تهران و دفاع مقدس؛ روایت ناگفته‌های حملات عراق به پایتخت
گروه جهاد و حماسه: کتاب «پژوهشی درباره تهران و دفاع مقدس» نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی را می‌توان تلاشی برای ربط دادن اسناد مرتبط با تاریخ تهران در دوره جنگ و نمایش آنها دانست.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، کتاب «پژوهشی درباره تهران و دفاع مقدس» از تازه‌های نشر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که منبع خوبی برای تاریخ‌نویسان به شمار می‌رود.
تاریخ هشت سال دفاع مقدس مردم ایران از جهات بسیار، خواندنی است. ملت ایران در مقاومتی ستودنی تجاوز دشمنی سراپا مسلح و مورد حمایت بسیاری از ابرقدرت‌های جهان را دفع کرد و چهره‌ای قابل احترام از خود به یادگار گذاشت. از این رو ثبت و ضبط آنچه در این هشت سال به وقوع پیوست ضرورتی انکارناپذیر است.
نویسنده در مقدمه این اثر با اذعان بر اینکه تا به امروز کتاب‌های بسیاری درحوزه تاریخ جنگ ایران و عراق انتشار یافته، اما آن طور که باید حق این حادثه ادا نشده است، آورده: «هنوز ناگفته‌های جنگ فراوان و هنوز اسناد و مدارک زیادی از نگاه‌ها دور مانده است و در یک کلام، تاریخ‌نگاری جنگ هنوز نگاه به آینده دارد و به مورخانی که خواهند آمد. باشد که ایشان دین خود را به بزرگترین واقعه تاریخی ایران معاصر ادا کنند.»
شاه آبادی در طول نگارش مطالب این کتاب همواره تلاش کرده رشته سخن را به اسناد و مدارک بسپارد و تا آنجا که مقدور است خود چیزی نگوید.
وی پس از مقدمه اشاره‌ای به منابع استفاده شده در نگارش کتاب کرده و اسناد مورد استفاده را به مجموعه مکاتبات نهادهای نظامی همچون سپاه، ارتش و ژاندارمری با یکدیگر، مکاتبات نهادهای نظامی با یگان‌های تحت امر خود، مکاتبات نهادهای غیر نظامی مانند استانداری‌ها، وزارت کشور، دفتر امام خمینی و ... با نهادهای نظامی و با یکدیگر، گزارش‌های عادی و محرمانه‌ای که نهادهای نظامی و غیر نظامی برای یکدیگر ارسال کرده‌اند و محتویات بولتن‌های خبری محرمانه که نهادهای نظامی و غیر نظامی منتشر کرده‌اند طبقه‌بندی کرده است.
در این کتاب هر جا از اسناد استفاده شده تلاش شده متن سند دقیق و بدون تغییر ذکر شود. البته بسته به ضرورت کار و با هدف جلوگیری از اطناب، گاهی فقط برش‌هایی از اسناد ذکر شده و گاهی نیز با افزودن یکی، دو کلمه در میان دو علامت قلاب، به فهم مطالب سند کمک شده است.
این کتاب تلاشی است برای نگارش تاریخ محلی تهران در دوران هشت ساله جنگ ایران و عراق و به عنوان یک تاریخ محلی کوچک با محدودیت در دوره زمانی، محدودیت موضوعی، محدودیت در منابع و محدودیت مکانی مواجه است.
این کتاب پژوهشی در قالب چهار فصل به نگارش درآمده که فصل اول مروری سریع بر تاریخ تهران از آغاز تا جنگ تحمیلی دارد که این مرور سابقه تاسیس تهران و جنگ‌های مرتبط با آن را دربرمی‌گیرد. فصل دوم نیز اطلاعات و اسناد مرتبط با آغاز جنگ و حوادث پیش از آن را شامل می‌شود. همچنین در این فصل به نخستین بمباران تهران و اولین اقدامات دفاعی این شهر در برابر حملات دشمن پرداخته شده است. فصل سوم نیز به بررسی حملات هوایی دشمن به مناطق مسکونی و مراکز اقتصادی تهران چه در دوره جنگ چه در دوره اول جنگ و چه در دوره‌های بعد که جنگ شهرها نام گرفت می‌پردازد. فصل نهایی کتاب نیز به بررسی زندگی در تهران به عنوان یک شهر درگیر جنگ از وجوه مختلف اقتصادی، فرهنگی و هنری، بهداشت و درمان و مسائل اجتماعی اختصاص دارد.
اگر در منابع تاریخی نام تهران را جست‌وجو کنیم، نزدیک قرن سوم هجری به دو قریه با نام طهران برمی‌خوریم. یکی قریه‌ای در حوالی اصفهان که آن زمان رجال نامی زیادی داشته است و دیگری قریه‌ای حدود ری که مشاهیر زیادی نداشته، اما آبادتر و پررونق‌تر بوده است. دلیل این رونق شاید نزدیکی به ری یکی از بزرگترین و آبادترین شهرهای ایران بوده باشد.
قریه کوچک طهران برای تبدیل شدن به ابرشهر تهران حوادث بسیاری را پشت سر گذاشته است. حوادثی که در میان آنها جنگ‌ها بیش از همه به خاطر مانده‌اند.
جنگ تحمیلی در تهران یکباره آغاز نشد و مورخان برای شروع جنگ، تاریخی معین را برگزیده‌اند، اما تهران از ماه‌های پیش از این تاریخ درگیر جنگ شده بود. بمب‌گذاری‌های متعدد و اقدامات ستون پنجم در تهران موضوعی است که معمولاً از نگاه مورخان دفاع مقدس دور مانده است.
تهران در طول هشت سال جنگ بارها و بارها هدف حملات دشمن قرار گرفت. مراکز نظامی، اقتصادی، بیمارستان‌ها و بافت مسکونی این شهر در آغاز با هواپیما و پرتاب راکت هدف قرار می‌گرفت و در ادامه به شکلی مخرب‌تر به وسیله موشک‌های زمین به زمین. بی‌شک جنگ شهرها و حملات قبل از آن تاثیر گسترده‌ای بر زندگی اجتماعی مردم تهران گذاشت. حوادث مختلفی در این دوران روی داد که متاثر از حملات هوایی و موشکی دشمن بود. پایتخت ایران برای مقابله با این حملات آرایش دفاعی خاصی گرفت که هم در بعد نظامی و هم در بعد غیر نظامی تعاریف خاص خود را داشت.
مواجهه تهران با جنگ از جهات بسیاری بر سازوکار زندگی در این شهر تاثیر گذاشته بود. از یک سو تهران به عنوان پایتخت و بزرگترین شهر کشور وظیفه داشت در برابر هجوم دشمن در سراسر کشور به دفاع بپردازد و از سوی دیگر می‌بایست حملاتی را به طور مستقیم متوجه خود این شهر بود دفع می‌کرد. شکی نیست که بروز جنگ بر همه ابعاد زندگی در یک شهر تاثیر می‌گذارد. اقتصاد، مناسبات اجتماعی، فرهنگ، بهداشت، رمان، آموزش و ... همه به یک اندازه از جنگ تاثیر می‌پذیرند، چهره‌ای متفاوت از یک شهر ارائه می‌دهند.
تهران در طول دوران جنگ با همه فراز و نشیب‌هایش بهترین فرزندان خود را تقدیم جبهه‌ها کرد تا سدی باشند در برابر دشمنی که استقلال و تمامیت ارضی کشور را نشانه رفته بود. این فرزندان رشید از دلاوری خود تصاویری خلق کردند که هیچ‌گاه فراموش نخواهد شد. بسیاری از ایشان در نبرد با دشمن جان باختند، عده‌ای سلامتی خود را برای همیشه از دست دادند و حاصل آن شد که دشمن پشیمان از حمله به ایران پا پس کشید و نام ایران که تهران را در قلب خود جای داده بود همچنان پرافتخار باقی ماند.
