صکوک ابزاری کامل‌تر از اوراق قرضه است/ توزیع عادلانه ریسک در صکوک
گروه اقتصاد: به گفته سعیدی، صکوک ابزاری نیست که بتوان آن را از بازار سرمایه و فرآیند تأمین مالی کشور حذف کرد، بلکه کلیت صکوک برای تأمین مالی امری الزامی است و سال‌ها در سازمان بورس کار شده تا صکوک در کشور پا بگیرد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه، علی سعیدی، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، درباره ضرورت انتشار صکوک گفت: انواع صکوک نه تنها بهترین جایگزین برای اوراق قرضه است بلکه در بسیاری از موارد ابزار کاملتری از اوراق قرضه است.
علی سعیدی در ادامه افزود: در شرایط نکول بانی، ریسک اوراق صکوک هم برای بانی هم برای دارنده اوراق کمتر از اوراق قرضه است.
وی درباره تفاوت صکوک و اوراق قرضه گفت: شرکت‌هایی که از طریق انتشار اوراق قرضه تأمین مالی می‌کنند، فقط به دارندگان اوراق بدهکار هستند بنابراین رابطه دایره مدیون وجود دارد پس اگر به هر دلیلی شرکت تأمین مالی کننده امکان پرداخت بدهی را نداشته باشد هیچ چیز دست دارندگان اوراق نیست.
نائب رییس هیئت‌مدیره سازمان بورس ادامه داد: در اوراق اجاره و سایر اوراق بهادار اسلامی بر خلاف اوراق قرضه، پشتوانه دارایی وجود دارد در این موارد در صورتی که بانی یا منتشرکننده اوراق SPV یا واسط به وکالت از دارندگان اوراق ـ دارندگان اوراق مالک شرعی دارایی هستند و بانی صرفاً فقط از آن دارایی استفاده می‌کند ـ عدم توان بازپرداخت داشته باشد یا ورشکست شود یا هر مشکل دیگری پیش بیاید، SPV دارایی را در بازار به فروش می‌گذارد و پول خریداران اوراق را می‌پردازد.
به گفته سعیدی مبنای اوراق اسلامی وجود فیزیکال یک دارایی است که با استفاده از آن دارایی می‌شود در شرایط خطر مشکل را برطرف کرد بنابراین در این مدل ریسک برای بانی هم کمتر می‌شود.
وی درباره مزیت اوراق صکوک نسبت به اوراق قرضه با ذکر مثالی گفت: شرکتی هزار میلیارد ریال اوراق قرضه منتشر کرده اگر شرکت پس از بازپرداخت چند ماه دچار مشکل شود حتی اگر به پشتوانه اوراق قرضه دارایی برای ادای بدهی داشته باشد باید آن دارایی را به فروش برساند و از آنجایی که معمولاً شرکت‌ها در شرایطی توان بازپرداخت ندارند که فرآیند اقتصادی دچار مشکل شده است، اقدام به فروش اموال بانی با مشکل مواجه می‌شود.
سعیدی دراین باره توضیح داد: به دلیل مشکلات کلان اقتصادی بانی اولاً در خود فروش دچار مشکل است ثانیاً مجبور است با ضرر دارایی را به فروش برساند و از طرفی دیگر مبلغ فروش دارایی می‌تواند تکافوی میزان بدهی را نکند در نتیجه شرکت هم بابت بدهی اوارق منتشر شده و هم بابت فروش دارایی به زیر قیمت دچار بحران می‌شود در حالیکه در اوراق اجاره اگر ناشر و بانی نتواند سود مردم را بدهد اصل دارایی (بدون در نظر گرفتن قیمت روز) به دارندگان اوراق داده می‌شود و بدین ترتیب ریسک به شکل عادلانه‌ای بین بانی و دارنده اوراق توزیع می‌شود.
وی با اشاره به اوراق اجاره، مرابحه و استصناع به عنوان انواع مرسوم صکوک گفت: علاوه بر صکوکی که تاکنون از آن استفاده می‌شده، تمام مسیر لازم برای انتشار اوراق منفعت، مضاربه و اوراق وکالت سپری شده و دستورالعمل‌های آن روی میز شرکتهای تأمین سرمایه برای استفاده گذاشته شده است.
سعیدی با بیان اینکه اوراق صکوک متناسب با فضای سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، اظهار داشت: برای تأمین مالی تجارت، اوراق مضاربه و برای تأمین مالی سرمایه در گردش و تأمین دارایی، اوراق مرابحه خیلی مناسب است یا اوراق صکوک وکالت برای شرکتهای هلدینگ مناسب است چون شرکتهای سهامی خاص و کوچک که زیر مجموعه هلدینگ‌ها هستند به دلایلی چون عدم شهرت لازم امکان انتشار اوراق را ندارند، در نتیجه هلدینگ اوراق می‌فروشد و درآمد حاصل از فروش اوراق را متناسب با نیاز شرکتهای تابعه توزیع می کند که در این مدل، هلدینگ وکیل سرمایه‌گذاران است و می‌تواند برای شرکتهای زیر مجموعه خود به صورت خرد خرد سرمایه‌گذاری کند.
وی تصریح کرد: در صکوک وکالت در زمان انتشار اوراق همه پروژه ها و میزان مورد نیاز منابع مالی باید تعریف شده باشد بنابراین برای اینکه مدیران مالی شرکت ها بتوانند در کنار ابزارهای مالکیت، از طریق اوراق بهادار با درآمد ثابت تأمین مالی کند در بازارهای اسلامی انواع صکوک – با درآمد ثابت و غیر ثابت- طراحی شده است.
سعیدی با بیان اینکه توسعه صکوک از اولویت های سازمان بورس و اوراق بهادار است، گفت: یکی از برنامه های اصلی ما توسعه این ابزار است و اینکه شرکتهای بیشتری بتوانند از این امکان استفاده کنند اما از سالهای 90 به این طرف موانع زیادی برای توسعه این ابزار از خارج از نظام بازار سرمایه تحمیل شد.
نائب‌رییس هیئت مدیره سازمان بورس گفت: برای توسعه صکوک هنوز به اصلاح، تغییر و خلق خیلی از امکانات زیربنایی نیاز است به عنوان مثال باید ضمانت برداشته شود که البته فعلاً وجه ضمانت، اختیاری شده است یا اینکه ریسک صکوک با درآمد ثابت را بتوان از طریق رتبه بندی اعتباری از بین برد که برای تشکیل موسسات رتبه بندی سالهاست تلاش شده ولی تأسیس موسسات رتبه بندی مثل سایر نهادهای مالی نیست به طوریکه هم اکنون فقط برای کشورهای بزرگ و پرجمعیت راه اندازی این موسسات توجیه دارد.
سعیدی با بیان اینکه برای افزایش کاربری صکوک تا کنون اصلاحات زیادی روی این اوراق انجام شده است، گفت: انواع صکوک می تواند با قیمت بازار منتشر شود به عبارتی نرخ سود صکوک می تواند با نرخ تورم تعدیل شود یا اینکه قابل تبدیل به سهام شرکت شود.
خاطرنشان می‌شود، طراحی صکوک از سال 86 با ایجاد کمیته فقهی شروع می‌شود و پس از جمع‌آوری تمام اطلاعات داخلی به همراه دیدگاه مشاوران بین‌المللی و رفع برخی مشکلات مالیاتی در سال 87 با تدوین قانون توسعه ابزارها در اسفند 89 اولین صکوک برای شرکت هواپیمایی ماهان به میزان 30 میلیارد تومان با سر رسید 5 ساله منتشر شد.
