آیا بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 93 به سرنوشت بودجه 90 دچار می‌شود؟

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، «بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90» در طی چهار سال گذشته با اما و اگرهای فراوانی روبه‌رو شده و سرنوشت مبهمی برایش رقم خورده است. این در حالی است که افراد دست‌اندرکار پاسخ‌های متفاوتی می‌دهند و بعضاً اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند.

این 218 میلیارد تومان به زیرشاخه‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی شامل سه بخش پژوهش و آموزش عالی قرآنی، توسعه آموزش عمومی قرآن و فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی باید تعلق می‌گرفت.

پیشینه تأسیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی

بر اساس مصوبه منشور توسعه فرهنگ قرآنی مورخ 22 اردیبهشت سال 1388، شورای توسعه فرهنگ قرآنی زیرنظر شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌منظور اجرایی شدن اهداف منشور توسعه فرهنگ قرآنی، کار خود را آغاز کرد. این شورا دارای سه بخش با عناوین پژوهش و آموزش عالی قرآنی، توسعه آموزش عمومی قرآن و فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآنی است.

چرایی تأسیس کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور

طبق گفته حجت‌الاسلام حمید محمدی،‌ دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای اجرای مصوبه جلسه اول شورای توسعه فرهنگ قرآنی مبنی بر اینکه کمیسیون‌ها موظف هستند ساختار لازم را حداقل در سطح اداره‌کل تحت نظر وزیر پیش‌بینی کنند، با پیگیری‌های شورا، کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در تابستان سال 91 در وزارت علوم مستقر شد و ابوالفضل خوش‌منش به سمت رئیس مرکز هماهنگی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور و دبیر کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور منصوب شد.

سه کارگروه کمیسیون

این کمیسیون که زیر نظر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اما در وزارت علوم مستقر است دارای سه کارگروه است؛ کارگروه توسعه پژوهش‌های قرآنی به ریاست وحید احمدی، معاون پژوهشی وزیر علوم ، کارگروه توسعه آموزش عالی قرآنی به ریاست مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزیر و کارگروه توسعه همکاری‌های علمی و بین‌المللی قرآنی به ریاست حسین سالار آملی، رئیس مرکز همکاری‌های علمی وزارت علوم.

... و اما سرنوشت بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 از زبان حمید محمدی

حجت‌الاسلام محمدی در رابطه با بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 گفته است: پرداخت مرحله اول و دوم اعتبارات به میزان 50 درصد اعتبارات کل دستگاه‌هایی که دریافت‌کننده این اعتبارات بودند، در بهار و تابستان 91 انجام شد. تخصیص در مجموع 90 درصد بوده و سهم وزارت علوم با احتساب اعتباراتی که به کوشش وزیر علوم اضافه شد، به حدود 20 میلیارد تومان رسید که نصف این مقدار به حساب دانشگاه‌های معرفی شده از سوی وزارت علوم واریز شده است.

وی در همین رابطه در مصاحبه دیگری گفت: کل بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90، 22 میلیارد است و حدود 12 میلیارد و اندی از آن تخصیص پیدا کرده است و کمتر از 10 میلیارد آن مانده است.

طبق گفته خوش‌منش، در سال 90، 14 میلیارد تومان از طرف شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی به دانشگاه‌ها داده شد که همان موقع هم هزینه شد.

تناقض 4 میلیارد تومانی در اظهارات مسئولان

بنا بر این گزارش، گفته شده که نصف مبلغ 20 میلیارد به دانشگاه‌ها ریخته شده، پس در آن زمان دانشگاه‌ها 10 میلیارد تومان دریافت کردند. حال اینکه طبق گفته خوش‌منش 14 میلیارد به دانشگاه‌ها داده شده است. در این بین به اختلاف عددی 4 میلیارد تومانی برمی‌خوریم که برایش توجیهی نیست.

همچنین حمید محمدی در دو مصاحبه یک بار به عدد 10 میلیارد تومان برای بودجه اختصاص یافته به دانشگاه‌ها و بار دیگر به عدد 12 میلیارد تومان و اندی اشاره کرده است. در این بین همچنین به اختلاف عددی دو میلیارد و اندی در تخصیص اعتبارات به دانشگاه‌ها می‌رسیم که ممکن است در بین اعداد درشتی که برای بودجه‌های کلان کشور برنامه‌ریزی می‌شود رقم ناچیزی باشد اما در جای خود عدد و رقم بزرگ و قابل توجهی است.

کدام نهاد مسئول پیگیری تتمه بودجه است؟

شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی که به گفته حمید محمدی نیمی از بودجه را به حساب دانشگاه‌ها واریز کرده بود، برای واریز بقیه آن و همچنین اینکه بودجه واریز شده در کجا هزینه شده، کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور را در وزارت علوم زیر نظر ابوالفضل خوش‌منش مستقر کرد تا تکلیف این بودجه مشخص شود.

خوش منش در رابطه با اینکه باقی مانده بودجه 90 توسط کدام مرجع باید پیگیری شود و در حال حاضر در اختیار چه نهادی است؟ گفته است: باقی مانده بودجه 90 در دست شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی است.

دبیر کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآنی در واکنش به سؤالی مبنی بر نقل قول‌های مختلف درباره بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 و اینکه چه زمانی تخصیص داده می‌شود، گفت: بین وزارت علوم و شورای توسعه فرهنگ قرآن بوده است، مربوط به الان نیست.

چگونگی تخصیص اعتبارات

حجت‌الاسلام محمدی در زمینه چگونگی تخصیص اعتبارات گفته است: «قوانین محاسباتی کشور دست را می‌بندد. بعضی دستگاه‌ها کمک‌گیرنده نیستند. به این معنا که در قانون مالی و محاسباتی کشور و طبق ضوابط و مقررات مالی دولت، دستگاه‌ها نمی‌توانند هر پولی را از هر جایی که می‌آید قبول کنند و تنها طبق ردیف مشخصی که آن اعتبارات برایشان پیش‌بینی شده، می‌توانند اعتبارات را دریافت کنند.

وزارت علوم چون نهاد ستادی محسوب می‌شود، برخی موانع قانونی برای اینکه مستقیماً پول به حساب آن واریز شود، وجود دارد. همین مشکل را وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت نیز دارند. از همین رو به جای تعیین حساب دولتی، حساب‌های مُعین معرفی می‌کنند.

مشکل دیگر مشکل انتقال سالیانه است به این معنی که وقتی پول به نهادی مثل وزارت علوم که ذی‌حسابی دارد می‌رود، ذی‌حسابی طبق قوانینی که برای آن مشخص شده، یک سال مالی دارد و اعتباری که برای سال 90 است را نمی‌تواند در سال 91 بگیرد. چون این اعتبار برای سال 90 بوده، اما در سال 91 تخصیص داده شده است، وزارت علوم نمی‌تواند آن را دریافت کند.

در نهایت برای پرداخت مرحله اول اعتبارات، وزارت علوم حساب 98 دانشگاه را اعلام کرد و شهریور 91 مبلغ به حساب دانشگاه‌ها واریز شد. برای 10 دانشگاه اعتباراتی حدود 500 میلیون تومان واریز شد».

رئیس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی پیگیری بودجه، اظهار کرده است: گاهی پیگیری داریم. پیگیری در این زمینه هست، ولی عرض می‌کنم، اگر خبری بشود اعلام خواهد شد. امیدواریم که این کار بشود. من فکر نمی‌کنم این کار به این آسانی انجام شود.

انتقاد از تأخیر در تخصیص بودجه

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی با انتقاد از بحث روند انتقال بودجه گفته است: در بحث بودجه، اشکالاتی وجود داشته است، که یکی تأخیر در تخصیص اعتبارات از طرف معاونت برنامه‌ریزی راهبردی و هم از جانب خود شوراست. برگزاری جلسات شورا را یکی دیگر از آسیب‌هایی است که شورای توسعه فرهنگ قرآنی را تهدید می‌کند. با وجود آسیبی همچون به هنگام نبودن تخصیص بودجه‌ها که کاملاً چشمگیر بوده است، تأخیر در برگزاری جلسات شورا در اولویت دوم اهمیت قرار داشته است و این تأخیر نبوده است مگر به خاطر عدم حضور وزراء. ‌این آسیبی است که وجود دارد و خودش را نمایان کرده است.

میزان بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 93؟

خوش‌منش در مورد میزان بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 93، اظهار کرده است: کل اعتبارات اجرای منشور که در بودجه کشور مصوب بوده، دویست میلیارد تومان بود که البته همه آن تخصیص پیدا نکرده است. آن چیزی که ما برای 9 تا کلان برنامه تخصیص پیدا می‌کند حداکثر 8 الی 9 میلیارد تومان است.

داستان بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 در حال تکرار برای بودجه سال 93 است. برای هزینه‌کرد بودجه سال 93، اوایل سال جاری فراخوان برنامه‌های پیشنهادی ملی و بین‌المللی اعلام شد که البته بعد از گذشت شش، هفت ماه از پایان زمان فراخوان و دریافت برنامه‌ها،‌ اما همچنان منتج به نتیجه‌ای نشده است.

بنا بر گزارش ایکنا، در سال 90، مبلغ کل بودجه پژوهش‌های قرآنی 32 میلیارد تومان بوده است؛ اما در سال 93 طبق گفته خوش‌منش 8، 9 میلیارد تومان است که به 9 کلان‌برنامه‌ای که کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور طراحی کرده است، تعلق خواهد گرفت.

البته در حال حاضر طبق گفته خوش‌منش هنوز تعلق نگرفته است اما بنا بر اظهار حمید محمدی تعلق گرفته است. وی گفته است: شاید آموزش عالی، دستگاه یا حساب خاصی معرفی نکرده‌ است. 18 دستگاه قبلاً معرفی و اعلام شد و دو، سه دستگاه به دلیل مشکلاتی که داشته‌اند مانده است که برطرف شده و مراحل آخر آن در حال نهایی شدن است.

مقایسه بودجه پژوهشی سال 90 و 93

23 میلیارد اختلاف بودجه‌ای میان بودجه سال 90 و سال 93 به کاهش کل میزان بودجه‌ پژوهشی نسبت داده می‌شود. سؤالاتی در این رابطه مطرح می‌شود نظیر اینکه آیا این مقدار بودجه پژوهش‌های قرآنی، کافی است یا اینکه موارد نیاز به این بودجه تشخیص داده نشده است؟ آیا بخش پژوهش ظرفیت کافی را ندارد یا اینکه اهمیت این بخش در نظر گرفته نشده است؟

بودجه پژوهشی به چه نهادهای دیگری رفته است؟

خوش‌منش اظهار کرده است: از بودجه پژوهش‌ها، بخشی به پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام بهداشت و سلامت که در وزارت بهداشت مستقر است، تعلق پیدا می‌کند.

حمید محمدی نیز در همین رابطه گفته است: بسیج اساتید و نهاد رهبری در دانشگاه‌ها قول‌هایی برای یکسری اعتبارات از معاونت برنامه‌ریزی رئیس جمهور وقت گرفته بودند که پرداخت بودجه به آن‌ها را از این راه پیش‌بینی کردند و بسیج اساتید را به اعتبارات وزارت علوم اضافه کردند. رایزنی‌هایی انجام داده بودند و معاونت برنامه‌ریزی قول داده بود که از این طریق بودجه‌ای به آن‌ها پرداخت شود. بحث قرآن هم نبوده است.

طبق قانون، دانشگاه‌ها موظف به ارائه گزارش نیستند

از طرف دیگر طبق بند الف ماده 20 قانون برنامه پنجم، هر پولی به حساب دانشگاه برود، هزینه قطعی محسوب می‌شود. به همین دلیل طبق قانون، دانشگاه‌ها موظف به ارائه گزارش نیستند. از بودجه 90، از بین 98 دانشگاه، 10 دانشگاه بیشتر از 500 میلیون تومان و در مجموع هفت میلیارد و دویست و سی و سه هزار و هشتصد هزار تومان دریافت کرده‌اند. و مایقی آن از مبلغ کل 12 میلیارد و اندی به نقلی و یا به نقل دیگر، 8، 9 میلیارد تومان به 88 دانشگاه دیگر تخصیص یافته است.

این گره به دست چه کسی باز می‌شود؟

در سال 91 برای پرداخت مرحله اول اعتبارات، وزارت علوم حساب 98 دانشگاه را اعلام کرد. شورای توسعه نیز پول‌ها را به حساب دانشگاه‌ها واریز کرد. به دلیل تغییر رؤسای دانشگاه‌ها در این مدت، افرادی که الان بر سر کار قرار گرفته‌اند با اینکه مسئول هستند اما ممکن است خیلی در جریان اتفاقاتی که قبل از دوره آن‌ها افتاده است، نباشند.

از سویی حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی همواره از واریز پول در آینده‌ای نزدیک خبر می‌دهند از سوی دیگر خوش منش، دبیر کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور دریافت بودجه 93 را ارجح بر دریافت تتمه بودجه 90 می‌داند، حتی اگر در مقدار کمتر هم باشد. این گره باید به دست چه کسی باز شود؟ آیا نهادهایی که بر بودجه‌ها نظارت دارند بازه زمانی سه، چهار ساله را برای آغاز نظارت‌ها مناسب ارزیابی نمی‌کنند؟

محاسبه سود کلان تتمه بودجه پژوهش‌های قرآنی

نقل قول‌های متفاوتی در مورد مقدار بودجه پژوهش‌های قرآنی که از اوایل سال 91 در صندوق شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی باقی مانده، وجود دارد. از 10 میلیارد تومان گرفته تا 18 میلیارد تومان. طبق فرمول محاسبه سود، به 18 میلیارد تومان در طول سه سالی که از زمان قرار گرفتن پول در حساب شورای توسعه می‌گذرد با نرخ 20 درصد چیزی حدود 11 میلیارد تومان سود تعلق می‌گیرد که بیش از نیمی از مقدار آن است. البته این در حالی است که به سود، سود تعلق نگیرد اما در قانون محاسباتی بانک‌ها به سود نیز سود تعلق می‌گیرد که اگر آن را هم در نظر بگیریم به رقم بسیار بیشتری می‌رسیم.

اثر تأخیر در تخصیص بودجه روی پژوهش‌های قرآنی

با وضع رو به احتضار پژوهش‌ها به‌طور کلی و پژوهش‌های قرآنی به‌طور خاص آیا وقت آن نرسیده که بودجه‌ها هر چه زودتر در دسترس آنانی که دغدغه، استعداد، تجربه و ... این عرصه را دارند، قرار گیرد؟

در صحبت با افرادی که در این زمینه مسئول هستند در نهایت به پاسخ صریح و روشنی در رابطه با بودجه دست پیدا نکردیم؛ همچنان سرگذشت تتمه بودجه پژوهش‌های قرآنی مربوط به سال 90 در هاله‌ای از ابهام است. ماجرای سرنوشت عجیب و مبهم میلیاردها پول بیت‌المال که در خزانه قرآنی کشور خاک می‌خورد و کام تشنه پژوهش‌های قرآنی را همچنان تشنه می‌گذارد.

به گفته دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساساً رئیس مرکز هماهنگی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور منصوب شده است تا راهکارهای قانونی برای جذب باقی‌مانده بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 بیابد و از 98 دانشگاهی که به آن‌ها بخش اول بودجه پژوهش‌های قرآنی واریز شده است گزارش‌گیری و به شورای توسعه تحویل داده شود تا این بودجه خلاصی بیابد.

حال سؤال این است که رئیس مرکز هماهنگی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور در این رابطه چه کاری انجام داده است؟ چرا در گفته‌های ایشان با گفته‌های دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی اختلاف وجود دارد و اصلاً اینکه چرا اطلاع دقیقی ندارد و اساساً چرا از پاسخگویی صریح و روشن در این رابطه گریزان است؟

در گزارش‌های آتی به سراغ دانشگاه‌هایی خواهیم رفت که از بودجه پژوهش‌های قرآنی سال 90 سهمی برده‌اند تا به بیان کم و کیف فعالیت‌های قرآنی بپردازند.

لیلا شرف