گونه‌های روایات قرآنی امام محمدباقر(ع)
گروه اندیشه: موسوی کهنویی می‌گوید که امام محمدباقر(ع) از فرصت اجتماعی دوره خود بهترین استفاده را کرده و معارف دین را نشر دادند. وی مهمترین دستاورد امام را پرورش شاگردان دانست و به ارائه تقسیم‌بندی از احادیث قرآنی ایشان پرداخت.
حجت‌الاسلام و المسلمین میریوسف موسوی‌کهنمویی، دانش‌آموخته جامعه المصطفی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص جایگاه ویژه امام محمدباقر(ع) در تاریخ اسلام، گفت: وقفه‌ای که بین انتقال خلافت از بنی‌امیه به بنی‌عباس روی می‌دهد باعث می‌شود که در زمان امام محمد باقر(ع) و امام صادق(ع) فرصتی برای ارائه فرهنگ ناب شیعی به دست بیاید که این دو بزرگوار از این فرصت به بهترین نحو استفاده کردند.
وی ادامه داد: در این فرصت زمانی، دانشگاهی را امام محمدباقر(ع) تاسیس می‌کنند که در زمان امام صادق(ع) به اوج فعالیت خود میرسد. هزاران نفراز علاقه‌مندان پای درس این بزرگواران می‌نشینند و این دو امام نزدیک به پنجاه سال به سنت حدیثی شیعه خدمت کرده‌اند.
موسوی تصریح کرد: قبل از ایشان امامان ما آن قدر دست‌شان باز نبود که بتوانند به فعالیت علمی بپردازند. امام‌علی(ع) درگیر جنگ بود و امام‌حسن(ع) مشکلات صلح و ... را داشت. در زمان امام حسین(ع) نیز ما شاهد درگری معاویه و یزید با امام و واقعه عاشورا هستیم. امام سجاد(ع) نیز در خفقان شدیدی زندگی می‌کردند.
نشر حدیث پس از سال‌ها ممنوعیت
موسوی با بیان اینکه در زمان امام باقر(ع) فرصت کار علمی به وجود می آید و ایشان به خوبی استفاده می‌کنند، گفت: اولین کار ایشان نشر احادیث است که این کار تا آن موقع در اهل سنت ممنوع بود، هرچند شیعیان می‌نوشتند اما حکومت این کار را ممنوع اعلام کرده بود، این ممنوعیت در زمان عمر عبدالعزیز برداشته می شود و امام باقر(ع)به نقل حدیث می‌پردازند که نه تنها شیعه که برای اهل سنت هم سودمند باشد و ایشان هم از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) احادیثی نقل می کنند. نشر و آموزش احادیث توسط این امام پایه‌گذاری کرده است.
تربیت شاگردان و ژرف‌نگری در دین
وی ادامه داد: دستاورد دیگر ایشان پرورش شاگردان فراوان بوده است که آن را مهمترین دستاورد امام دانست. شاگردان زبده و فقیه، سلسله بعدی فقیهان و راویان شیعه را پایه گذاری می‌کنند. این راویان کتب متعددی می‌نویسند و شاگردان زیادی داشته‌اند.
موسوی افزود: می‌توان به عنوان نمونه از یکی از شاگردان حضرت، محمد بن مسلم یاد کرد که از حضرت بیش از 46 هزار حدیث نقل کرده است.
وی با بیان اینکه دستاورد دیگر ژرف نگری در احکام فقهی و دینی بوده است، گفت: پیش از ایشان نیز امامان معصوم در خصوص امور دینی ژرف‌نگری داشته‌اند اما ایشان کاری جدی در این زمینه انجام می‌دهند.
موسوی با بیان اینکه امام صادق(ع) راه علمی امام باقر(ع) را ادامه دادند گفت: در خصوص نشر احادیث و تربیت شاگردان این سنت‌ها در زمان امام صادق(ع) نیز تداوم یافت و این روند در ایشان به اوج میرسد و ما احادیث بیشتری از امام صادق(ع) داریم و این به خاطر آن است که پرورش شاگردان به اوج رسیده است و شاگردان به مرحله‌ای رسیده بودند که در اطراف سرزمین‌های اسلامی فتوا می‌دادند. تداوم کار امام باقر(ع) به صورت مفصل و کامل‌تر در زمان امام صادق(ع) صورت می‌گیرد.
بیشتر احادیث امام باقر(ع) فقهی هستند
وی در پاسخ به این پروسش که احادیث آن حضرت در خصوص چه موضوعاتی هستند، گفت: بخشی از احادیث فقهی هستند و فقه جعفری در آن زمان در حال شکل‌گیری بود و به این خاطر بیشتر سوالات مربوط به فقه می‌شود و بخشی از احادیث هم مربوط به عقاید و کلام است. برخی از احادیث نیز مربوط به اصول و قواعد استنباط فقهی است و احادیثی در زمینه تاریخ سیره و اخلاق الدعا داریم و بخش دیگری از احادیث هم مربوط به تفسیر قرآن است که از حضرت نقل شده است.
موسوی در پاسخ به این پرسش که احادیث قرآنی امام محمدباقر(ع) چه کمکی به مطالعات قرانی می‌کند، گفت: روایات تفسیری کل قرآن را در بر نمی‌گیرد، ولی روایات تفسیری که از ائمه به خصوص از امام محمدباقر(ع) فراوان است و چند دسته هستند.
وی ادامه داد: دسته‌ای در باره خود قرآن و ارزش و جایگاه خود قرآن هستند. بخش دیگر آیات قرآن را تفسیر می‌کنند و این تفاسیر بهترین تفاسیر در این زمینه‌اند. بخش دیگر به تاویل آیات قرآن پرداخته‌اند و باطن قرآن را آشکار می‌کنند.
موسوی در پایان گفت: نمی‌توان گفت با احادیث امام محمدباقر(ع) می‌توان تفسیری ترتیبی از کل قرآن به دست داد. این احادیث سوالات را پاسخ داده‌اند که در خصوص قرآن بوده و می‌توان بر این اساس تفاسیری موضوعی از قرآن به دست داد.
