استفاده از نماد در فیلم‌های عاشورایی ایده‌آل نیست
گروه هنر: یک تهیه‌کننده سینما با بیان اینکه استفاده از نماد در فیلم‌های عاشورا ایده‌آل نیست، گفت: برای ساخت فیلم‌های عاشورایی هیچ گاه پرداخت مستقیم و استفاده از نماد مد نظر نبوده است.
محمدرضا شرف‌الدین، تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره ویژگی آثار عاشورایی چنین توضیح داد: عاشورا یک فرهنگ است، برای همین اگر ما هر گوشه‌ای از آن را در یک اثر سینمایی تصویر کنیم در حقیقت به نوعی به عاشورا پرداخته‌ایم. این ویژگی نیز تنها به کارهای عاشورایی خلاصه نمی‌شود، بلکه درباره آثار دینی نیز چنین ویژگی وجود دارد. در این میان ممکن است بسیاری از تولیدات مورد نظر، المان‌ها یا نمادهای تصویری از موضوع نداشته، اما در مفهوم و معنا بیانگر ارزشی خاص باشند.
وی افزود: ریشه و ذات عاشورا در امر به معروف و نهی از منکر تجمیع شده است که انتها و معنایش به روی اصلاح، استوار شده. با این توضیح ممکن است یک فیلم سینمایی در ظاهر نگاهی مستقیم به عاشورا داشته باشد، اما کارکرد اثر دربردارنده مفهوم امر به معروف و نهی از منکر نباشد. این کار به عقیده من عاشورایی نیست. برعکس این اتفاق نیز ممکن است رخ دهد. یعنی کاری ممکن است در ظاهر یک اثر اجتماعی یا حتی پلیسی باشد، اما مفهومی را که پوشش می‌دهد عاشورایی بوده و حتی در بسیاری از مواقع ممکن است این کارها تاثیراتش از کارهایی که نگاهی مستقیم به موضوع دارد بیشتر باشد.
لزوم ساخت آثاری که ذکر مصیبت انجام می‌دهند
شرف‌الدین به توضیح فوق اضافه کرد: وقتی از نقاظ ضعف کارهایی که به صورت مستقیم عاشورا را مد نظر قرار می‌دهند صحبت می‌شود، منظورم این نیست که فیلم‌هایی که نگاهی مستقیم به ماجرا دارند تولید نشود، در صورتی که لازم است، آثاری که ذکر مصیبت انجام می‌دهند، ساخته شوند به شرطی که آن کار علاوه بر ذکر مصیبت از بار مفهومی نیز بهره برده باشد، چون رسالت این قبیل کارها بسیار سنگین است، برای اینکه فیلمی که با این دست مضامین تولید می‌شود ناخودآگاه ذهنیتی در ذهن تماشاگر ایجاد می‌کند که اثر، یک کار فاخر و ماندگار است.
تهیه‌کننده فیلم «فرزند صبح» در پاسخ به این سوال که پرداخت مستقیم بیشتر برای تماشاگر جذابیت دارد یا فیلم‌هایی که نگاهی مستقیم به موضوع دارند؟ گفت: به نظر من نمی‌توان گفت که قالب و شکل فیلم، دلیلی برای موفقیت یک کار در گیشه است. یعنی بگویم تنها به دلیل ساختار تاریخی یک فیلم سینمایی حتما آن کار در گیشه موفق خواهد بود. چرایی آن را هم این‌گونه باید توضیح داد که تماشاگران این روزهای سینما، دیگر قابل مقایسه با گذشته نیستند و به خوبی بسیاری از حقایق را می‌شناسند و درک می‌کنند. برای همین آنها در کارهای سینمایی بیشتر به دنبال فیلم‌هایی هستند که در آنها معانی و ارزش‌های انسانی و اسلامی نهفته است.
وی در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: امام حسین (ع) در سخنان خود خطاب به لشکر کوفه گفت که شکم شما از مال حرام پر شده که اینچنین در مقابل من صف‌آرایی کرده‌اید. با توجه به این توضیح فیلمی که در آن مفهوم روزی حلال مورد نظر باشد در حقیقت در راستای پیام عاشورا قدم برداشته است. در کلامی، کسی که روزی حلال سر سفره خود ببرد دچار نقصان و گمراهی نخواهد شد. درباره این نوع برداشت از مفهوم عاشورا در سینما (پرداختن به مفهوم در قالب داستان امروزی) هم باید گفت هیچ گاه این نوع فیلمسازی در دام تکرار گرفتار نخواهند آمد، چون هر لحظه می‌شود نگاهی جدید به موضوع داشت، والا فیلم‌هایی که نگاهی مستقیم دارند حداکثر در چند کار می‌خواهند آنچه را که در عاشورا روی داده روایت کنند؟
شمر شدن در هر زمان ممکن است
شرف‌الدین به توضیح فوق اضافه کرد: فیلم‌های سینمایی باید این نکته را به تماشاگران بیاموزند که هر لحظه ممکن است انسان‌ها در موقعیت شمر یا عمر سعد قرار گیرند. برای همین تصور نکنیم آنچه در عاشورا روی داد دیگر ممکن نیست اتفاق بیفتد، پس باید عاشورایی زندگی کنیم تا هیچ گاه در دام زندگی شمر گرفتار نیاییم. برعکس این اتفاق نیز ممکن است رخ دهد یعنی انسان در خطرناکترین موقعیت همانند حضرت ابوالفضل (ع) عمل کند. آیا در شب عاشورا برای حضرت ابوالفضل امان‌نامه آورده نشد؟ اما جواب وی چه بود؟ بیاییم این سوال‌ها را از خود بپرسیم که اگر ما در آن شرایط بودیم چه کاری انجام می‌دادیم.؟
این تهیه کننده ادامه داد: برای گفته فوق مثالی می‌زنم. ممکن است جوان امروزی به واسطه ماهواره یا برخی فیلم‌ها، وسوسه به تماشای تصاویر مستهجن شود؟ آیا این وسوسه به نوعی دعوت شمر نیست؟ آیا پاسخ منفی به این خواسته، جواب عباس‌گونه به شیطان نیست؟ از این دست مثال‌ها بسیار می‌توان زد که نگاهی امروزی به مضمون عاشورا دارد، تنها باید به دقت به پیرامون خود دقیق شویم تا این دست برداشت‌ها را ببینیم. برای همین همانطور که در ابتدای سخنانم گفتم من در فیلم‌های عاشورایی آنچنان به استفاده از نماد عاشورایی اعتقاد ندارم.
مدیرعامل سابق انجمن سینمای دفاع مقدس در پاسخ به سوال پایانی مبنی بر اینکه چرا ما تنها بعد از ساخت سه فیلم احساس می‌کنیم که کار در این حوزه (عاشورا) کافی است، در صورتی که سینمای جهان فیلم‌های متعددی درباره حضرت مسیح (ع) ساخته است، گفت: نگاه ما به عاشورا به تاریخ بشریت تعمیم پیدا می‌کند، بنابراین در هر زمان با نگاه خاص آن دوره می‌شود از عاشورا بهره برد، برای همین تصور اینکه عاشورا تنها در یک شکل خلاصه شده یک ظلم به این مفهوم است. با این توضیح اینکه بخواهیم داستان مسیح (ع) را با قیام امام حسین (ع) مقایسه کنیم امری غیرمنطقی است که با الگوهای ما تناسب لازم را ندارد.
