نگاهی به هفت دوره برگزاری گران‌ترین جایزه ادبی کشور
گروه ادب: جایزه ادبی جلال آل احمد گران‌ترین جایزه ادبی در کشور است که هفتمین دوره آن چند روز قبل برگزار شد؛ جایزه‌ای که در بیشتر دوره‌ها هیچ برگزیده‌ای نداشته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، جایزه گران‌قیمت جلال آل‌احمد هفت سالی هست که برگزار می‌شود و میزان جوایز آن (110 سکه) توجه هر شنونده و بیننده‌ای را جلب می‌کند. این تنها جایزه گران‌قیمیتی است که در حوزه ادبیات وجود دارد و هر سال با معرفی برگزیده‌ها و شایسته‌تقدیرهایی همراه بوده است. هر چند تعداد برگزیده‌ها کم بوده‌اند، اما هفتمین دوره بیشترین تعداد برگزیده را انتخاب کرد.
در این گزارش نگاهی به هفت دوره برگزار شده و آثار برگزیده و شایسته تقدیر داریم تا مروری کنیم بر اینکه چه کتاب‌هایی و چه نویسندگانی در این دوره‌ها انتخاب شده‌اند و یا چه کتاب‌هایی به مرحله نامزدهای نهایی رسیده‌اند.
دوره نخست: بدون برگزیده
اولین دوره جایزه جلال آل‌احمد سال 87 برگزار شد. دوره اول این جایزه برگزیده‌ای نداشت. در حوزه داستان، مجموعه داستان «اژدهاکشان»، اثر یوسف علیخانی و داستان بلند «قاعده بازی» نوشته فیروز زنوزی‌جلالی مشترکاً شایسته تقدیر اعلام شدند. در حوزه نقد ادبی نیز دو اثر «آئین آینه» نوشته حسینعلی قبادی و «اسطوره تا حماسه» نوشته سجاد آیدنلو مشترکاً شایسته تقدیر اعلام شدند. در حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری نیز کتاب «مجاهدین خلق، پیدایی تا فرجام» مورد تقدیر هیئت داوران قرار گرفت.
دوره دوم: طلوع آفتاب جایزه
دوره دوم جایزه جلال آل‌احمد در گروه نقد ادبی، کتاب‌های «زبان عرفان» اثر علیرضا فولادی، «تماشاخانه اساطیر» اثر نغمه ثمینی، مشترکاً حائز رتبه برگزیده اعلام شدند. هیئت داوران دوره دوم جایزه ادبی جلال آل‌احمد در حوزه مستندنگاری و تاریخ‌نگاری یک نام آشنا را برای مخاطبانش روکرد: کتاب «دا».
در دوره دوم جایزه جلال در حوزه داستان، هیچ اثری حائز رتبه نشد.
دوره سوم: باز هم بدون اعلام برگزیده
داوران در حوزه تاریخ‌نگاری و مستندنگاری، هیچ اثری را برگزیده یا شایسته تقدیر ندانستند. در حوزه نقد ادبی نیز هیچ کتابی نتوانست حائز رتبه برگزیده شود و کتاب‌های «از معنا تا صورت» نوشته مهدی محبتی و «تاریخ ادبی ایران» و «قلمرو زبان فارسی» اثر سیدمهدی زرقانی مشترکاً توانستند عنوان رتبه شایسته تقدیر را به خود اختصاص دهند. حوزه داستان نیز مانند حوزه نقد ادبی، کتاب برگزیده نداشت و دو اثر «تالار پذیرایی پایتخت» نوشته محمدعلی گودینی و «نامیرا» نوشته صادق کرمیار به عنوان کتاب‌های داستانی شایسته تقدیر در این دوره معرفی شدند.
دوره چهارم: همه بخش‌ها جایزه گرفتند
داوران در حوزه داستان، کتاب «جاده جنگ» تألیف منصور انوری را به عنوان کتاب برگزیده این حوزه انتخاب کردند. انتخاب «جاده جنگ» حواشی هم داشت. در حوزه نقد ادبی، کتاب «از اشارت‌های دریا» کتاب برگزیده این دوره اعلام شد. چهارمین دوره جایزه جلال آل‌احمد در حوزه تاریخ‌نگاری هم شلوغ‌ترین دوره خود را تجربه کرد. در این دوره سه کتاب به صورت مشترک، عنوان برگزیده را به خود اختصاص دادند: کتاب «نبرد سمیرم» اثر کاوه بیات، کتاب «فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی دکن در دوره بهمنیان» نوشته محسن معصومی و در نهایت کتاب «علل و عوامل جابجایی کانون‌های تجاری در خلیج فارس، نوشته محمدباقر وثوقی. در این دوره کتاب «تا خمینی‌شهر» در حوزه مستندنگاری شایسته تقدیر اعلام شد.
دوره پنجم: بی‌برگزیده
در حوزه داستان این جشنواره، کتاب «حافظ هفت» اکبر صحرایی به عنوان کتاب شایسته تقدیر این دوره انتخاب شد. در حوزه نقد ادبی، نیز کتاب «عقل سرخ» نوشته تقی پورنامداریان و «مولوی و اسرار خاموشی» نوشته علی محمدی‌آسیاآبادی شایستگان تقدیر این دوره در حوزه نقد ادبی اعلام شدند. حوزه مستندنگاری دو کتاب شایسته تقدیر داشت: یکی کتاب «نورالدین پسر ایران» اثر معصومه سپهری و دیگری «شرح اسم» نوشته هدایت‌الله بهبودی. در حوزه تاریخ‌نگاری هم به زعم داوران هیچ کتابی نتوانست حائز رتبه‌های برگزیده یا شایسته تقدیر شود.
دوره ششم: همچنان بی‌برگزیده
این دوره در حوزه نقد ادبی، کتاب «سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها» تألیف محمود فتوحی، کتاب شایسته تقدیر اعلام شد. در بخش مستندنگاری دو کتاب شایسته تقدیر اعلام شدند: «اجتماعیون عامیون» اثر سهراب یزدانی و «انتفاضه شعبانیه».
بخش مستندنگاری نیز توانست در دوره ششم یک کتاب شایسته تقدیر داشته باشد: «نبرد طریق‌القدس» تألیف امیر رزاق‌زاده. و در نهایت بخش داستان نیز به عنوان آخرین بخش از این دوره هیچ برگزیده یا شایسته تقدیری نداشت.
دوره هفتم: طلایی‌ترین دوره
در دوره هفتم تغییرات بسیاری را شاهد بودیم. یکی از این تغییرات واگذاری برگزاری جایزه جلال از خانه کتاب به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان است. در دوره جدید شیوه‌نامه اجرایی نیز دستخوش تغییراتی شده است.
در این دوره هیئت داوران در بخش رمان و داستان بلند، کتاب‌های «آه با شین» تألیف محمدکاظم مزینانی و «ملکان عذاب» تألیف ابوتراب خسروی را به صورت مشترک به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.
نامزدهای این بخش عبارت بودند از:
«آه با شین» اثر محمدکاظم مزینانی محصول انتشارات سوره مهر
«بی‌ترسی» نوشته محمدرضا کاتب محصول نشر ثالث
«روز حلزون» اثر زهرا عبدی محصول نشر گیسا
«سنگ و سایه» نوشته محمدرضا صفدری محصول نشر ققنوس
«ملکان عذاب» اثر ابوتراب خسروی از نشر ثالث
ابوتراب خسروی در بخش داستان کوتاه این جایزه به عنوان داور فعالیت داشت.
در بخش نقد ادبی نیز کتاب «گشودن رمان» اثر حسین پاینده برگزیده شد.
نامزدهای این بخش عبارت بودند از؛
«گشودن رمان» اثر حسین پاینده، نشر مروارید
«نشانه-معناشناسی دیداری» اثر حمیدرضا شعیری، نشر سخن،
«آینه‌های دور و نزدیک» اثر صابر امامی، موسسه خانه کتاب
«شهر و تجربه مدرنیته فارسی» اثر نرگس خالصی مقدم، نشر تیسا
«کارکرد گفتمانی سکوت» اثر لیلا صادقی، نشر نقش جهان.
حسین پاینده در هفتمین دوره جایزه جلال عضو هیئت علمی بود.
در بخش داستان کوتاه اثری به عنوان برگزیده انتخاب نشد و کتاب «رازهای سانتی‌متری» شایسته تقدیر شناخته شد.
نامزدهای بخش داستان کوتاه عبارت بودند از:
مجموعه داستان‌های «رازهای سانتی‌متری» اثر مردعلی مرادی از نشر روزنه
«در هوای گرگ و میش» اثر محسن عباسی از نشر رخداد نو
«گرمازدگی» اثر فرشته احمدی از نشر افق
«سرطان جن» رامبد خانلری از نشر آگه
«دوربرگردان» اثر میثم کیانی از نشر زاوش
در بخش مستندنگاری نیز دو کتاب «زندان الرشید» و «سفر برگذشتنی» به صورت مشترک برگزیده شدند و به نویسندگان آن‌ها (محمدمهدی بهداروند و محمدرضا توکلی صابری) هر کدام 55 سکه طلا تعلق گرفت.
نامزدهای این بخش عبارت بودند از:
1970 روز در شماره شش ژان پارت از حجت الله ایوبی، منتشر شده توسط نشر ثالث
«پنجره‌های تشنه» از مهدی قزلی، انتشارات سوره مهر که قبل از برگزاری مراسم اختتامیه انصراف داد.
«زندان الرشید» از محمدمهدی بهداروند، انتشارات سوره مهر
«سفر برگذشتنی»، محمدرضا توکلی صابری از نشر قطره
«شرح بی‌نهایت» از آزرم و فرهاد فخرالدینی، نشر قطره
