الگوپذیری ازفاطمه(س)؛ راهکار بازگشت زن به‌ماهیت خود
گروه اندیشه: یکی از مهمترین راهکارهای عملی بازگشت زن امروز به ماهیت انسانی و الهی‌اش، عینیت بخشیدن به مصداق‌های خانواده برتر با الگوپذیری از نمونه‌های عملی تربیت در سبک زندگی اسلامی است و چه الگویی در این راه بهتر و مناسب‌تر از حضرت فاطمه زهرا(س).
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، آیه 10 سوره تحریم «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ كَفَرُوا امرَأَتَ نوحٍ وَامرَأَتَ لوطٍ ...، خداوند برای کسانی که کافر شده‌اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است،...»، آیه 11 سوره تحریم «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ آمَنُوا امرَأَتَ فِرعَونَ....، و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است،...»، آیه 12 سوره تحریم «وَمَريَمَ ابنَتَ عِمرانَ الَّتي أَحصَنَت فَرجَها...، و همچنین به مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت،...» و آیه 42 سوره آل‌عمران «وَإِذ قالَتِ المَلائِكَةُ يا مَريَمُ إِنَّ اللَّهَ اصطَفاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصطَفاكِ عَلى نِساءِ العالَمينَ، ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان، برتری داده است.» نشان می‌دهد که خداوند متعال زنان را به عنوان الگوی بدان و نیکان در قرآن معرفی کرده است.
زن به عنوان مظهر جمال الهی، مربی انسان و زمینه‌ساز رشد فضائل و مکارم اخلاق یا بر عکس مشکلات اخلاقی و ناهنجاری‌های اجتماعی است.
نقش مادران در تعالی، تکامل و سعادت انسان‌ها به قدری حیاتی و سرنوشت‌ساز است که پیامبر اعظم(ص) فرمودند: «الجنه تحت اقدام الامهات، بهشت زیر پای مادران است.» و یا امام خمینی(ره) فرمود: «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود.»
در روایتی دیگری از خاتم‌الانبیاء حضرت محمد(ص) آمده است که ایشان در پاسخ شخصی که درباره نیکی به پدر و مادر سؤال می‌کرد، سه بار فرمودند اَبْرر امّک، به مادرت نیکی کن، به مادرت نیکی کن، به مادرت نیکی کن و در مرتبه چهارم فرمودند، به پدرت نیکی کن.
نقش و جایگاه والای زنان در تحکیم خانواده
همه این سخنان و روایات، نقش و جایگاه والای زنان به عنوان همسران و مادران را در تحکیم خانواده به عنوان رکن اصلی جامعه و بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی نشان می‌دهد.
در حقیقت، زنان با نقش مهم الگویی و تربیتی خود تاثیر مهم و بی‌بدیلی در ساختن شخصیت فرزندان خود به عنوان آینده‌سازان جامعه بر عهده دارند، به گونه‌ای که قرآن کریم در میان سه نقش طبیعی دختری، همسری و مادری زنان، بیشترین تاکید و ستایش را از نقش مادری داشته است.
قرآن کریم با بیان الگوهای قرآنی همچون مادر مریم، مادر عیسی(ع) و مادر موسی(ع)، نقش سرنوشت‌ساز تربیت فرزندان و نسل آینده اجتماع را به مادران می‌سپارد.
آیه 233 سوره بقره «وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ....، و مادران [بايد] فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند» و همچنین تاکیدات فراوانی که امروزه بر تغذیه کودک با شیر مادر می‌شود، به درستی ثابت می‌کند کارکردهای زنان در نقش مادری از همان آغاز تولد کودک و حتی قبل از آن شروع می‌شود و این مادر است که می‌تواند با بهره‌گرفتن از مهر و عاطفه ذاتی خود، ارتباط مستحکم و صمیمانه‌ای را با فرزند ایجاد کرده و با ظرافت‌های وجود خود، علاوه بر ایجاد بستر مناسب رشد توانایی‌های فرزند در خانواده، با رفتار و عمل مناسب و الگویی خود، روح کودک را که در ابتدا همچون لوح سفیدی، آمادگی پذیرش هر نقشی دارد را به سوی فضائل اخلاقی و ارزش‌های دینی و اجتماعی هدایت کند.
خانواده یکی از نهادهای بنیادین حفظ، تربیت و فراگیری ارزش‌ها و هنجارهای دینی و اجتماعی انسان است که مادر به عنوان معمار خانواده، مهمترین نقش را در این محیط بر عهده دارد، چراکه کودک برای اولین بار در آغوش مادر قرار می‌گیرد و آداب و رسوم اجتماعی را از او می‌آموزد.
از طرفی افزایش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در سطح جامعه همچون طلاق، اعتیاد و ... نشان‌دهنده کاهش مسؤلیت‌پذیری و تاثیر مثبت مادران در تربیت فرزندان است.
در این بین شاید یکی از مهمترین راهکارهای عملی بازگشت زن امروز به ماهیت انسانی و الهی‌اش، عینیت بخشیدن به مصداق‌های خانواده برتر با الگوپذیری از نمونه‌های عملی تربیت در سبک زندگی اسلامی است و چه الگویی در این راه بهتر و مناسب‌تر از دختر، همسر و مادر نمونه دو عالم، سیده نساء‌العالمین، حضرت فاطمه زهرا(س) که در عبودیت و بندگی، معرفت و حکمت، ایثار، علم و دانش، ولایت‌پذیری، شوهرداری و تربیت فرزند بی‌نظیر و بی‌همتا است.
دلیل نامگذاری«ام‌ابیها، مادر پدرش»
یکی از ویژگی‌های بارز حضرت فاطمه(س) به عنوان دختر، نحوه رفتار با والدین و احترام به پدر توسط ایشان بود؛ فاطمه هشت سال در مکه پا به پای پدر در اعتلا و پیشرفت اسلام کوشید و در آزار کفار و مشرکان و منافقان یار و مددکار پدر بود، در دره و شعب ابوطالب، سه سال درکنار پدر تحمل کرد و زمانی که مشرکان، پیامبر(ص) را آزار و اذیت و زخمی کرده و یا جسارتی می‌کردند، پیامبر(ص) را دلداری می‌داد، زخم‌هایش را مداوا می‌کرد و این‌گونه بود که پیامبر(ص) ایشان را «ام‌ابیها، مادر پدرش» نامید.
از جمله نکات مهم زندگی حضرت فاطمه(س) ازدواج آن حضرت بود، ایشان خواستگارانی بسیار در میان صحابه داشت که از نظر مالی در رتبه‌های بالایی قرار داشتند اما رسول خدا همچنان مسئله را به نظر خداوند موکول می‌کرد تا سرانجام جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت: ای محمد، خدا بر تو سلام می‌رساند و می‌فرماید: «فاطمه را به عقد علی درآور، خداوند علی را برای فاطمه و فاطمه را برای علی پسندیده است.»
جهيزيه ساده، اندک و بی‌تکلف از دیگر ویژگی‌های زندگی حضرت زهرا(س) بود که پيامبر(ص) چون سادگي بيش از حد اشياء را نگريست، دست به دعا بلند کرده و فرمود: «خدا به اهل بيت برکت دهد.»، که البته خدا نيز چنين کرد چرا که آیه تطهیر «انما يريدالله ليذهب عنکم الرجس اهل البيت و يطهرکم تطهيرا» در حق هيچ کسي به جز اين خاندان نازل نشد.
همسرداری حضرت فاطمه زهرا(س)
همسرداری حضرت فاطمه(س) نیز بهترین الگو برای زنان مسلمان است، طوری که امیرالمومنان علی(ع) می‌فرماید: «جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.»
فاطمه(س) هیچ‌گاه حتی اموری را که احتمال می‌داد علی(ع) قادر به تدارک آن‌ها نباشد، از او طلب نمی‌کرد، تا آنجا که از علی(ع) در رابطه با فاطمه(س) نقل شده است: «بخدا سوگند که او را به خشم نیاوردم و تا هنگامی که زنده بود، او را وادار به کاری که خوشش نیاید نکردم، او نیز مرا به خشم نیاورد و نافرمانی هم نکرد.»
الگوی حضرت فاطمه(س) در تربیت و رفتار با فرزندان
تربیت فرزندانی که هر کدام الگوی بشریت هستند، حضرت زینب(س)، اسوه صبر، امام حسین(ع) اسوه ایثار و امام حسن(ع) اسوه کرامت، نشان می‌دهد که سیره رفتار فاطمه(س) با فرزندان خود، سرمشقی مناسب برای تربیت صحیح فرزندان است. ایشان به فرزندان احترام می‌گذاشتند، آن‌ها را با احترام خطاب می‌کردند و همیشه سعی در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آن‌ها داشتند.
علاوه بر عدالت در توجه به کودکان، سبک عملی تشویق به عبادت از نکات بارز سیره تربیتی حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان بود، یعنی فضای تربیتی خانه را با رفتارهای خود آماده می‌کردند، چراکه مسلما وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت پروردگار و سایر رفتارها باشند، آن‌ها در آینده راه والدین را در پیش خواهند گرفت.
ساده زیستی و قناعت در زندگی حضرت زهرا(س)
ساده زیستی، قناعت و پرهیز از تجمل، مهریه کم، جهیزیه مختصر، اکتفا به غذای اندک و معاش کم و استفاده از حداقل امکانات برای زندگی از دیگر ویژگی‌های زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) است.
همچنین از عبادت، حجاب و عفاف، مشارکت در مسائل سیاسی و اجتماعی و دفاع از حریم ولایت می‌توان به عنوان دیگر ویژگی‌های مهم سیاسی اجتماعی این بانوی بزرگوار یاد کرد.
به امید روزی که با انتقال و ترویج درست فرهنگ و معارف اهل‌بیت بویژه حضرت زهرا(س)، بانوان به عنوان نیمی از اقشار جامعه با الگوپذیری از ام‌ابیها(س)، نقش‌های دختری، مادری و همسری خود را به خوبی و بر اساس تعالیم و آموزه‌های دینی ایفا کنند که یقینا این امر موجب آرامش، انسجام، صمیمیت، عشق و محبت توام با احترام در زندگی و کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در جامعه خواهد شد.
زن به عنوان مظهر جمال الهی، مربی انسان و زمینه‌ساز رشد فضائل و مکارم اخلاق یا بر عکس مشکلات اخلاقی و ناهنجاری‌های اجتماعی است.
نقش مادران در تعالی، تکامل و سعادت انسان‌ها به قدری حیاتی و سرنوشت‌ساز است که پیامبر اعظم(ص) فرمودند: «الجنه تحت اقدام الامهات، بهشت زیر پای مادران است.» و یا امام خمینی(ره) فرمود: «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود.»
در روایتی دیگری از خاتم‌الانبیاء حضرت محمد(ص) آمده است که ایشان در پاسخ شخصی که درباره نیکی به پدر و مادر سؤال می‌کرد، سه بار فرمودند اَبْرر امّک، به مادرت نیکی کن، به مادرت نیکی کن، به مادرت نیکی کن و در مرتبه چهارم فرمودند، به پدرت نیکی کن.
نقش و جایگاه والای زنان در تحکیم خانواده
همه این سخنان و روایات، نقش و جایگاه والای زنان به عنوان همسران و مادران را در تحکیم خانواده به عنوان رکن اصلی جامعه و بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی نشان می‌دهد.
در حقیقت، زنان با نقش مهم الگویی و تربیتی خود تاثیر مهم و بی‌بدیلی در ساختن شخصیت فرزندان خود به عنوان آینده‌سازان جامعه بر عهده دارند، به گونه‌ای که قرآن کریم در میان سه نقش طبیعی دختری، همسری و مادری زنان، بیشترین تاکید و ستایش را از نقش مادری داشته است.
قرآن کریم با بیان الگوهای قرآنی همچون مادر مریم، مادر عیسی(ع) و مادر موسی(ع)، نقش سرنوشت‌ساز تربیت فرزندان و نسل آینده اجتماع را به مادران می‌سپارد.
آیه 233 سوره بقره «وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ....، و مادران [بايد] فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند» و همچنین تاکیدات فراوانی که امروزه بر تغذیه کودک با شیر مادر می‌شود، به درستی ثابت می‌کند کارکردهای زنان در نقش مادری از همان آغاز تولد کودک و حتی قبل از آن شروع می‌شود و این مادر است که می‌تواند با بهره‌گرفتن از مهر و عاطفه ذاتی خود، ارتباط مستحکم و صمیمانه‌ای را با فرزند ایجاد کرده و با ظرافت‌های وجود خود، علاوه بر ایجاد بستر مناسب رشد توانایی‌های فرزند در خانواده، با رفتار و عمل مناسب و الگویی خود، روح کودک را که در ابتدا همچون لوح سفیدی، آمادگی پذیرش هر نقشی دارد را به سوی فضائل اخلاقی و ارزش‌های دینی و اجتماعی هدایت کند.
خانواده یکی از نهادهای بنیادین حفظ، تربیت و فراگیری ارزش‌ها و هنجارهای دینی و اجتماعی انسان است که مادر به عنوان معمار خانواده، مهمترین نقش را در این محیط بر عهده دارد، چراکه کودک برای اولین بار در آغوش مادر قرار می‌گیرد و آداب و رسوم اجتماعی را از او می‌آموزد.
از طرفی افزایش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در سطح جامعه همچون طلاق، اعتیاد و ... نشان‌دهنده کاهش مسؤلیت‌پذیری و تاثیر مثبت مادران در تربیت فرزندان است.
در این بین شاید یکی از مهمترین راهکارهای عملی بازگشت زن امروز به ماهیت انسانی و الهی‌اش، عینیت بخشیدن به مصداق‌های خانواده برتر با الگوپذیری از نمونه‌های عملی تربیت در سبک زندگی اسلامی است و چه الگویی در این راه بهتر و مناسب‌تر از دختر، همسر و مادر نمونه دو عالم، سیده نساء‌العالمین، حضرت فاطمه زهرا(س) که در عبودیت و بندگی، معرفت و حکمت، ایثار، علم و دانش، ولایت‌پذیری، شوهرداری و تربیت فرزند بی‌نظیر و بی‌همتا است.
دلیل نامگذاری«ام‌ابیها، مادر پدرش»
یکی از ویژگی‌های بارز حضرت فاطمه(س) به عنوان دختر، نحوه رفتار با والدین و احترام به پدر توسط ایشان بود؛ فاطمه هشت سال در مکه پا به پای پدر در اعتلا و پیشرفت اسلام کوشید و در آزار کفار و مشرکان و منافقان یار و مددکار پدر بود، در دره و شعب ابوطالب، سه سال درکنار پدر تحمل کرد و زمانی که مشرکان، پیامبر(ص) را آزار و اذیت و زخمی کرده و یا جسارتی می‌کردند، پیامبر(ص) را دلداری می‌داد، زخم‌هایش را مداوا می‌کرد و این‌گونه بود که پیامبر(ص) ایشان را «ام‌ابیها، مادر پدرش» نامید.
از جمله نکات مهم زندگی حضرت فاطمه(س) ازدواج آن حضرت بود، ایشان خواستگارانی بسیار در میان صحابه داشت که از نظر مالی در رتبه‌های بالایی قرار داشتند اما رسول خدا همچنان مسئله را به نظر خداوند موکول می‌کرد تا سرانجام جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت: ای محمد، خدا بر تو سلام می‌رساند و می‌فرماید: «فاطمه را به عقد علی درآور، خداوند علی را برای فاطمه و فاطمه را برای علی پسندیده است.»
جهيزيه ساده، اندک و بی‌تکلف از دیگر ویژگی‌های زندگی حضرت زهرا(س) بود که پيامبر(ص) چون سادگي بيش از حد اشياء را نگريست، دست به دعا بلند کرده و فرمود: «خدا به اهل بيت برکت دهد.»، که البته خدا نيز چنين کرد چرا که آیه تطهیر «انما يريدالله ليذهب عنکم الرجس اهل البيت و يطهرکم تطهيرا» در حق هيچ کسي به جز اين خاندان نازل نشد.
همسرداری حضرت فاطمه زهرا(س)
همسرداری حضرت فاطمه(س) نیز بهترین الگو برای زنان مسلمان است، طوری که امیرالمومنان علی(ع) می‌فرماید: «جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.»
فاطمه(س) هیچ‌گاه حتی اموری را که احتمال می‌داد علی(ع) قادر به تدارک آن‌ها نباشد، از او طلب نمی‌کرد، تا آنجا که از علی(ع) در رابطه با فاطمه(س) نقل شده است: «بخدا سوگند که او را به خشم نیاوردم و تا هنگامی که زنده بود، او را وادار به کاری که خوشش نیاید نکردم، او نیز مرا به خشم نیاورد و نافرمانی هم نکرد.»
الگوی حضرت فاطمه(س) در تربیت و رفتار با فرزندان
تربیت فرزندانی که هر کدام الگوی بشریت هستند، حضرت زینب(س)، اسوه صبر، امام حسین(ع) اسوه ایثار و امام حسن(ع) اسوه کرامت، نشان می‌دهد که سیره رفتار فاطمه(س) با فرزندان خود، سرمشقی مناسب برای تربیت صحیح فرزندان است. ایشان به فرزندان احترام می‌گذاشتند، آن‌ها را با احترام خطاب می‌کردند و همیشه سعی در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آن‌ها داشتند.
علاوه بر عدالت در توجه به کودکان، سبک عملی تشویق به عبادت از نکات بارز سیره تربیتی حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان بود، یعنی فضای تربیتی خانه را با رفتارهای خود آماده می‌کردند، چراکه مسلما وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت پروردگار و سایر رفتارها باشند، آن‌ها در آینده راه والدین را در پیش خواهند گرفت.
ساده زیستی و قناعت در زندگی حضرت زهرا(س)
ساده زیستی، قناعت و پرهیز از تجمل، مهریه کم، جهیزیه مختصر، اکتفا به غذای اندک و معاش کم و استفاده از حداقل امکانات برای زندگی از دیگر ویژگی‌های زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) است.
همچنین از عبادت، حجاب و عفاف، مشارکت در مسائل سیاسی و اجتماعی و دفاع از حریم ولایت می‌توان به عنوان دیگر ویژگی‌های مهم سیاسی اجتماعی این بانوی بزرگوار یاد کرد.
به امید روزی که با انتقال و ترویج درست فرهنگ و معارف اهل‌بیت بویژه حضرت زهرا(س)، بانوان به عنوان نیمی از اقشار جامعه با الگوپذیری از ام‌ابیها(س)، نقش‌های دختری، مادری و همسری خود را به خوبی و بر اساس تعالیم و آموزه‌های دینی ایفا کنند که یقینا این امر موجب آرامش، انسجام، صمیمیت، عشق و محبت توام با احترام در زندگی و کاهش آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در جامعه خواهد شد.
