نگاهی به گنجینه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی
گروه هنر: موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی، جایی که منظومه‌ای از عشق و ارادت را می‌توان زیر ویترین شیشه‌ای این موزه به سهولت تماشاگر شد؛ آنچنان این محبت هنرمندانه با رنگ‌ها و طرح‌ها در هم آمیخته که گویی ذات هنر بی‌توسل به این درونمایه‌ها معنایی ندارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، مطابق قطعنامه شماره پنج دوازدهمین مجمع عمومی كمیته بین‌المللی
موزه‌ها(ICOM) كه در28 مه 1977 میلادی درمسكو برپا شد، روز 18 مه برابر با
28 اردیبهشت‌ماه به عنوان روز جهانی موزه‌ها اعلام شد.
بر مبنای تعریف «ایكوم»، موزه عبارت است از مكان گردآوری، نگهداری، مطالعه، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمت‌های فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه‌ها و لذت بردن از آن‌ها.
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مكانی است كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را در آن به معرض نمایش می‌گذارند و دانشمندان، پژوهشگران، هنرمندان و ... از آن استفاده می‌كنند؛ كلمه موزه را فرانسویان از زبان یونانی گرفته‌اند، این عنوان نام تپه‌ای در آتن بود كه در آن عبادتگاهی برای موزه(الهه یونانی) قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه‌های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات، وحوش و ...، مجموعه تاریخی آن كشورها را بازگو می‌كند؛ فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیا و وسایلی كه در موزه‌ها جمع‌آوری شده‌اند، شناخته می‌شود.
در ایران نیز موزه‌های بسیاری وجود دارد که آثار ارائه شده در آن بیانگر فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی ـ اسلامی این سرزمین هستند؛ در این میان، موزه‌هایی که به فرهنگ و تاریخ اسلام تعلق دارد، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند، یکی از آن موزه‌ها موزه آستان قدس رضوی است.
و در میان موزه‌های آستان قدس رضوی، موزه قرآن و نفایس این آستان با نگهداری از قرآن‌ها و آثار نفیس خطی از اهمیت بیشتری در نزد علاقه‌مندان برخوردار است؛ وقتی مخاطبان و علاقه‌مندان در صحن کوثر حرم رضوی وارد این مجموعه تاریخی، هنری و مذهبی می‌شوند، از درب اصلی مجموعه گرفته تا تالارهای تو در توی طبقاتی، آن محو گردش و پیچش خطوط و نقوش می‌شوند.
اینجا موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی است، جایی که منظومه‌ای از عشق و ارادت را می‌توان زیر ویترین شیشه‌ای این موزه به سهولت نظاره‌گر شد؛ آنچنان این محبت هنرمندانه با رنگ‌ها و طرح‌ها درهم آمیخته که گویی ذات هنر بی‌توسل به این درونمایه‌ها معنایی ندارد.
خوب گوش تیز کنی می‌توانی آوای روحبخش قرآنی را از حنجره قلم موی نقاشان و قلم نی کاتبان کتاب الهی و صدای احساس عاشقان خداجوی این حریم را از لابه‌لای آثار منقش به در و دیوارهایش بشنوی.
در این سرای، هر چه می‌بینی از قرآن بزرگ بایسنقر، قرآن‌های نفیس زرنگار تا نقاشی‌های گل و مرغ وهنرهای تذهيب و خوشنويسی گویای یک سخنند و آن دست ارادت بر سینه و قامت خمیده ارادتمندان در برابر وجود نورانی امام هشتم(ع) علی بن موسی الرضا(ع) است.
موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی از جمله برجسته‌ترین موزه‌های ایران محسوب می‌شود که از یک سو با برخورداری از مجموعه بینظیری از آثار اسلامی و تاریخی و نیز منابع قرآن و حدیث، بیانگر پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی کشورمان و نیز دیگر ملل به شمار می‌رود.
از دیگر سو کلیه قرآن‌های در معرض نمایش این آستان مقدس، وقفی و یا اهدایی ارادتمندان به بارگاه منور ثامن‌الحجج(ع) هستند و این حقیقت مبین عشق و معرفت توأمان ملل مسلمان و غیر مسلمان به شعائر و آموزه‌های دینی و مذهبی ماست.
گنجينه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی، اولین موزه قرآن جهان با ماهیت دینی و هنری است؛ اين گنجينه در بيست و دوم بهمن ماه سال 1364، در دو طبقه به مساحت هر طبقه 400 مترمربع فضای نمايشی افتتاح شد.
طبقه همكف اين ساختمان، در سال 1373به گنجينه هدايای رهبر معظم انقلاب و در سال 1389 به تالار آثار استاد فرشچيان اختصاص يافت و طبقه اول آن نيز به عنوان گنجينه قرآن و نفايس در نظر گرفته شد كه فضای نمايش اين بخش در سال 1389 به 800 مترمربع افزايش يافت.
گنجینه قرآن و نفایس موزه مرکزی آستان قدس رضوی، به عنوان اولین و غنی‌ترین موزه قرآن جهان، با نمایش مجموعه‌ای بینظیر از قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) و همچنین نفیس‌ترین قرآن‌های موجود، مورد توجه و استقبال زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) قرار دارد.
76 قرآن نفيس و هشت برگ از قرآن نفیس بايسنقری و نيزمجموعه‌ای از مرقّعات، جلدهای لاكی و روغنی، نقاشی‌های گل و مرغ، تذهيب و خوشنويسی هنرمندان معاصر و تعدادی تابلوهای قرآنی و ادعيه، جعبه قرآن و ابزار مرتبط با نگارش در موزه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی به نمايش درآمده است.
شاه عباس صفوی، سلطان‌حسین صفوی، محمدشاه قاجار، فتحعلی‌شاه قاجار، رکن‌الدین محمدتقی میرزا والی خراسان، سلطان ابراهیم قطب‌شاه از سلاطین اهل تشیع سلسله قطب‌شاهیان حیدرآباد دکن(هند)، استاد محمود فرشچیان و ... از جمله واقفان قرآن‌های درحال نمایش هستند.
قرآن‌های منسوب به امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) و همچنین چهار نسخه دیگر از قرآن و جزوات قرآنی منسوب به ائمه اطهار(ع) از شاخص‌ترین قرآن‌های به نمایش درآمده در این موزه به شمار می‌روند.
قرآن منسوب به دستخط مبارک امام علی(ع،) قدیمی‌ترین قرآن این گنجینه از نظر کتابت این قرآن و قرآن‌های منسوب به دستخط امام حسن(ع) و امام حسین(ع) که به خط کوفی و بر روی پوست آهو کتابت شده‌اند، در سال 979 شمسی توسط شاه عباس اول صفوی و با وقف‌نامه‌ای به خط شیخ بهایی وقف آستان قدس رضوی شده است.
قرآن‌های منسوب به دستخط مبارک امام‌رضا(ع)، امام سجاد(ع) و سایر قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) نیز به خط کوفی و بر روی پوست کتابت شده است، اغلب قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) توسط شاه عباس اول صفوی وقف آستان قدس رضوی شده که وقف‌نامه آن‌ها نیز به دستخط شیخ بهایی است.
از یاقوت مستعصمی، وصال شیرازی و عبدالله صیرفی می‌توان به عنوان برخی از مشهورترین کاتبان نسخ قرآنی این موزه یاد کرد؛ همچنین قدیمی‌ترین قرآن وقفی این موزه نیز در قرن چهارم هجری به خط کوفی دوره تکامل، در کاغذ حنایی ضخیم کتابت شده و در سال 382 شمسی به دست ابوالقاسم منصوربن محمدبن کثیر وقف آستان قدس شده است.
قرآن بابری، از جمله منحصربه فردترین آثار موجود در این موزه است که با خطی اختراعی به نام خط بابری در قرن 10 کتابت شده است و این خط توسط ظهیرالدین محمد بابر، مؤسس سلسله مغولی هند، اختراع شده و از نوادر این مجموعه محسوب می‌شود.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با نگهداری97 هزار نسخه خطی، در بردارنده 22 هزار نسخه خطی قرآن کریم است که بیش از 100 نسخه از این قرآن‌ها بر روی پوست کتابت شده که از این جهت در دنیا بینظیر است.
بر مبنای تعریف «ایكوم»، موزه عبارت است از مكان گردآوری، نگهداری، مطالعه، بررسی كردن و به نمایش گذاشتن نعمت‌های فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه‌ها و لذت بردن از آن‌ها.
نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مكانی است كه مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را در آن به معرض نمایش می‌گذارند و دانشمندان، پژوهشگران، هنرمندان و ... از آن استفاده می‌كنند؛ كلمه موزه را فرانسویان از زبان یونانی گرفته‌اند، این عنوان نام تپه‌ای در آتن بود كه در آن عبادتگاهی برای موزه(الهه یونانی) قرار داشت.
امروزه در كشورهای مختلف جهان موزه‌های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات، وحوش و ...، مجموعه تاریخی آن كشورها را بازگو می‌كند؛ فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیا و وسایلی كه در موزه‌ها جمع‌آوری شده‌اند، شناخته می‌شود.
در ایران نیز موزه‌های بسیاری وجود دارد که آثار ارائه شده در آن بیانگر فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی ـ اسلامی این سرزمین هستند؛ در این میان، موزه‌هایی که به فرهنگ و تاریخ اسلام تعلق دارد، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند، یکی از آن موزه‌ها موزه آستان قدس رضوی است.
و در میان موزه‌های آستان قدس رضوی، موزه قرآن و نفایس این آستان با نگهداری از قرآن‌ها و آثار نفیس خطی از اهمیت بیشتری در نزد علاقه‌مندان برخوردار است؛ وقتی مخاطبان و علاقه‌مندان در صحن کوثر حرم رضوی وارد این مجموعه تاریخی، هنری و مذهبی می‌شوند، از درب اصلی مجموعه گرفته تا تالارهای تو در توی طبقاتی، آن محو گردش و پیچش خطوط و نقوش می‌شوند.
اینجا موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی است، جایی که منظومه‌ای از عشق و ارادت را می‌توان زیر ویترین شیشه‌ای این موزه به سهولت نظاره‌گر شد؛ آنچنان این محبت هنرمندانه با رنگ‌ها و طرح‌ها درهم آمیخته که گویی ذات هنر بی‌توسل به این درونمایه‌ها معنایی ندارد.
خوب گوش تیز کنی می‌توانی آوای روحبخش قرآنی را از حنجره قلم موی نقاشان و قلم نی کاتبان کتاب الهی و صدای احساس عاشقان خداجوی این حریم را از لابه‌لای آثار منقش به در و دیوارهایش بشنوی.
در این سرای، هر چه می‌بینی از قرآن بزرگ بایسنقر، قرآن‌های نفیس زرنگار تا نقاشی‌های گل و مرغ وهنرهای تذهيب و خوشنويسی گویای یک سخنند و آن دست ارادت بر سینه و قامت خمیده ارادتمندان در برابر وجود نورانی امام هشتم(ع) علی بن موسی الرضا(ع) است.
موزه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی از جمله برجسته‌ترین موزه‌های ایران محسوب می‌شود که از یک سو با برخورداری از مجموعه بینظیری از آثار اسلامی و تاریخی و نیز منابع قرآن و حدیث، بیانگر پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی کشورمان و نیز دیگر ملل به شمار می‌رود.
از دیگر سو کلیه قرآن‌های در معرض نمایش این آستان مقدس، وقفی و یا اهدایی ارادتمندان به بارگاه منور ثامن‌الحجج(ع) هستند و این حقیقت مبین عشق و معرفت توأمان ملل مسلمان و غیر مسلمان به شعائر و آموزه‌های دینی و مذهبی ماست.
گنجينه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی، اولین موزه قرآن جهان با ماهیت دینی و هنری است؛ اين گنجينه در بيست و دوم بهمن ماه سال 1364، در دو طبقه به مساحت هر طبقه 400 مترمربع فضای نمايشی افتتاح شد.
طبقه همكف اين ساختمان، در سال 1373به گنجينه هدايای رهبر معظم انقلاب و در سال 1389 به تالار آثار استاد فرشچيان اختصاص يافت و طبقه اول آن نيز به عنوان گنجينه قرآن و نفايس در نظر گرفته شد كه فضای نمايش اين بخش در سال 1389 به 800 مترمربع افزايش يافت.
گنجینه قرآن و نفایس موزه مرکزی آستان قدس رضوی، به عنوان اولین و غنی‌ترین موزه قرآن جهان، با نمایش مجموعه‌ای بینظیر از قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) و همچنین نفیس‌ترین قرآن‌های موجود، مورد توجه و استقبال زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) قرار دارد.
76 قرآن نفيس و هشت برگ از قرآن نفیس بايسنقری و نيزمجموعه‌ای از مرقّعات، جلدهای لاكی و روغنی، نقاشی‌های گل و مرغ، تذهيب و خوشنويسی هنرمندان معاصر و تعدادی تابلوهای قرآنی و ادعيه، جعبه قرآن و ابزار مرتبط با نگارش در موزه قرآن و نفايس آستان قدس رضوی به نمايش درآمده است.
شاه عباس صفوی، سلطان‌حسین صفوی، محمدشاه قاجار، فتحعلی‌شاه قاجار، رکن‌الدین محمدتقی میرزا والی خراسان، سلطان ابراهیم قطب‌شاه از سلاطین اهل تشیع سلسله قطب‌شاهیان حیدرآباد دکن(هند)، استاد محمود فرشچیان و ... از جمله واقفان قرآن‌های درحال نمایش هستند.
قرآن‌های منسوب به امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) و همچنین چهار نسخه دیگر از قرآن و جزوات قرآنی منسوب به ائمه اطهار(ع) از شاخص‌ترین قرآن‌های به نمایش درآمده در این موزه به شمار می‌روند.
قرآن منسوب به دستخط مبارک امام علی(ع،) قدیمی‌ترین قرآن این گنجینه از نظر کتابت این قرآن و قرآن‌های منسوب به دستخط امام حسن(ع) و امام حسین(ع) که به خط کوفی و بر روی پوست آهو کتابت شده‌اند، در سال 979 شمسی توسط شاه عباس اول صفوی و با وقف‌نامه‌ای به خط شیخ بهایی وقف آستان قدس رضوی شده است.
قرآن‌های منسوب به دستخط مبارک امام‌رضا(ع)، امام سجاد(ع) و سایر قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) نیز به خط کوفی و بر روی پوست کتابت شده است، اغلب قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) توسط شاه عباس اول صفوی وقف آستان قدس رضوی شده که وقف‌نامه آن‌ها نیز به دستخط شیخ بهایی است.
از یاقوت مستعصمی، وصال شیرازی و عبدالله صیرفی می‌توان به عنوان برخی از مشهورترین کاتبان نسخ قرآنی این موزه یاد کرد؛ همچنین قدیمی‌ترین قرآن وقفی این موزه نیز در قرن چهارم هجری به خط کوفی دوره تکامل، در کاغذ حنایی ضخیم کتابت شده و در سال 382 شمسی به دست ابوالقاسم منصوربن محمدبن کثیر وقف آستان قدس شده است.
قرآن بابری، از جمله منحصربه فردترین آثار موجود در این موزه است که با خطی اختراعی به نام خط بابری در قرن 10 کتابت شده است و این خط توسط ظهیرالدین محمد بابر، مؤسس سلسله مغولی هند، اختراع شده و از نوادر این مجموعه محسوب می‌شود.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با نگهداری97 هزار نسخه خطی، در بردارنده 22 هزار نسخه خطی قرآن کریم است که بیش از 100 نسخه از این قرآن‌ها بر روی پوست کتابت شده که از این جهت در دنیا بینظیر است.
مطالب مرتبط
