در گفت‌وگو با محمدحسین سعیدیان مطرح شد:
نحوه اجرای تواشیح هنوز جای بحث دارد/ تواشیح باید در شأن جامعه مسلمان باشد
کانون خبرنگاران نبأ: تواشیح و ابتهال برای زینت بخشیدن به آیات الهی و جذاب کردن محافل قرآنی در جوامع مسلمان رواج دارد اما هنوز در چگونه اجرا شدن آن، اشعار و نواهای این عمل جای بحث وجود دارد، به همین خاطر گفت‌وگویی با محمدحسین سعیدیان، داور بین‌المللی قرآن داشتیم.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، تواشیح و ابتهال برای زینت بخشیدن به آیات الهی و جذاب کردن محافل قرآنی در جوامع مسلمان رواج دارد اما هنوز در چگونه اجرا شدن آن، اشعار و نواهای این عمل جای بحث وجود دارد.
خواستگاه تواشیح
محمدحسین سعیدیان، داور بین‌المللی قرآن، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، در رابطه با خواستگاه تواشیح گفت: کار تواشیح در ابتدا مربوط به عرب‌زبانان بوده است که تمایل داشتند با خالق و پیامبر(ص) بیشتر ارتباط برقرار کنند و به این صورت مداحی می‌کردند، لذا اصل و زادگاه تواشیح چه به‌صورت فردی و چه‌جمعی مربوط به این کشورها بوده است.
تواشیح در فقه و عرف
سعیدیان راجع به حکم فقهی تواشیح بیان کرد: فقها کلیتی از ویژگی‌های این کار را خاطرنشان کرده‌اند، اگر نواها حالت غنایی و به‌صورت لهو و لعب باشند و با توجه به ویژگی‌هایی که در رساله‌ها وجود دارد، تحریک‌آمیز باشد، چه با آلات موسیقی و چه بدون آلات، این کار صحیح نیست و نظر نهایی فقهی این عمل با فقها است.
وی ادامه داد: از لحاظ عرفی، در جامعه شیعه، اصولاً قرآن با سبکی قرائت می‌شود که الحان و تزئینات به اندازه کافی در خدمت آیات قرآن هستند و در عرف جامعه شیعی پسندیده نیست که قاریان قرآن، گروه تواشیح تشکیل داده و با آلات موسیقی، ضرب‌آهنگ‌های تند و نواهای تند ایجاد کرده و تواشیح را اینگونه در جامعه رواج دهند و به‌نظرم این عمل در جامعه قرآنی متعارف نبوده و در شأن اهل قرآن نیز نیست.
اصالت قرائت در تواشیح
این استاد قرآن، اصالت تواشیح را در تزیین اشعار الهی دانست و افزود: اصالت تواشیح در تزیین اشعار الهی است و اشعار الهی نیز یعنی آنچه که نشانه خداوند، نعمت‌های الهی، الطاف و صفات خداوند را نشان بدهد، به‌این ترتیب این نوع نوا قاعدتاً باید خضوع و خشوع بیاورد، انسان را به فکر واردار کند و تنوع ایجاد کند و باید به این موارد توجه شود.
وی ادامه داد: اگر اشعار در غیر این صورت باشند، این حالت برای جامعه دینی ایجا نمی‌شود، ممکن است افرادی که اهل موسیقی هستند، یک متن عربی فارسی بشنوند و برای آن‌ها خوشایند باشد و تحولی هم در آن‌ها رخ دهد، اما این افراد هدف تواشیح نیستند، تواشیح‌ها در مساجد، حسینیه‌ها، مناسبت‌ها و محافل مذهبی و قرآنی اجرا می‌شوند، چون مخاطب این اجراها عموماً اهل قرآن و مذهب و مردم عامی هستند، تلاش می‌شود تا رضایت آن‌ها جلب شود اما گاهاً نواهایی سروده می‌شود که در حد شأن عزیزان و اهل قرآن نیست.
نواهای تلفیقی در تواشیح
این داور بین‌المللی قرآن، در این رابطه گفت: اکثر گروه‌ها، نواها و ملودی‌های عربی را با ذوقیات خود تلفیق می‌کنند و یک تواشیح جدید را پدید می‌آورند که طبیعتاً زیبا هم هستند، این گروه‌ها قصد دارند تا مجامع بیشتری را تحت پوشش خود قرار دهند و باید راهنمایی شوند، اکثر اعضای گروه تواشیح، دوره‌های قرآنی گذرانده‌اند و برخی از آن‌ها قاری قرآن هستند، اما در هرصورت در جوامع قرآنی که فعالیت‌های قرآنی دارند باید به نوعی برنامه‌ریزی شود که که یک منشور اخلاقی داشته باشند، این منشور اخلاقی باید تذکراتی را به شاعران بدهد.
راهکاری برای خارج شدن تقلیدهای کور کورانه و نقش رسانه در آن
سعیدیان به مؤثر بودن نشست‌های قرآنی اشاره کرد و گفت: در طی نشست‌های قرآنی باید به این موضوعات نیز پرداخته شود، در شورای عالی قرآن راجع‌به بایدها و نبایدهای موضوعات قرآنی پرداخته می‌شود و در پی این نشست‌ها، این روند رو به بهبودی خواهد رفت.
وی ادامه داد: باتوجه به اینکه جامعه قرآنی یک جامعه آزاد است و وابسته به سازمان خاصی نیست و از نظر اخلاقی و تبعیت معنوی، از سازمان‌های قرآن نهاد تبعیت دارد، اگر در رسانه و نشست‌ها در رابطه با موضوعات قرآنی، خوب و کامل بحث شود و به جزئیات توجه شود، به این جامعه می‌رسد و اوضاع رو به بهبودی می‌رود.
نبودن متد و روش آموزشی مشخص در تواشیح و ابتهال
این فعال جامعه قرآنی، نبودن متد آموزشی در تواشیح را یک ضعف دانست و افزود: نداشتن یک مرجع و نبودن آیین‌نامه آموزشی یک ضعف است، چراکه در این آیین‌نامه‌ها بودن یا نبودن آلات موسیقی، چگونگی و شکل اجرا و نحوه امتیازگیری مشخص شده است.
جشنواره‌زدگی در تواشیح
سعیدیان روش مقابله با جشنواره‌زدگی را، ارشاد گروه تواشیح دانست و تصریح کرد: در مقابله با اینگونه اجراها باید مراکز قرآنی به ارشاد و راهنمایی گروه‌ها بپردازد و برای این کار باید از افراد با تجربه، دانش و فقیه استفاده شود تا جوانان نیز توجه کنند اما اینکه ناگهانی و ضرب‌العجلی و به‌زور بخواهیم راهنمایی کنیم و بگوییم این روش غلط است و هرکس این کار را بکند دچار فعل حرام شده است، باعث می‌شود تا قشر جوان و نوپا جامعه را از دست بدهیم.
در پایان محمدحسین سعیدیان، داور بین‌المللی قرآن، بیان کرد: حوشحال می‌شویم تا مسائل و چالش‌هایی که در فضای جامعه دینی و قرآنی وجود دارد، توسط نخبگان و فعالان دینی مطرح شده و برای آن‌ها راه حل پیدا شود، این کار می‌تواند مؤثر باشد و افق خوب و روشنی را برای جامعه قرآنی ترسیم کند.
* امیر صالحی
خواستگاه تواشیح
محمدحسین سعیدیان، داور بین‌المللی قرآن، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ، در رابطه با خواستگاه تواشیح گفت: کار تواشیح در ابتدا مربوط به عرب‌زبانان بوده است که تمایل داشتند با خالق و پیامبر(ص) بیشتر ارتباط برقرار کنند و به این صورت مداحی می‌کردند، لذا اصل و زادگاه تواشیح چه به‌صورت فردی و چه‌جمعی مربوط به این کشورها بوده است.
تواشیح در فقه و عرف
سعیدیان راجع به حکم فقهی تواشیح بیان کرد: فقها کلیتی از ویژگی‌های این کار را خاطرنشان کرده‌اند، اگر نواها حالت غنایی و به‌صورت لهو و لعب باشند و با توجه به ویژگی‌هایی که در رساله‌ها وجود دارد، تحریک‌آمیز باشد، چه با آلات موسیقی و چه بدون آلات، این کار صحیح نیست و نظر نهایی فقهی این عمل با فقها است.
وی ادامه داد: از لحاظ عرفی، در جامعه شیعه، اصولاً قرآن با سبکی قرائت می‌شود که الحان و تزئینات به اندازه کافی در خدمت آیات قرآن هستند و در عرف جامعه شیعی پسندیده نیست که قاریان قرآن، گروه تواشیح تشکیل داده و با آلات موسیقی، ضرب‌آهنگ‌های تند و نواهای تند ایجاد کرده و تواشیح را اینگونه در جامعه رواج دهند و به‌نظرم این عمل در جامعه قرآنی متعارف نبوده و در شأن اهل قرآن نیز نیست.
اصالت قرائت در تواشیح
این استاد قرآن، اصالت تواشیح را در تزیین اشعار الهی دانست و افزود: اصالت تواشیح در تزیین اشعار الهی است و اشعار الهی نیز یعنی آنچه که نشانه خداوند، نعمت‌های الهی، الطاف و صفات خداوند را نشان بدهد، به‌این ترتیب این نوع نوا قاعدتاً باید خضوع و خشوع بیاورد، انسان را به فکر واردار کند و تنوع ایجاد کند و باید به این موارد توجه شود.
وی ادامه داد: اگر اشعار در غیر این صورت باشند، این حالت برای جامعه دینی ایجا نمی‌شود، ممکن است افرادی که اهل موسیقی هستند، یک متن عربی فارسی بشنوند و برای آن‌ها خوشایند باشد و تحولی هم در آن‌ها رخ دهد، اما این افراد هدف تواشیح نیستند، تواشیح‌ها در مساجد، حسینیه‌ها، مناسبت‌ها و محافل مذهبی و قرآنی اجرا می‌شوند، چون مخاطب این اجراها عموماً اهل قرآن و مذهب و مردم عامی هستند، تلاش می‌شود تا رضایت آن‌ها جلب شود اما گاهاً نواهایی سروده می‌شود که در حد شأن عزیزان و اهل قرآن نیست.
نواهای تلفیقی در تواشیح
این داور بین‌المللی قرآن، در این رابطه گفت: اکثر گروه‌ها، نواها و ملودی‌های عربی را با ذوقیات خود تلفیق می‌کنند و یک تواشیح جدید را پدید می‌آورند که طبیعتاً زیبا هم هستند، این گروه‌ها قصد دارند تا مجامع بیشتری را تحت پوشش خود قرار دهند و باید راهنمایی شوند، اکثر اعضای گروه تواشیح، دوره‌های قرآنی گذرانده‌اند و برخی از آن‌ها قاری قرآن هستند، اما در هرصورت در جوامع قرآنی که فعالیت‌های قرآنی دارند باید به نوعی برنامه‌ریزی شود که که یک منشور اخلاقی داشته باشند، این منشور اخلاقی باید تذکراتی را به شاعران بدهد.
راهکاری برای خارج شدن تقلیدهای کور کورانه و نقش رسانه در آن
سعیدیان به مؤثر بودن نشست‌های قرآنی اشاره کرد و گفت: در طی نشست‌های قرآنی باید به این موضوعات نیز پرداخته شود، در شورای عالی قرآن راجع‌به بایدها و نبایدهای موضوعات قرآنی پرداخته می‌شود و در پی این نشست‌ها، این روند رو به بهبودی خواهد رفت.
وی ادامه داد: باتوجه به اینکه جامعه قرآنی یک جامعه آزاد است و وابسته به سازمان خاصی نیست و از نظر اخلاقی و تبعیت معنوی، از سازمان‌های قرآن نهاد تبعیت دارد، اگر در رسانه و نشست‌ها در رابطه با موضوعات قرآنی، خوب و کامل بحث شود و به جزئیات توجه شود، به این جامعه می‌رسد و اوضاع رو به بهبودی می‌رود.
نبودن متد و روش آموزشی مشخص در تواشیح و ابتهال
این فعال جامعه قرآنی، نبودن متد آموزشی در تواشیح را یک ضعف دانست و افزود: نداشتن یک مرجع و نبودن آیین‌نامه آموزشی یک ضعف است، چراکه در این آیین‌نامه‌ها بودن یا نبودن آلات موسیقی، چگونگی و شکل اجرا و نحوه امتیازگیری مشخص شده است.
جشنواره‌زدگی در تواشیح
سعیدیان روش مقابله با جشنواره‌زدگی را، ارشاد گروه تواشیح دانست و تصریح کرد: در مقابله با اینگونه اجراها باید مراکز قرآنی به ارشاد و راهنمایی گروه‌ها بپردازد و برای این کار باید از افراد با تجربه، دانش و فقیه استفاده شود تا جوانان نیز توجه کنند اما اینکه ناگهانی و ضرب‌العجلی و به‌زور بخواهیم راهنمایی کنیم و بگوییم این روش غلط است و هرکس این کار را بکند دچار فعل حرام شده است، باعث می‌شود تا قشر جوان و نوپا جامعه را از دست بدهیم.
در پایان محمدحسین سعیدیان، داور بین‌المللی قرآن، بیان کرد: حوشحال می‌شویم تا مسائل و چالش‌هایی که در فضای جامعه دینی و قرآنی وجود دارد، توسط نخبگان و فعالان دینی مطرح شده و برای آن‌ها راه حل پیدا شود، این کار می‌تواند مؤثر باشد و افق خوب و روشنی را برای جامعه قرآنی ترسیم کند.
* امیر صالحی
