«آنچه باید از قرآن حفظ باشیم» را بخوانید
گروه فعالیت‌های قرآنی: جلد اول مجموعه «گنجینه نور» تألیف رضا نباتی به آنچه که باید از قرآن حفظ باشیم، می‌پردازد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، جلد اول کتاب «گنجینه نور» تألیف رضا نباتی در شمارگان سه هزار نسخه به منظور حفظ 313 پیام قرآنی ویژه دانش‌آموزان پایه‌های اول تا ششم ابتدایی، فرهنگیان و اولیای دانش‌آموزان توسط انتشارات ندای آسمان به چاپ رسیده است. مؤلف در این کتاب به آنچه باید از قرآن حفظ باشیم، می‌پردازد.
به بهانه انتشار این کتاب، گفت‌وگویی با رضا نباتی، مؤلف «گنجینه نور» داشته‌ایم که در زیر می‌خوانید:
هدف شما از تألیف کتاب گنجینه نور چه بود؟
دریای بی‌کران قرآن کریم و سخنان معصومین(ع) فرصتی است تا بر قایق اندیشه سوار و در جست و جوی حقیقت ناب و زلال هستی روان شد و در این دو روزه عمر به قول شاعر؛
آب دریا را اگر نتوان کشید
پس به قدر تشنگی باید چشید
سال‌هاست این اندیشه تلخ که «چرا بهره مردمان این سرزمین نجیب و مسلمان از گنجینه‌های گهربار این دریای وسیع و عمیق، اندک و ناچیز است؟» همراه من بوده است و تلاش کرده‌ام تا جایی که ممکن است از روزنه‌هایی که به سوی نور معرفت گشوده شده، راهی به سوی حقیقت پیدا کنم و عاقبت راه را در استفاده مستقیم و بی‌واسطه از قرآن و احادیث شریف یافتم.
خداوند را شاکرم که توفیق آماده‌سازی دو جلد کتاب گنجینه نور را نصیب من کرد تا پس از سال‌ها آرزو، تلاش، تجربه، مساعدت و راهنمایی اساتید، خدمتی هرچند کوچک ولی مؤثر رقم زده شود؛ گرچه شیوه و محتوای این کتاب‌ها به تدریج با کمک خوانندگان بهتر و کامل‌تر خواهد شد.
درباره دلایل و مسائلی که منجر به تالیف این کتاب شد، توضیح دهید؟
کتاب گنجینه نور نتیجه چند سال بحث و بررسی و کارشناسی است که در عین سادگی می‌تواند یک بیانیه در ضرورت و چگونگی تحول بنیادین آموزش عمومی قرآن کشور به شمار آید و می‌توان گفت این کتاب بخش عمده‌ای از اصول، مبانی و اهدافی را که در ادامه خواهد آمد را تأمین کرده است. سایر اهداف در جلد سوم که شامل مشاهیر آیات و روایات براساس طبقه‌بندی فرازهای نامدار قرآنی و روایی خواهد بود، حاصل می‌شود.
چه مبانی و اصولی در تألیف این کتاب (جلد اول و دوم) به عنوان راهبرد و جهت اصلی حرکت مد نظر بوده است؟
1ـ کودکان باید معارف دینی و اعتقادی خود را به طور مستقیم از قرآن و سنت (روایات صحیح) دریافت کنند.
2ـ دو حوزه آموزش قرآن و آموزش معارف قرآن به صورت درهم تنیده و توأم ارائه شود و نه دو حوزه کاملاً جدا و دور از هم،
3ـ آموزش قرآن و حدیث باید برای مخاطبان و به ویژه کودکان معنادار باشد؛ یعنی با نیازهای روزمره آنان ارتباط مستقیم داشته باشد.
4ـ قبل از هر کاری باید آیات شریف قرآن کریم متناسب با نیاز، درک و فهم و علایق دانش‌آموزان طبقه‌بندی شود و سپس برای آموزش هر بخش به طراحی محتوا و روش اقدام کرد. در حال حاضر این رویه معکوس است.
5ـ به «فرهنگ آموزش قرآن» به جای پرداختن به آموزش مقدمات بی روح به نام آموزش قرآن توجه شود. (عمل شرط آموزش)
6ـ اولویت «تعلیم کتاب‌الله» باشد و نه آموزش مقدماتی چون روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، قرائت و حفظ و... به نام آموزش قرآن،
7ـ آموزش مقدمات یادگیری قرآن (از روخوانی تا حفظ و مفاهیم) باید در خدمت «تعلیم کتاب‌الله» باشد.
8ـ فرهنگ انس مستمر و روزانه آحاد مردم با قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین هدف گمشده در آموزش قرآن کشور و کلید حل مشکلات فرهنگی کشور احیا شود.
9ـ آموزش‌های عمومی مستقل از آموزش‌های تخصصی قرآن ارائه و برنامه‌ریزی شود و نه این که آموزش عمومی مقدمه آموزش‌های تخصصی قرآن قرار گیرد.
10ـ عناوین و سرفصل‌ها در محتوای آموزش‌های عمومی قرآن باید جامع و درهم تنیده شود؛ مانند ارتباط آموزش خواندن با آموزش مفاهیم قرآن،
11ـ آموزش‌هایی مانند تجوید و حفظ و قرائت نیز می‌تواند در دو بخش عمومی و تخصصی تعریف، برنامه‌ریزی و اجرا شود. مانند حفظ نسبی و تجوید عمومی،
12ـ آموزش مهارت تفکر در آموزش عمومی قرآن(به عنوان حلقه مفقوده در ایجاد علاقه و انگیزه درونی مخاطبان) در اولویت آموزش قرار گیرد.
13ـ آموزش مفاهیم (درک معنا) با آموزش قرائت در هم تنیده ارائه شود، نه دو بخش مستقل از یکدیگر،
14ـ ترجمه‌خوانی و استفاده از ترجمه‌های رایج در فهم قرآن به عنوان مقدمه‌ای برای آموزش مفاهیم قرآن کریم (به شکل اصولی و روش‌مند) مورد توجه قرار گیرد.
موارد چهارده‌گانه فوق را می‌توان به عنوان اصول پیشنهادی حاکم بر برنامه و اهداف آموزش عمومی قرآن در کشور قلمداد کرد. شاید بیان این تذکر در این بخش لازم باشد که طبق مصوبه منشور توسعه فرهنگ قرآنی کشور، اهداف آموزش عمومی قرآن در مبانی، اصول و روش‌ها و نیز طراحی محتوا باید از حوزه آموزش‌های تخصصی جدا شود. به طور قطع اکتفا به ابلاغ این اهداف بدون تعیین اصول و چارچوب‌های لازم، اثر‌بخش نخواهد بود، بلکه به تدریج علیه خودش به کار خواهد رفت.
در تألیف این کتاب به چه اهداف و موضوعاتی توجه داشته‌اید؟
این اثر که در راستای ترویج فرهنگ ناب و انسان‌ساز قرآن کریم و معارف اهل بیت(ع) و نیز در پاسخ به منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی و تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن کریم کشور، تألیف و شده است بر آن است تا به بهانه پرداختن به حفظ موضوعی پیام‌های قرآنی و روایات شریف ائمه معصومی(ع) چند هدف ارزشمند زیر را نیز دنبال کند:
1ـ محتوای ارائه شده برای مخاطبان معنادار باشد. (با نیاز روزمره و علایق دانش‌آموزان ارتباط تنگاتنگ داشته باشد.)
2ـ سطح مورد انتظار و نیز روش آموزش پیشنهادی برای همه دانش‌آموزان قابل حصول و لذت‌بخش باشد.
3ـ پیام‌های قرآنی و احادیث نورانی در کنار آموزش کتاب‌های درسی دینی و قرآن به عنوان فعالیت‌های مکمل ارائه شود.
4ـ به بهانه حفظ موضوعی این پیام‌های قرآنی و احادیث نورانی، زمینه مناسبی برای آموزش مهارت تفکر که مقدمه عمل صالح است فراهم شود.
4ـ احادیث و موضوعات انتخاب شده عمدتاً برگرفته از بخش «شعارهای هفته» کتاب‌های درسی پایه‌های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه دهه‌های قبل و از سایر کتب، منابع و سایت‌های مرتبط با معارف اهل بیت(ع) است.
ارتباط این کتاب با منویات مقام معظم رهبری درباره حفظ و مفاهیم قرآن چیست؟
از اهداف این دو کتاب که می‌تواند تا حدود زیادی به مطالبات و منویات مقام معظم رهبری پاسخ دهد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ توجه به ترویج فرهنگ و معارف قرآن کریم و اهل بیت(ع) برای تحقق سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در کشور،
2ـ تقویت مهارت‌های پایه‌ای خواندن، فهمیدن، تدبر، تفکر و انس مستمر با قرآن و احادیث اهل بیت(ع)،
3ـ حفظ اجمالی احادیث مشهور و مناسب با نیاز دانش‌آموزان در هر پایه تحصیلی در کنار حفظ قرآن کریم، با تقویت انگیزه مخاطبان در اثر کسب تجربه موفق،
4، زمینه‌سازی تحقق اهداف آموزش عمومی قرآن کریم در خانه و مدرسه با بهره‌گیری از شیوه‌های آسان و همگانی،
5ـ در اختیار قرار دادن گنجینه‌ای از پیام‌های قرآنی و احادیث نورانی برای استفاده اقشار مختلف از جمله؛ معلمان، دانش آموزان، اولیا و کارشناسان و پژوهشگران قرآنی در طرح و برنامه‌های متنوع،
از ویژگی‌های فیزیکی و محتوایی این دو کتاب به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟
1ـ با توجه به چهار رنگ بودن کتاب، روایات به شکل آموزشی و منطبق با رسم‌الخط و شیوه علامت‌گذاری کتاب‌های درسی تنظیم و ارائه شده است.
2ـ در انتخاب آیات و احادیث، به شهرت، سادگی، کوتاهی و روانی عبارات و نیز قابلیت طرح برای بحث و گفت‌وگو در کلاس درس توجه شده است.
3ـ در کنار انتخاب موضوعات متنوع به عناوین نماز، انس روزانه با قرآن، علم‌آموزی، ظلم‌ستیزی، احترام به والدین و مسائل اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی تأکید بیشتری شده است.
4ـ به تدریجی بودن روش آموزش از ساده به مشکل و در قالب هفت سطح با هدف آموزش مهارت فهم آیات و روایات با بهره‌گیری از روش ترجمه و کشیدن خط زیر کلمات ساده و پرکاربرد توجه و تأکید شده است.
5ـ در انتخاب آیات و احادیث و ترجمه آنها، توانایی مخاطبان در خواندن، فهم و تدبّر اولیه و هم‌چنین نیازها، علایق و انگیزه آنها توجه شود؛ لذا معلمان و اولیای دانش‌آموزان در مقام آموزش، هم به موضوع پیام و حدیث و هم به ترجمه آن دقت کرده و در همین حد نیز از مخاطب انتظار شرح و توضیح داشته باشید.
انتظار شما از جامعه بویژه معلمان و مدارس چیست؟
انتظار این است که مدیران مدارس و معلمان علاقه‌مند با پرداختن به آموزش تدریجی این پیام‌های قرآنی و احادیث نورانی در فرصت‌های کوتاه و مناسب مدرسه و کلاس درس، ضمن تشویق دانش‌آموزان به حفظ نسبی آنها، زمینه انس عملی آنان با قرآن کریم و معارف اهل بیت(ع) را فراهم آورند.
