اندر احوالات چابک‌سازی سیما

نزدیک به دو دهه است که شبکه‌های ماهواره‌ای، فرهنگ خانواده‌های ایرانی را نشانه رفته‌اند. برای مقابله با این هجمه که رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان جنگ نرم نام برده، راه‌های مختلفی آزموده شده است، اما متاسفانه اکثر این عکس‌العمل‌ها نتیجه لازم را به همراه نداشته، در غیر این صورت امروز شاهد افزایش تعداد مخاطبان سریال‌های ترکیه‌ای در سطح جامعه نبودیم. در این میان باید به برخی رفتارهای درست نیز اشاره کرد که بیشتر در دوره مدیریت عزت‌الله ضرغامی روی داده است.

مهمترین نمود اتفاق مورد نظر را هم در ازدیاد شبکه‌های تلویزیونی می‌توان دید که به نوعی هر یک از آنها، بخشی از مخاطبان سیما را به عنوان بیننده خود داشتند. برای مثال کسانی که تنها برنامه‌های نمایشی را می‌پسندیدند در تمام مدت شبانه‌روز از شبکه «آی فیلم» و «نمایش» آثار مورد نظر خود را می‌دیدند. این اتفاق به نوعی دیگر در شبکه‌های ورزش، مستند و... نیز روی داده بود.

ازدیاد شبکه‌های تلویزیونی اتفاق پسندیده، اما رنگ باخته در سیما

زیاد شدن شبکه‌های سیما اتفاقی پسندیده بود، اما به عقیده من کافی نیست، چون در شرایطی که در شبکه‌های ماهواره، چندین شبکه ویژه برنامه‌های کارتونی وجود دارد ما تنها با یک شبکه پویا نمی‌توانیم با آنها مقابله کنیم. برای همین در این حوزه‌ها نیز می‌شود سلایق مختلف را مد نظر داشت. منظور اینکه شاید کودکانی انیمیشن‌های فضایی دوست داشته یا گروهی دیگر به نوعی دیگر علاقه داشته باشند که این سلایق را تنها با کارهایی چون «شکرستان» نمی‌توان راضی نگاه داشت.

در چنین شرایطی که تاکید فراوانی به روی زیاد شدن شبکه‌ها صورت می‌گرفت، مدیریت عزت‌الله ضرغامی به پایان رسید و محمد سرافراز به عنون رئیس جدید سازمان روی کار آمد. این گزینش در ابتدا بازخوردهای مثبت بسیاری به همراه داشت، چون همه متصور بودند فردی که از جنس تلویزیون است می‌تواند بهتر پاسخگویی نیازهای این رسانه باشند، اما هر اندازه که زمان جلوتر رفت ما شاهد رنگ باختن این امید بودیم.

بارزترین شکل این کم‌کاری را می‌توان در کاهش شبکه‌های تلویزیون تعریف کرد که به بهانه و توجیه چابک‌سازی صورت گرفته است، اما همه بهتر می‌دانیم که این قبیل عنوان‌ها تنها بنا به دلایل اقناع مخاطبان عام مطرح می‌شود و درد جای دیگری است! همه می‌دانیم که نبود بودجه و سرمایه به نوعی رسانه ملی را فلج کرده است و همین امر آنها را تا پای ورشکستگی برده، اما در این میان هیچ کس به اندازه خود سازمان مسئول این اتفاق نیست، چون با سیاست‌گذاری‌های غلط خود تنها شاخ و برگ‌های خود را زیاد کردند و به هیچ وجه این بزرگ شدن از ریشه صورت نگرفت.

گفته خود را با مثالی توضیح می‌دهم. سازمان عظیم صدا و سیما بیشتر توان خود را برای گذران امور به روی تامین حقوق کارمندان خود می‌گذراند، در صورتی که، تعداد افرادی که در این رسانه کار می‌کنند به هیچ وجه عاقلانه نیست. گفته خود را اینگونه تکمیل می‌کنم؛ شبکه جم که این روزها به لحاظ جذب مخاطب از سیما نیز در حال پیشی گرفتن است توسط عده‌ای اداراه می‌شود که تعدادشان حتی از مسئولان حراست سازمان صدا و سیما نیز کمتر است! با این تعداد فشاری روی سیما وارد کرده‌اند که به نوعی مدیران کم‌تحرک سیما را به نگرانی وا داشته‌اند.

نبود رقابت؛ دلیلی برای سکون

دلیل نقصان مورد نظر را هم می‌شود در یک امر کاملا روشن تعریف کرد. تا زمانی که رسانه ملی همچون بانک، رقیب بخش خصوصی نداشته باشد وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. اتفاقی که تا دو یا سه سال پیش برای بانک‌ها رخ داده بود، اما با راه‌اندازی بانک‌های خصوصی رقابتی پیش آمده که سبب شد، بانک‌های دولتی نیز بر کیفیت خود بیفزایند. در سیما نیز باید به شبکه‌های خصوصی مجوز کار داد تا سیما حداقل در داخل رقیبی واقعی داشته باشد، اما وقتی قرار است تنها شبکه‌های دولتی روی آنتن بروند، مطمئن باشید وضع وخیم‌تر می‌شود.

موضوعی دیگر را در این بحث مدنظر قرار می‌دهم. آن هم اینجاست که وقتی صحبت از صرفه‌جویی به میان می‌آید، معمولاً اولین جایی که مد نظر دولتمردان قرار می‌گیرد، حوزه فرهنگ و هنر است. انگار که این بخش الزامی برای بودن ندارند و جزء نیازهای فرعی مردم محسوب می‌شوند. در چنین فضایی مهم نیست یک فوتبالیست چه اندازه حقوق می‌گیرد یا فلان بخش دولتی تا چه اندازه ولخرجی می‌کند؟ اما زمانی که صحبت از فرهنگ و هنر می‌شود همه یاد صرفه‌جویی می‌افتند.

در پایان این مطلب باید یادآوری کنیم که کم کردن شبکه‌های تلویزیونی به هر بهانه‌ای که صورت گیرد، مطمئناً دستاوردهای خوبی به همراه نخواهد داشت. برای همین اگر سیما قادر نیست خرج خود را در بیاورد بهتر است از شمار افراد کمتر کارآمد خود بکاهد یا اینکه به هر طریق ممکن درخواست افزایش بودجه داشته باشد. در این شرایط می‌توان انتظار داشت که شاید قادر باشیم در گردونه رقابت با شبکه‌های ماهواره باقی بمانیم، والا اگر همین منوال پیش رود تا چند سال دیگر عموم برنامه‌های سیما تنها در خانه سالمندان بیننده خواهند داشت.