادبيات فارسی است. متن نهايی اين ترجمه در 1992 در مسكو آماده چاپ شده و چاپی از آن در قم به كوشش انتشارات انصاريان انجام شده است.
در سخن از منابع ترجمه، بايد يادآور شد كه در مقدمه اين ترجمه، فهرستی از منابع كار به دست داده شده است كه در رأس آن، شماری از منابع مشهور تفسير اهل سنت، چون تفاسير طبری، قرطبی، زمخشری، بيضاوی و جلالين به چشم میآيد. به عنوان تفاسير شيعی، مترجم دو تفسير مجمع البيان و ابوالفتوح را به عنوان منبع خود شمرده است. بخش سوم منابع، عبارت از ترجمه‌های قرآن به زبان‌های اروپايی است كه نام ترجمههايی چون آربری، بلاشر و پارِت در ميان آنها به چشم میخورد، اگر چه ميزان و نوع استفاده مترجم از اين ترجمهها مبهم مانده و تبيين نشده است. در بخش چهارم، دو ترجمه فارسی قرآن از ابوالقاسم پاينده و زين العابدين رهنما به عنوان منبع مطرح گرديده و به نظر میرسد كه استفاده مترجم از آنها در سطحی قابل ملاحظه بوده است. در بخش پنجم، مترجم از دو ترجمه روسی قرآن، يعنی ترجمه كراچكوفسكی و ترجمه فرقه احمديه به عنوان منبع خود ياد كرده و سرانجام در بخش ششم از دو واژهنامه قرآن كريم نام برده است كه يكی از آنِ راغب اصفهانی است و ديگری نوشته خاورشناس انگليسی جان پنريس.
با وجود اين كه ترجمه عثمانوف را بايد در زمره ترجمه‌های مستقيم از زبان عربی قلمداد كرد، اما تأثير ترجمه‌های فارسی قرآن و نيز ترجمه روسی كراچكوفسكی، در متن آن قابل توجه است و اين نكتهای است كه جز اشاره در مقدمه، از لا به لای ترجمه نيز احساس میگردد. و نيز، همان گونه كه در عنوان اثر بازتاب يافته است، در اين ترجمه افزون بر متن عربی قرآن، تفاسير نيز نقش مهمی داشتهاند و لذا میتوان آن را ترجمهای زبانشناختی - سنتی محسوب داشت.
ترجمه سوم اثر واليريا پوروخووا از اهالی اوختا در شمال غرب روسيه است. او بانويی مسلمان است و در ترجمه قرآن به روسی از كمك همسرش محمد سعيد الرشد اهل سوريه برخوردار بوده است. ترجمه، آن‌گونه كه مترجم خود مطرح كرده، از سوی جمعی از علمای كشورهای اسلامی مورد تأييد ضمنی قرار گرفته است. چنان كه در صفحه عنوان كتاب مطرح شده، مترجم در اين اثر، ترجمهای مفهومی از قرآن ارائه كرده و چندان در قيد ترجمه لفظ به لفظ و رعايت ظرايف زبانشناختی نبوده است. مترجم، با توجه به اين كه متخصص در زبان انگليسی است و بیترديد استفاده وی از متن عربی قرآن محدود بوده است، چنان‌كه خود در مصاحبهای بيان داشته، در ترجمه قرآن كريم به‌طور جدی از ترجمه‌های انگليسی آربری، پيكتال و عبداللّه يوسف علی بهره برده است.
ترجمه پوروخووا در چاپ نخست، ترجمه كاملی نبوده و بخشی از قرآن كريم، مشتمل بر سوره‌های 10 تا 35 را در بر نداشته است. اين چاپ نا تمام در 1993 در مسكو انتشار يافته است، اما در چاپ جديد اين نقص بر طرف گرديده و اثر متضمن ترجمهای از تمامی سوره‌های قرآن است. در اين ويرايش كامل كه در 1375ش / 1996 در تهران نيز به چاپ رسيده است، به ضميمه، بخش گستردهای نيز به عنوان ملاحظات ملحق شده كه در بردارنده نكاتی تفسيری و توضيحی است.
مطالب مرتبط
